به گزارش خبرگزاری صداوسیما؛ برنامه میز اقتصاد شبکه خبر، موضوع داخلی سازی محصولات نوشت‌افزار را با حضور آقایان محمد مهدی برادران معاون صنایع عمومی وزارت صنعت معدن و تجارت، سعید برخدا تولید کننده نوشت افزار و محمد یقینی مدیرعامل مجمع نوشت افزار ایرانی اسلامی و همچنین دبیر نمایشگاه ایران نوشت بررسی کرد.
مقدمه: هر ساله با نزدیک شدن به ایام بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها بحث نوشت افزار داغ می‌شود و بازارش هم داغ می‌شود، ما هم در برنامه امروز به همین موضوع می‌خواهیم بپردازیم؛ نموداری داریم که با هم ببینیم، سهم تولید داخلی از بازار نوشت افزار را در این نمودار می‌بینیم در یک بازده زمانی، بازده زمانی مان چیست؟ اوایل دهه ۹۰ بازار نوشت افزار ۸۵ درصدش از طریق واردات تامین شده ۱۵ درصد باقیمانده سهم تولید داخل بوده در ۱۰ سالی که می‌گذرد و می‌رسیم به سال ۱۴۰۳ این اعداد و ارقام تغییرات معناداری می‌کنند در سال ۱۴۰۳ چهل درصد بازار نوشت افزار از طریق واردات تامین می‌شود یعنی اینجا واردات یک کاهش ۴۰ تا ۵۰ درصدی داشته از این طرف ۶۰ درصد بازار نوشت افزار نیازش از داخل و با تولیدات داخلی تامین می‌شود یعنی اینجا هم یک افزایش ۴۵ درصدی داشتیم در واقع در برنامه امروز درباره راهکار‌های تقویت این تولید داخل اینکه چگونه می‌شود تولید داخلی ما سهم بیشتری را از بازار نوشت افزار بگیرد صحبت خواهیم کرد.
سوال: آقای برادران در واقع این تغییر سهم بازار از ۱۵ درصد اوایل دهه ۹۰ تاکنون به چه ترتیبی انجام شده چه اقداماتی انجام شده و این سهم چطور می‌تواند افزایش پیدا بکند؟
برادران: استحضار دارید چندین اقدام در ۱۰ سال گذشته صورت گرفته که مجموع این اقدامات منجر به افتخاراتی است که امروز شما بیان فرمودید، نکته اول اهتمام یک جریان مردمی به نام جریان ایران نوشت بود که توانستند با حمایت از انجمن تولید کنندگان نوشت افزار کشور و تولید کنندگان برجسته کشور یک همدلی در این صنعت ایجاد کنند که مورد عنایت خاص مقام معظم رهبری قرار گرفتند در سه مرحله مقام معظم رهبری حمایت خودش ان را که دو مرحله‌اش در سال‌های اخیر است در دو سال اخیر است به صورت مکتوب بیان کرده‌اند حتی حمایت در مقام تقدیر از تولید کنندگان برتر داشتند بیانی داشتند با این عنوان که رهاورد تلاش و همت شما در تهیه نوشت افزار ایرانی باری دیگر موجب خرسندی و سپاس از دست‌اندرکاران شد راه مبارکی است با قوت ادامه بدهید این جریان باز با توصیه‌ای که خود رهبر معظم انقلاب در بازدیدی که از نمایشگاه توانمندی‌های صنعت داشتند در دفتر مقام معظم رهبری آنجا تاکید شد که کارگروه ملی شکل بگیرد با حضور دستگاه‌های مختلف صنعتی و بخش خصوصی و جریانات مردمی که هم در حوزه تولید و داخلی‌سازی و هم در حوزه محتوا بر اساس یک برنامه راهبردی که خوب در سال‌های قبل نبود این برنامه طراحی شد یک برنامه سه ساله داشتیم مجدد باز به روز آوری شد علاوه بر این در یک برنامه ۵ ساله صنعت نوشت افزار و این ملاک عمل قرار گرفت.
