بیوگرافی آیدا پناهنده: از فیلم‌های کوتاه تا جشنواره‌های بین‌المللی

بیتوته یکشنبه 10 تیر 1403 - 19:57

بیوگرافی آیدا پناهنده: از فیلم‌های کوتاه تا جشنواره‌های بین‌المللی

آیدا پناهنده

بیوگرافی آیدا پناهنده

تولد: ۱۷ شهریور ۱۳۵۸(تهران)

ملیت: ایرانی

تحصیلات: لیسانس فیلمبرداری سینما، فوق لیسانس سینما

محل تحصیل: دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر، تهران

پیشه: کارگردان، فیلمنامه‌نویس، تهیه‌کننده

سال‌های فعالیت: ۱۳۷۷–اکنون

همسر: ارسلان امیری

پیشینه علمی

شاخه: سینما

محل کار: دانشگاه هنر

پایان‌نامه: کارکرد نشانه‌شناسانهٔ کمپوزیسیون تصویر در سینما (۱۳۸۴)

استاد راهنما: احمد الستی

دیگر راهنمایان دانشگاهی: فرزان سجودی

فعالیت‌ها آیدا پناهنده، فیلمساز، فیلمنامه‌نویس و تهیه‌کننده ایرانی است که به ویژه با فیلم‌های ناهید، اسرافیل، پاییز نیکایدوها و تی تی شناخته شده است. او در سال ۱۳۹۴ برای فیلم ناهید جایزه «آینده نویدبخش» جشنواره فیلم کن ۲۰۱۵ را از آن خود کرد.

همچنین، در سال ۲۰۱۶، از جشنواره فیلم کن ۲۰۱۶ جایزهٔ Women In Motion را دریافت کرد.

در اولین جشن بزرگ کارگردانان سینمای ایران، آیدا پناهنده به دلیل فعالیت حرفه‌ای و مؤثر در حوزهٔ کارگردانی، به‌طور ویژه تقدیر شد.

آثار آیدا پناهنده

زندگینامه آیدا پناهنده

آیدا پناهنده، متولد تهران، از پدر و مادری آذربایجانی به دنیا آمده که هر دو اهل شهر خوی در آذربایجان غربی هستند. مادربزرگ او، محترم ریاضی، در دوران پیش از انقلاب اسلامی ریاست دبیرستان دخترانه ایراندخت در شهر خوی را بر عهده داشته است. آیدا پناهنده در فیلم مستند «ایراندخت» به شرح زندگی مادربزرگ خود پرداخته است.

پدر آیدا پناهنده، عبدالصمد پناهنده، دانش آموختهٔ دانشگاه استانبول در رشتهٔ اقتصاد بوده و مادرش، نزهت ریاضی، دبیر زبان انگلیسی بوده‌اند.

تحصیلات آیدا پناهنده

آیدا پناهنده در خیابان فاطمی تهران بزرگ شده و تحصیلات خود را در مدرسهٔ راهنمایی سمیه و دبیرستان هشتم شهریور در منطقه شش تهران به پایان رسانده است. او در سال ۱۳۷۷ وارد دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر شد و لیسانس خود را در رشتهٔ فیلمبرداری سینما گرفت. در دوران تحصیل، از تدریس اساتید برجسته‌ای همچون نعمت حقیقی، علی لقمانی، اسفندیار شهیدی و رضا نبوی بهره برده است. در سال ۱۳۸۴، آیدا پناهنده مدرک فوق لیسانس خود را در رشتهٔ سینما از دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر گرفته و پایان‌نامه نظری او در این رشته «کارکرد نشانه‌شناسانهٔ کمپوزیسیون تصویر در سینما» بوده که با استاد راهنما احمد الستی و استاد مشاور فرزان سجودی انجام شده است.

