به گزارش خبرنگار فارس از شیراز، دریاچه های پریشان و ارژن به ترتیب در فاصله ۱۳۱ کیلومتری و ۶۰ کیلومتری جنوب غرب و غرب شیراز در شهرستان های کازرون و ارژن استان فارس قرار گرفته‌اند.
تالاب‌ها و دریاچه‌های فارس در سال‌های پر آب، زیستگاه زمستانه پرندگانی مانند فلامینگو، درنا، کبوتر دریایی، آب‌چلیک، مرغابی و غاز بوده اند که از روسیه و دشت‌های سیبری به ایران مهاجرت می‌کنند.
شاید اگر نمایندگان ادوار مختلف استان فارس در مجلس جدیت بیشتری برای احیای این تالاب ها داشتند و از قدرت مجلس در مطالبه گری بیشتری برای شکل گیری مطالبه ملی احیای تالاب های فارس استفاده می کردند، بهشت های خدادادی سرزمین پارس این چنین مورد کم مهری قرار نمی گرفت و رفته رفته از بین نمی رفت.
تالاب ها به خاطر حفظ ذخایر ژنی گیاهی و جانوری، تأمین آب، آبزی پروری، تولید محصولات کشاورزی، تولید چوب، تأمین انرژی، تولید مواد لجنی و گیاهی، حمل و نقل و کاربردهای تفریحی و گردشگری، ارزش اقتصادی بالایی هم دارند.
دریاچه ارژن در بخش ارژن شهرستان شیراز و هم جوار با شهرستان کازرون واقع شده و در دل منطقه حفاظت شده ارژن و پریشان در بخش جنوبی رشته کوه‌های زاگرس و در ۶۰ کیلومتری شیراز قرار دارد.
بلندترین ارتفاعات این منطقه رویشگاه سرو کوهی است، کمی پایین تر از قله، جنگل بلوط شروع می شود و بخش عمده منطقه را تا دشت برم می پوشاند و ما بقی با بادام کوهی پوشیده شده است.
تالاب ارژن از ذخیره‌های مهم بیوسفر جهان شناخته می‌شود
این منطقه در سال ۱۳۵۱ با وسعت ۱۹۱ هزار هکتار به عنوان پارک بین المللی انتخاب شد و در دهه ۶۰، وسعتی حدود ۶۵ هزار هکتار آن به عنوان منطقه حفاظت شده معرفی گردید.
تالاب ارژن، در دل این منطقه، یکی از ذخیره‌های بسیار مهم بیوسفر جهان شناخته می‌شود و در میان دریاچه ارژن، همچون مرواریدی، جای گرفته و تابستان‌های خنک و زمستان‌های همراه با بارش برف آن، روح دل انگیزی به این منطقه می بخشید.
این تالاب در بخش جنوبی رشته کوه زاگرس و در همسایگی روستای ارژن و در شرق شهر کازرون به فاصله‌ی ۲۰ کیلومتر، واقع شده و گستره‌ی آن به ۲۲۰ هکتار می‌رسید و در سال ۱۳۵۵ ، در شمار تالاب‌های بین‌المللی ایران در آمد.
تالاب ارژن فصلی و دارای آب شیرین و گوارایی است و زیستگاه نزدیک به ۵۰ گونه پستاندار به شمار می آید، گوزن زرد ایرانی، معروفترین پستاندار این پهنه است که در گستره ای به مساحت ۱۷۵ هکتار، در پیرامون این تالاب نگهداری می‌شود.
این نکته نیز گفتنی است که تالاب ارژن، زیستگاه گونه از دست رفته شیر ایرانی هم بوده است.
تالاب ارژن ، در چنبره چاه‌های غیرمجاز
شمار گونه‌های مختلف پرندگان از بومی و کوچ‌رو تالاب ارژن از ۲۰۰ گونه هم بیشتر است اما متاسفانه حفر چاه‌های مجاز و غیر مجاز اطراف دریاچه و تالاب ارژن از اوایل دهه ۶۰ به بعد، از جمله دلایل عمده فرار آب از این تالاب و پرندگان از این زیستگاه غنی بوده است.