سوال: برای این برنامه چه کار‌هایی انجام شد که این افزایش سهم بازار را داشتیم؟
برادران: اولاً منجر به یک هم افزایش شد که ما کجا‌ها نقاط ضعفمان است که باید برویم به سمت اصلاح آنها نقش دستگاه‌ها چیست من بخواهم نام ببرم دستگاه‌های زیادی است جدا از وزارت صنعت معدن و تجارت که دفتر سلولزی و نوشت افزار برای اولین بار شکل گرفت و این حوزه را دنبال کرد نقش آموزش و پرورش نقش ارشاد نقش دستگاه‌های خود صدا و سیما مجموعه‌های مرتبط دیگری که همراهی داشتند نقش‌های کلیدی بود که در آن کارگروه دنبال می‌کردند مهم‌ترینش هم خود همت بخش خصوصی در حوزه توانمندسازی بود یعنی وقتی آنجا نکته‌ای مطرح می‌شد یک عرق ملی در حوزه تولید داخلی هم در مردم بود و هم در تولید کنندگان بود شما الان مثال پاک کن را در همین حوزه دیدید که مثلاً دوستان می‌زنند عمدتاً در همین یکی دو سال اخیر ما سهم بازارمان را به حداکثر یعنی حتی بالای ۸۰ تا ۸۵ درصد در این حوزه رسانده‌ایم .
سوال: این ۵ ساله که گفتید دورنماش چیست یعنی در پایان برنامه سهم تولید داخل از بازار چقدر می‌شود؟
برادران: در این افق سهم بازار به بالای ۹۵ درصد برسد و هم داخلی سازی صورت بگیرد.
سوال: در چه سالی می‌شود؟
برادران: ۱۴۰۷ که افق برنامه ۵ ساله هفتم است و تاکید کرده که مجلس شورای اسلامی که ما برنامه بخشی آماده داشته باشیم اشاره کنم ۱۴۰ واحد صنعتی محصولات خودشان را ارائه کردند که با واحد‌های صنفی و تولیدی ما به بیش از هزار واحد می‌رسند و ۱۸۵۰۰ واحد صنفی توزیعی ۳۱ واحد هم ما در سال یعنی ۱۲ ماه آتی انشاالله به این واحد‌ها می‌پیوندند مجموع این اقداماتی که صورت گرفته و حتی یک راهنمای کسب و کار هم آماده شد که باز ما در اختیار کسانی که می‌خواهند به این صنعت بپیوندند قرار دادیم که چه زمینه‌هایی برای صنایع است که اشباع نیست و شما می‌توانید در آن صنایع سرمایه‌گذاری کنید مجموع این اقدامات ما را امروز به این افق رسانده که مردم شاهد هستند که ما در سال‌های اخیر نه تنها دغدغه‌ای در تامین نیاز مردم به نوشت افزار نیست بلکه دائماً با کیفیت بهتر و محتوای بومی‌تر ما داریم محصولات نوشت افزار را به مردم تقدیم می‌کنیم.
سوال: برویم به نمایشگاه ایران نوشت ارتباطمان برقرار است با آقای محمد یقینی مدیرعامل مجمع نوشت افزار ایرانی اسلامی و دبیر نمایشگاه ایران نوشت آقای یقینی این نمایشگاه الان چند روزی است که برگزار شده چه تعداد است این نمایشگاه‌ها و در چند استان و در واقع تا الان این عرضه نوشت افزار ایرانی به چه ترتیب بوده چقدر استقبال شده؟
یقینی: بله ما امسال دهمین جشنواره و نمایشگاه نوشت افزار ایرانی را بعد از چند سال که در مکان دیگری بود امسال با توجه به افزایش رشد چشمگیر استقبال مردم در مصلای تهران از پانزدهم شهریور ماه تا ۳۱ شهریور هر روز از ساعت ۱۵ الی ۲۲ میزبان خانواده‌ها هستیم همانطور که مشخص است چند دقیقه‌ای است که مردم شروع کردند و وارد سالن‌های نمایشگاه شده‌اند، امسال بیش از ۱۰۰ مجموعه تولید کننده نوشت افزار ایرانی را در نمایشگاه در واقع میزبانی می‌کنیم و در خدمت مردم هستند نکته اصلی نمایشگاه ایران نوشت همین ارتباط مستقیم و چهره به چهره با هدف ذائقه سازی و ذائقه سنجی انجام می‌شود اتفاقی که افتاد در سال گذشته این رویداد نه تنها در تهران بلکه همین الان و همزمان در ۵ شهر از استان‌های پرجمعیت ما در شیراز در یزد مشهد قم و تبریز هم در حال برگزاری است.