فعالیت ادبی آیدا پناهنده

آیدا پناهنده از سال‌های آغازین تحصیل خود شروع به شرکت در جلسات نقد ادبی روزهای پنجشنبه مجله ادبی "کارنامه" کرد. اولین داستان کوتاه او به نام «آنا» در شماره نهم مجله "کارنامه" در اسفندماه ۱۳۷۸ منتشر شد که سردبیری آن را هوشنگ گلشیری بر عهده داشت. در تیرماه ۱۳۸۲، داستان دیگری از آیدا پناهنده با نام «آخرین قربانی» در شماره سی و پنجم مجله "کارنامه" منتشر شد که در آن دوره، محمد محمدعلی به مدیریت بخش داستان این مجله می‌پرداخت. یکی از داستان‌های کوتاه دیگر منتشر شده توسط آیدا پناهنده، در ماهنامه ادبی "گلستانه" مرداد ۱۳۸۴ با عنوان «زنانی که به سقف نگاه می‌کنند» بوده است.

بیوگرافی آیدا پناهنده

فعالیت سینمایی آیدا پناهنده

آیدا پناهنده در کنار فعالیت ادبی، با تحصیل در دانشگاه، شروع به ساخت فیلم‌های کوتاه ۱۶ میلیمتری کرد. پس از تجربه فیلم‌های کوتاه، اولین فیلم موفق خود به نام «آن دست‌ها» (۱۳۸۴) را تحت تهیه‌کنندگی مادرش ساخت. این فیلم جایزه بهترین فیلم کوتاه بخش «نگاه نو» جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران را به دست آورد و در زمینه ساخت فیلم‌های کوتاه بیشتر فعالیت کرد. اعمال دیگر از جمله «روشنایی‌های شهر» (۱۳۸۶)، «تاج خروس» (۱۳۸۷) - برنده بهترین فیلم کوتاه داستانی خانه سینما، و «گلدان‌های زمستانی» (۱۳۸۸ - نیمه بلند) نیز به ویژگی‌های او اضافه شدند.

نقد فیلم‌های آیدا پناهنده

پناهنده، همراه با ارسلان امیری، اولین فیلم‌نامه بلند داستانی خود را نوشت و فیلم تلویزیونی «گمشده در تاریکی» (۱۳۸۶) را به کارگردانی مازیار میری و تهیه‌کنندگی علیرضا رئیسیان ساخت. سپس، به ساخت فیلم‌های بلند تلویزیونی مشغول شد که از جمله آن‌ها می‌توان به «قصه داوود و قمری» (۱۳۸۸) به تهیه‌کنندگی کیانوش عیاری اشاره کرد. این فیلم شامل بازیگرانی همچون هومن سیدی، فرید سجادی حسینی و حدیث میرامینی بود. پس از آن، فیلم‌های دیگری نظیر «آبروی از دست رفته آقای صادقی» (۱۳۹۰) و «از جنوب شرقی» (۱۳۹۱) نیز به کارگردانی مهدی شفیعی و با نویسندگی ارسلان امیری به ترتیب ساخته شدند. پناهنده همچنین سه مستند بنام‌های «ایراندخت» (۱۳۸۷)، «خانه قمر خانم» (۱۳۸۹) و «برزخ» (۱۳۹۴) را ساخت.

پناهنده با ساخت فیلم سینمایی بلند اول خود به نام «ناهید» (۱۳۹۳) که تحت تهیه‌کنندگی بیژن امکانیان و محصول مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی ساخته شد، به شهرت جهانی دست یافت. این فیلم با بازیگرانی همچون ساره بیات، نوید محمدزاده، پژمان بازغی و پوریا رحیمی سام به اکران رسید. پس از موفقیت‌های فراوان «ناهید»، او دومین فیلم سینمایی خود به نام «اسرافیل» (۱۳۹۵) را ساخت که همچنین با نویسندگی ارسلان امیری به‌طور مشترک بود. اولین اکران جهانی این فیلم در جشنواره بین‌المللی فیلم لندن BFI برگزار شد. پناهنده سپس در سال ۲۰۱۸ فیلم سوم خود به نام «پاییز نیکایدوها» را در ژاپن ساخت که تحت تهیه‌کنندگی نایومی کاواسه، مشترک ژاپن و هنگ کنگ، به اکران رسید. این فیلم در جشنواره بین‌المللی فیلم نارا به عنوان فیلم افتتاحیه انتخاب شد و پس از آن در جشنواره بین‌المللی فیلم هنگ کنگ نمایش داده شد.

فیلم‌های پناهنده اغلب به موضوعات زنان و مسائل شخصی و اجتماعی آنان، به خصوص در فضای فرهنگی سنتی یا نیمه-سنتی شهرهای ایران کوچک و بزرگ، می‌پردازند. او تأثیر رخشان بنی اعتماد را بر نگاه و سینمای خود تأکید کرده است.