تالاب پریشان هم که این روزها دچار تب و پریشانی و خشکی است، در سه کیلومتری روستای ایازآباد، از بخش‌های جره و بالاده شهرستان کازرون واقع شده و با شهر کازرون تنها ۲۰ کیلومتر فاصله دارد.
تالاب پریشان با گستره‌ای ۴۳ هزار هکتاری و ساکنینی زیبا و پرشور، پهنه‌ای زیبا از خلقت آفریدگار بود و میانگین ژرفای آ حدود ۱/۳ متر، مناسب برای قایق رانی و تصویربرداری از پرندگان و آبزیان به شمار می آمد.
تالاب پریشان از ارزشمندترین پهنه‌ها برای زادآوری پرندگان بود
برآورد حجم آب دریاچه پریشان یا فامور، به ۱۴ میلیون متر مکعب می‌رسید و جالب است بدانید که این تالاب نخستین تالاب کشور است که سند مالکیت آن نوشته شد تا از گستره‌اش نگاهبانی شود و در سال ۱۳۵۵، رسماً در سیاهه تالاب‌های بین‌المللی جای گرفت.
تالاب پریشان یکی از ارزشمندترین پهنه‌ها برای زادآوری پرندگان بومی و کوچ‌رو شناخته می‌شد، پرندگانی مانند پلیکان، کفچه نوک، اگرت، حواصیل، باکلان، اردک سرسفید و کشیمیان به فراوانی در این تالاب دیده می شدند و همزیستی زیبایی با گردشگران تالاب داشتند.
چهار گونه ماهی بومی نیز در تالاب پریشان به‌سر می‌برند که باید قبل از انقراض نسلشان، فکری اساسی کرد و همتی بلند لازم است تا تالاب را از این وضعیت اسفناک برهاند، ماهی های زردک، سرخه، پرک و مارماهی، ساکنین آبزی مختص این تالاب هستند.
از پوشش گیاهی تالاب هم می توان به گونه های مختلف علف و نی، اشاره کرد که روزی به فراوانی در بخش‌هایی از تالاب به چشم می آمد.
جنس خاک تالاب پریشان از گونه‌ی «تورب» و «پیت» است که به طور خلاصه، تورب توده‌های فشرده‌ی قهوه‌ای یا سیاه رنگی از خزه‌ها و گیاهانی است که به تمامی تجزیه نشده‌اند و پیت نیز خاکی است که مواد آلی تجزیه نشده دارد و با مواد معدنی آمیخته شده است.
بارش‌های سال 99 هم درد پریشان را درمان نکرد
نمناک بودن خاک تورب و پیت تالاب پریشان، می‌تواند آن گستره را از خودسوزی خاک و پدید آمدن آتش سوزی و آلودگی‌های زیست بومی نگاهبانی کند اما خشکسالی‌های سالیان گذشته، این تالاب را دچار آسیب‌های بسیاری کرد که یکی از آنها خشکی خاک تورب و پیت و در نتیجه خودسوزی پهنه گسترده ای از تالاب پریشان است.
حتی بارش‌های بسیار بهار ۹۹ با آن که آب فراوانی را به سوی تالاب پریشان روانه کرد اما به سبب زیادی تعداد چاه‌های مجاز و غیرمجاز در پیرامون تالاب، کمکی به احیای پریشان نکرد!
از طرف یک منبع آگاه گفته شده که برآوردهای سال ۱۳۹۳ نشان داده بود که در پیرامون تالاب پریشان، حدود ۱۰۰۰ چاه حفر شده و تعداد قابل ملاحظه ای از آن ها هم غیرمجاز بوده است، که با گذشت ۷ سال از آن زمان، یقینا تعداد چاه ها افزایش قابل ملاحظه ای هم داشته است، اما آنچه به جایی نرسد، فریاد است!