سوال: استقبال چطور بوده آقای یقینی؟
یقینی: خدا را شکر واقعاً امسال با اینکه تا پایان روز‌های ماه صفر هنوز نمایشگاه حتی اطلاع رسانی نشده بود و از روز دقیقاً ۱ ربیع که پنجشنبه هفته گذشته است نمایشگاه شروع شد، اما واقعاً چه بنده و چه همه همکاران ما که در نمایشگاه حضور دارند همه غرفه‌دار‌ها و تولید کنندگان واقعا شگفت زده شدند و غافلگیر شدند شاید ما بیش از ۴۰ درصد به نسبت پیش بینی مان استقبال بیشتری داشتیم در نمایشگاه و امیدواریم که انشاالله بتوانیم در روز‌های آینده هم میزبان نفرات بیشتری از اقصی نقاط کشور خصوصاً شهر تهران باشیم.
سوال: آقای یقینی در واقع این قیمت‌ها را آنجا چطور تعیین کردید به چه ترتیب قیمت گذاری شده‌اند در واقع آنجا اقلامی که دارند به فروش می‌رسند که این استقبال هم بیشتر باشد؟
یقینی: ببینید در نمایشگاه‌های ایران نوشت هدف در واقع معرفی آخرین دستاورد‌ها و گرفتن بازخورد از مردم توسط حضور مستقیمی که خود تولید کنندگان در نمایشگاه‌ها دارند سال اول این نمایشگاه که در سال ۹۲ انجام شد ۱۰ تا ۱۵ تا تولید کننده حضور داشتند امسال با رشد چیزی که در صنعت اتفاق افتاد و افزایش کیفیت و رقابتی شدن قیمت‌ها مردم اعتماد کردند به نوشت افزار ایرانی و هر روز با اعتماد بیشتر با افتخار بیشتری در شرایط مساوی با یک کالای خارجی این اعتماد را می‌کنند و نوشت افزار ایرانی را انتخاب می‌کنند در نمایشگاه‌های ایران نوشت هم هدف تنظیم بازار را ندارد، طبیعتاً اصل توزیع باید از مراکز صنفی و توزیع اتفاق بیفتد هدف صرف نمایشگاه طبیعتاً همین معرفی است، اما طبیعتاً، چون خود تولید کننده‌ها حضور دارند محصولاتی است که دارد در مراکز مختلف توزیع عرضه می‌شود اینجا طبیعتاً برای مردم تخفیفاتی در نظر می‌گیرند و با قیمت بهتری به مردم عرضه می‌کنند.
سوال: گفتید که سال ۹۲، ۱۰ تا ۱۵ تا تولید کننده بودند الان چند تا است؟
یقینی: الان امسال بیش از ۱۰۰ مجموعه در نمایشگاه حضور دارند.
سوال: آقای یقینی شما مدیرعامل مجمع نوشت افزار ایرانی اسلامی هم هستید در واقع خودتان راهکار‌های افزایش این سهم بازار که الان هم است همین ۶۰ درصد را چطور می‌شود بیشتر کرد راهکارهایش را چه می‌دانید؟
یقینی: ببینید ما آن چیزی که در تولید کنندگان می‌بینیم و انگیزه‌ای که در تولید کنندگان می‌بینیم واقعاً می‌توانیم در عرض دو سال سهم ۶۰ درصدی عمومیمان را تبدیل به یک سهم بیش از ۸۰ درصد در کل صنعت ما در ۴ تا ۵ قلم اصلی مثبت ۸۰ درصد مصرف ایرانی است ولی در مجموع که بیش از ۶۰ درصد است می‌تواند در خیلی از اقلامی که هنوز مشابه داخلی را ندارد و یا کمتر دارد این اتفاق بیفتد که اقلام اصلی مصرفش ایرانی شود این اتفاق حتماً می‌پسندد و شایسته است که ناظر به تقویت تولید کننده‌ها ببینید الان ما در بحث تخصیص ارز ناظر به تامین مواد اولیه ناظر به آزادسازی ماشین آلاتی که در واقع نیاز به در واقع تولیدات جدیدی که نیاز به ماشین آلات جدید دارد و از طرفی موضوع اساسی و حیاتی و تعیین کننده صادرات ما خیلی از اقلامی داریم که در عدم تولید در داخل کشور نه مسئله تکنولوژی دارد، نه مسئله توانمندی دارد، مسئله اساسیش راهیابی به کشور‌های منطقه و بالا بردن میزان تقاضا است که به صرفه بکند مثلاً تولید یک مدل از تراشی که صرفه اقتصادی اش بیش از یک میلیون عدد تولید شود این اتفاق وقتی می‌افتد که ما به کشور‌های منطقه خصوصا کشور‌های همسایه راه پیدا کنیم دیپلماسی اقتصادی در واقع به این قضیه باید ورود پیدا کند مسیر را تصحیح کند تولید کنندگان ما شروع کردند حضور در بازار‌های بین‌الملل بازارسنجی‌ها و بازاریابی‌هایشان را دارند شروع می‌کنند بالاخره این یک صنعتی است که مزیتش تازه شاید سه تا ۴ سال است که به این حدی رسیده که وارد فضای صادرات بشود قطعاً ما اگر وارد مرحله صادرات بشویم رشد تولیدمان هم از نظر سهم داخل و هم از نظر سهم بیرونی با یک سرعت چشمگیری قطعاً افزایش پیدا خواهد کرد.