فیلم جدید پناهنده به نام «تی تی»، که به همراه ارسلان امیری نویسنده فیلمنامه است، در جشنواره بین‌المللی فیلم توکیو به نمایش درآمد و برای جوایز بهترین فیلم و بهترین کارگردانی در جشنواره فیلم فجر نامزد شد، اما از داوری در این دو بخش جلوگیری شد. این تجربه‌ها در سال چهلگی او، به او امیدواری برای آینده داده‌اند.

در فیلم های پناهنده نوعی دغدغه مندی نسبت به مسائل و مشکلات زنان طبقات فرودست و تقابل های آنان با جامعه مردسالار ایران مشاهده می شود. نوعی نگاه اجتماعی به زنان و نمایش تلاش آنها برای یافتن هویت و جایگاه خود در شرایطی نابرابر.

«در انتهای شب» اولین تجربه پناهنده در عرصه سریال سازی است که با تهیه کنندگی محمد یمینی به پخش رسیده است. ارسلان امیری در نگارش فیلمنامه این اثر نیز در کنار پناهنده بوده است.

فیلم‌های آیدا پناهنده

جوایز و جشنواره ها

فیلم های کوتاه

برنده بهترین فیلم بخش نگاه نو (آن دست ها)، بیست و دومین جشنواره ملی و دهمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران

کاندیدای بهترین فیلم کوتاه داستانی (آن دست ها)، جشن خانه سینما ۱۳۸۴

منتخب بیست و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر

برنده دیپلم افتخار بهترین فیلم‌نامه داستانی (روشنایی های شهر)، جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران

برنده جایزه سوم بهترین فیلم کوتاه داستانی (روشنایی های شهر)، سومین جشنواره کوثر، مشهد

کاندیدای بهترین فیلم کوتاه داستانی (روشنایی های شهر) جشن خانه سینما

برنده جایزه بهترین کارگردانی داستانی (تاج خروس)، دوازدهمین جشن خانه سینما / نخستین دورۀ آکادمی فیلم کوتاه ایران (اولین جشن مستقل فیلم کوتاه)

برنده جایزه بهترین کارگردانی (تاج خروس)، بیست و پنجمین جشنواره فیلم کوتاه تهران

برنده جایزه بهترین استعداد جوان (تاج خروس)، بیست و پنجمین جشنواره فیلم کوتاه تهران

حضور در هفتمین کمپ استعدادهای جوان برلین

برنده جایزه بهترین فیلم (گلدان های زمستانی)، ششمین جشنواره «آیینه و آفتاب»

فیلم های مستند

جایزه تندیس بهترین کارگردانی مستند بلند (خانه قمرخانم)، پانزدهمین جشن خانه سینما

کاندیدای بهترین فیلم، بهترین تصویربرداری، بهترین صدابرداری و صداگذاری (خانه قمرخانم)، پانزدهمین جشن خانه سینما

فیلم های تلویزیونی

کاندیدای سیمرغ بلورین بهترین فیلم ویدئویی، بهترین کارگردانی، بهترین فیلم‌نامه، بهترین بازیگر زن، بهترین بازیگر مرد (قصۀ داوود و قمری) بیست و نهمین دوره جشنواره فیلم فجر- بخش ویدئویی

برنده دیپلم افتخار بهترین کارگردانی (قصۀ داوود و قمری) بیست و نهمین دوره جشنواره فیلم فجر - بخش ویدئویی

برنده یاس زرین بهترین فیلم‌نامه (آبروی از دست رفتۀ آقای صادقی)، نخستین جشنواره بین‌المللی فیلم های ویدئویی تهران

برندهٔ بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر مرد، بهترین تصویربرداری و بهترین فیلم‌نامه (آبروی از دست رفتۀ آقای صادقی)ُ جشنواره بین‌المللی جام جم

برنده یاس زرین بهترین کارگردانی در بخش «خاطره یاس ها» (از جنوب شرقی) دومین جشنواره بین المللی فیلم یاس