دو تالاب ارژن و پریشان دیر زمانی است که سایه دسته جمعی مرغان مهاجر را ندیده اند و بر سطوح مواج این تالاب‌ها و دریاچه‌ها، حیات و زندگی جای خود را به مرگ و زوال داده است و به یقین می توان گفت این دو تالاب آب شیرین فارس این روزها آخرین نفس‌های بی رمق خود را می کشند و برای زنده ماندن و زنده شدن، از تک تک ساکنین این سرزمین استمداد می طلبند؟
بلایی که کشاورزی بی‌ضابطه بر سر پریشان آورد
از حمید ظهرابی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس، درباره وضعیت و شرایط این دو تالاب پرسیدیم که اظهار داشت: پریشان و ارژن متاسفانه شرایط وخیم و بدی دارند، آنقدر از سفره زیر زمینی آب اطراف این دو تالاب برداشت شده که سطح آب بسیار پایین رفته است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس افزود: در این شرایط هر چقدر هم که بارندگی باشد و آب بیاید باید صرف تامین آب سفره زیر زمینی شود، در سال‌هایی نه چندان دور چشمه هایی کف این تالاب‌ها بود که اکنون همه خشکیده شده است.
ظهرابی ادامه داد: بر اساس مطالعات انجام شده در حال حاضر سفره آب، بین ٩ تا ١٣ متر پایین تر از سطح دریاچه است، بنابراین اول باید کسری سفره جبران شود که با روند کنونی مصرف و میزان بارش ها احتمال بسیار پاینی دارد، برای احیای پریشان چاره ای نیست مگر اینکه آب وارد حوضه شود و در مصرف کشاورزی هم به جدیت تجدید نظر گردد.
این مسؤول، کشت های چند دوره ای در یک سال و همین طور عدم بهره وری مناسب و متناسب آب در کشاورزی را، عامل اصلی کاهش آب سفره های آب اطراف این دریاچه دانست و گفت: همین کشاورزی بی ضابطه و برداشت آب بی رویه باعث خشک شدن تالاب پریشان است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس گفت: با تداوم این روند بعد از نابودی این تالاب قطعا کشاورزی منطقه هم نابود می شود، چرا که با از بین رفتن منابع آب، شور شدن آب ها و نهایتا فرونشست و نابودی آبخوان ها دیگری آبی برای کشاورزی نمی ماند.
این مسؤول ادامه داد: در تالاب‌های آب شیرین هر چه آب بیشتری برداشت شود سطح سفره پایین‌تر می رود و این روند تا مرز نابودی تالاب ادامه خواهد یافت، مگر آنکه فکری اندیشیده شود و میزان ورود آب به تالاب و خروج آب از تالاب و سفره پیرامون آن، تحت کنترل قرار بگیرد تا شاید بتوان جان را به کالبد خشک و تب دار پریشان و ارژن، برگرداند.
وی گفت: قریب هزار چاه آب کشاورزی شامل ۷۰۰ چاه مجاز و ۳۰۰ چاه غیرمجاز به طور شبانه روزی در حال تخلیه سفره های آب زیر زمینی منطقه هستند و لازم است در اقدام اول چاه های غیرمجاز مسدود شوند و سپس متناسب با توان آبخوان پروانه های چاه های مجاز، اصلاح و به روز شوند.
وی افزود: در گزارش ارزیابی سد نرگسی شیراز میزان 20 میلیون مترمکعب آب برای جبران کسری سفره آب زیر زمینی و احیای تالاب پریشان پیش بینی شده که در حال پیگیری برای تحقق آن هستیم همچنین ارزیابی اثرات زیست محیطی انتقال آب از سد نرگسی به تالاب پریشان هم مطالعه شده و خوشبختانه مورد تصویب کارگروه مربوطه هم قرار گرار گرفته است.
انتهای پیام/س