سوال: الان تا همین الان برای صادرات می‌فرمایید که نوپا است این بخش چه کار‌هایی انجام شده در خصوص صادرات؟
یقینی: ببینید تا آنجایی که تولید کنندگان در جریان هستیم همین الان به صورت در واقع موردی در کشور‌های افغانستان، عراق به کشور‌های حاشیه خلیج فارس و حتی کشور‌هایی مثل سوریه و لبنان صادرات‌هایی داشته‌اند، اما خب این مسیر برای اینکه تبدیل به یک مسیر پایدار شود نیاز دارد که قضیه بحث دستگاه دیپلماسی برای این است که نیاز دارد یک پایگاه ثابتی ایجاد شود تولید کنندگان ما دفتر‌های نمایندگی‌شان را در این کشور‌ها تاسیس کنند ارتباط در سطوح بالا اتفاق بیفتد بازرگانان آن کشور‌ها با بازرگانان و تولید کنندگان کشور ما ارتباط مستقیمی داشته باشند جلسات برگزار کنند به کارخانه‌های ایران بیایند و ببینند توانمندی‌ها را اتفاقاً مسئله جالب این است که وقتی در این جلسات من چند تا از این جلسات تولید کنندگان را می‌دیدم در کشور‌های همسایه وقتی محصولات ایرانی را می‌دیدند و کیفیتش را در واقع مشاهده می‌کردند واقعاً شگفت زده می‌شدند که این کیفیت در داخل کشور دارد تولید می‌شود اصلاً در جریان خیلی‌ها نیستند که این ظرفیت تولید در کشور وجود دارد اگر این اتفاق با سرعت بیشتری اتفاق بیفتد ما می‌توانیم در دهه پیش رو ایران را به قطب تولید نوشت افزار منطقه تبدیل کنیم.
سوال: همین استقبالی که می‌فرمایید شکل گرفته بیشتر به خاطر این است که حالا نوشت افزاری که ما داخل تولید می‌کنیم قیمتش ارزان‌تر است و یا نه واقعاً بحث کیفی هم مطرح است؟
یقینی: قطعاً ببینید اتفاق مثبتی که ما در بازار و صنعت نوشت افزار شاهدیم رقابت کاملاً آزاد است تولید کنندگان ما باید بتوانند با خوشنام‌ترین و معروف‌ترین و جاافتاده‌ترین برند‌های نوشت افزار حالا آلمانی، ژاپنی، چینی خلاصه بتوانند هم رقابت کیفی بکنند و هم رقابت قیمتی بکنند ما الان خیلی فضای محدودیت و ممنوعیت عجیب و غریبی در حوزه نوشت افزار نداریم آن چیزی که الان باعث شده که بازرگانانی که تا همین ۱۰ سال پیش محصولاتشان را سفارش می‌دادند به چین و به داخل وارد می‌کردند الان به همین تولید کنندگان سفارش می‌دهند و تولید کنندگان می‌توانند با شرایط مالی و شرایط کیفی مناسب‌تری به بازرگانان و فروشندگان محصولاتشان را عرضه کنند.
سوال: آقای بر خدا الان چند سال است که در صنعت نوشت افزار حضور دارید؟
بر خدا: حدود ۴۵ سال است که مجموعه ما و خود بنده در زمینه تولید لوازم التحریر هستم.