فیلم های سینمایی

ناهید

منتخب بخش نگاه نو Un Certain Regard شصت و هشتمین جشنواره کن ۲۰۱۵ - فرانسه

برنده جایزهٔ «آینده نویدبخش» جشنواره کن ۲۰۱۵

برنده جایزهٔ راجر ایبرت، جشنواره فیلم شیکاگو- آمریکا

برنده جایزهٔ انجمن منتقدان فرانسه، جشنواره فیلم‌های مستقل بوردو

برنده جایزه دوربین کوچک طلایی جایزۀ ویژۀ هیأت داوران، بهترین فیلمبرداری (مرتضی قیدی)، فستیوال برادران ماناکی- مقدونیه

برنده جایزه بهترین کارگردانی، فستیوال فیلم براتیسلاوا- اسلواکی

بهترین بازیگر مرد (نوید محمدزاده)، فستیوال فیلم براتیسلاوا- اسلواکی

برنده جایزه شیکای طلایی بهترین فیلم، جشنواره بین‌المللی فیلم نارا، ژاپن

برنده جایزه خنجر طلایی بهترین فیلم خارجی، فستیوال بین المللی فیلم مسقط، عمان

کاندیدای بهترین فیلم انجمن منتقدین جشنواره فیلم هامبورگ

کاندیدای اسب برنزی بهترین فیلم، جشنواره فیلم استکهلم- سوئد

کاندیدای بهترین فیلمنامه، سی و سومین دوره جشنواره فیلم فجر، بخش نگاه نو

اسرافیل

منتخب جشنواره بین‌المللی فیلم لندن BFI London Film Festival ۲۰۱۷ - انگلستان

کاندیدای سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن (هدیه تهرانی) سی و پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر

کاندیدای سیمرغ بلورین بهترین چهره پردازی سی و پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر

کاندیدای سیمرغ بلورین بهترین بهترین عکاسی فیلم، سی و پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر

برنده جایزه FIFOG نقره ای بهترین فیلم، سیزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های شرقی ژنو، سوییس

برنده جایزه New Talent Award (بهترین فیلم اول یا دوم)، ششمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم دهوک، اقلیم کردستان

لوح تقدیر بهترین پیرنگ داستانی، هفتمین جشن انجمن فیلمنامه‌نویسان سینمای ایران

برنده جایزه NETPAC، فستیوال فیلم های فیلم های ایرانی استرالیا

برنده جایزه بهتری فیلم، فستیوال CineIran - کانادا

برنده جایزه بهتری تدوین، فستیوال CineIran - کانادا

برنده بهترین فیلم از نگاه تماشاگران فستیوال فیلم Sheed دالاس- آمریکا

کاندیدای بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر زن (هدیه تهرانی) و بهترین بازیگر مرد (پژمان بازغی)، فستیوال فیلم Sheed دالاس- آمریکا

پاییز نیکایدوها

فیلم افتتاحیۀ پنجمین فستیوال بین المللی فیلم نارا – ژاپن

منتخب چهل و سومین فستیوال بین المللی فیلم هنگ کنگ

اکران سراسری در کشور ژاپن از ژانویه ۲۰۱۹

تی تی

کاندیدای بهترین فیلمنامه، بهترین فیلمبرداری، بهترین موسیقی متن و بهترین فیلم از نگاه تماشاگران، سی و نهمین دوره جشنواره فیلم فجر/ این فیلم به دلیل حضور در جشنواره بین‌المللی فیلم توکیو در دو بخش بهترین فیلم و بهترین کارگردانی جشنواره سی و نهم فجر داوری نشد.

کاندیدای بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین موسیقی متن، بهترین بازیگر نقش اول زن (الناز شاکردوست)‌، چهاردهمین جشن بزرگ منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران

برندۀ جایزۀ بهترین بازیگر زن نقش اول، الناز شاکردوست، چهاردهمین جشن بزرگ منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران

برنده جایزۀ بهترین بازیگر زن، الناز شاکردوست، بیست و ششمین فستیوال بین المللی سینمای مؤلف رباط مراکش

برندۀ تقدیر ویژۀ منتقدان، بیست و ششمین فستیوال بین المللی سینمای مؤلف رباط مراکش

برندۀ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران، فستیوال بین المللی تصاویر نو پارسی- فرانسه