سوال: مجموعه خودتان چقدر رشد تولید داشته در این سال‌هایی که فعالیت داشتید یعنی از کدام نقطه به کدام نقطه رسیده‌اید به عنوان یک مصداق؟
بر خدا: شروع فعالیت مجموعه ما سال ۱۳۴۰ بوده شاید قبل از تولد من ولی با یک کارگاه ۵ تا ۶ نفره این کار شروع شده بود با تولید خمیر بازی در سال‌های گذشته این مجموعه با حدود ۱۰۰۰ نفر پرسنل در ۴ مجموعه کارخانه انواع لوازم التحریر را دارد تولید می‌کند.
سوال: می‌خواهم بدانم در این ۱۰ سالی که ما ازش صحبت کردیم در ابتدای برنامه در این ۱۰ سال تولیدتان چه تغییری داشته؟
بر خدا: بله آن اتفاق خاصی که به نظر من در روند این سال‌ها به وجود آمد ظرف همین ۱۰ سال گذشته بود یعنی آن اتفاقی که از سال ۱۳۹۲ تا به الان شکل گرفته نگاه هم مجموعه وزارت سمت به سمت و سوی این بود که تولید داخلی شود.
سوال: خودتان چقدر تولیدتان افزایش پیدا کرده؟
بر خدا: به نسبت آن موقع از نظر تعدادی و از نظر نوع تولید تقریباً ۴۰۰ تا ۵۰۰ درصد ما افزایش تولید چه در نوع تولیدات داشتیم شاید در سال ۹۲ ما بر فرض مثال گواش آبرنگ و یا رنگ انگشتی تولید می‌کردیم با خمیر بازی امروز انواع مداد‌های رنگی در کیفیت‌های مختلف هم در رده کودک و هم در رده بزرگسال دارد تولید می‌شود چسب‌های تحریر دارد تولید می‌شود چسب‌هایی که در کشور تولید نمی‌شد تا به الان و امروز که عرض می‌کنم بقیه تولید کنندگان هم به همین میزان رشد داشته‌اند و توانسته‌اند سرمایه‌گذاری‌های خوبی بکنند.
سوال: شما چه چالش‌هایی را در پیش روی خودتان می‌بینید برای ادامه فعالیت؟
بر خدا: چالش‌هایی که مجموعه تولید کنندگان دارند در خصوص بحث‌های تخصیص ارز است که حالا دوستان وزارت صمت ما، چون ارتباطات مستقیمی داریم ولی با بانک مرکزی این ارتباطات متأسفانه وجود ندارد آنچه که همکاران محترم در وزارت صمت انجام می‌دهند تعاملی که با ما دارند پیگیری کار‌ها انجام می‌شود ولی زمان بر بودن بحث تخصیص با توجه به اینکه لوازم و تحریر هم فصلی است و باید مواد اولیه در تایم خودش به تولید کنندگان برسد و بتواند اینها را در روند تولیدش قرار بدهد مشکل اساسی تولید کنندگان الان است مخصوصاً در بخش لوازم التحریر.
سوال: من این موضوع را با موضوعاتی را که آقای یقینی مطرح کردند را پیگیری کنیم از آقای برادران در واقع این بحث تخصیص ارز و تخصیص ماشین آلات و همچنین تشویق صادرات چه برنامه‌هایی دارد وزارت صمت برای اینها؟
برادران: در خود این کارگروه ملی که برگزار می‌شود به صورت فصلی در وزارت صنعت معدن و تجارت برنامه راهبردی که داریم عمدتاً این محور‌ها مورد بحث قرار می‌گیرد که ما چه اقدامات تکمیلی برای ایجاد ارزش افزوده بالاتر و عمق بیشتر کالاها می‌توانید دنبال کنید همانطور که اشاره کردند آقای برخدا و آقای یقینی روند توسعه‌مان در ۱۰ سال اخیر خصوصاً در سال‌های اخیر به صورت تصاعدی بوده این اقبال مردم را نشان می‌دهد به تناسبش تولید کنندگان همراهی کردند ما نیازمند طرح‌های توسعه‌ای هم هستیم الان ۳۱ طرح توسعه‌ای که در شرف انجام است انشاالله در سال ۱۲ ماه آتی نیازمند سرمایه‌گذاری است که سرمایه‌گذاری بخش خصوصی تامین شده اقدامات ابتدایی توسط مجموعه وزارت صنعت و معدن و تجارت صورت گرفته ما چالش ارزی داریم در حوزه ماشین آلات که عمدتاً در حوزه بانک مرکزی است ما اعتقادمان این است که باید بخواهیم خیلی صریح صحبت کنیم الان ارز کشور در خیلی از حوزه‌ها شما می‌بینید در بنزین در محصولاتی مثل موز، در خودرو تخصیص پیدا می‌کند در حوزه موضوع ماشین آلات که اشتغال زا است به تناسب رشدی که اشاره کردند نمی‌خواهم بگویم که الان دوستان همراهی دارند بانک مرکزی ولی ما انتظارمان این است که حداکثری باشد این همراهی یعنی به همین نسبت.
سوال: نوشت افزار را می‌فرمایید دیگر؟
برادران: حالا نوشت افزار سمبل تولید داخلی ما است، اما جریان حامی تولید داخل کشور انتظار دارد در همه صنایع در نساجی، در بخش لوازم خانگی، در حوزه‌های سلولزی در همه حوزه‌ها ما بتوانیم به سرعتی که مردم اقبال دارند به تولید داخلی ماشین آلاتمان را به روز کنیم.
نوشت‌افزار جنبه پرچم‌داری این جریان را دارد، چون یک مقدار با قشر فرهیخته دانش‌آموز و دانشجو مرتبط است، این در حوزه تولید ملی؛ پرچم‌دار است. در حوزه دیگر هم؛ ارز؛ ما درست است که اشاره می‌شود ما در خیلی از حوزه‌ها؛ ۸۰ تا ۹۰ درصد ما در دفتر مشق، خود خودکار، خود مداد، پاکن، مدادتراش، ماژیک، اینها همه عدد‌های ما بالای ۸۵ درصد، ما سهم بازار داخلی داریم، اما نکته این است که ما باز برای خود خودکار ما در خیلی از حوزه‌ها هم جوهر و هم نوک خودکار را باید وارد کنیم. این ارزبری دارد یا در خود مداد ما روی برخی از ظرفیت‌ها داشت، یا در حوزه دفتر مشق، خود کاغذ، ما توانستیم کاغذ کتاب‌های مدرسه را صد درصد داخلی کنیم، اما عمده کاغذ‌هایی که مصرف می‌شود در حوزه دفترچه‌های مشق مدارس، اینها همه وارداتی است.
سؤال: چقدر آن وارداتی است؟
برادران: این درصدی که شما اشاره کردید ۶۰ درصد داخلی، ۴۰ درصد وارداتی؛ ۴۰ درصد محصول نهایی نمی‌آید؛ یعنی خودکار نمی‌آید در داخل کشور، ممکن است مثلاً قاچاق و وارداتش کلاً مثلاً حدود پنج درصد هم نباشد. اما ۳۵ درصد دیگر آن، یا مثلاً در حوزه کاغذ یا حوزه‌های دیگر، مواد اولیه است که وارد کشور می‌شود. به عبارت دیگر ما اگر بخواهیم دقیق بگوییم.
سؤال: چالش کاغذ که می‌گویید وجود دارد؛ چه میزان وارداتی است، چه میزان تولید داخل است این کاغذ؟
برادران: ما عمدتاً الان اگر بخواهیم نیاز کشور را در نظر بگیریم در حوزه‌های مختلف، ما الان فقط ۴۰ هزار تن در چند کارخانه بزرگ کاغذ‌های تحریرمان را داریم، اما مثلاً کاغذ‌هایی نظیر کپی که مصرف بالایی هم در کشور دارد؛ اینها عمدتاً داخلی است. ما بیشتر تمرکزمان در تولید کاغذ الان برای کاغد‌هایی است که مصرف کتب مدرسه است، آن هم طی سال‌های اخیر توانستیم تأمین کنیم.
سؤال: وارداتی الان چند درصدش است برای دفتر؟
برادران: شما حساب بفرمایید بین ۴۰ هزار تن تا ۱۷۰ هزار تن؛ الباقی عمدتاً وارداتی است. اگر با کارتن و مقوا حساب کنیم، عددش تا بالای ۲۰۰ هزار تن این عدد در صنعت سلولزی است که ما طرح‌هایی داریم برای عمق بخشی، آن درصدی که اشاره شد، آنها هم هم‌راستای محصولات نهایی بیایند. پس من بخواهم به صورت صریح بیان کنم؛ ما در محصول نهایی لوازم نوشت‌افزار؛ مشابه مواردی که اشاره کردم؛ بالای ۸۰ تا ۸۵ درصد در بحث گروه کالایی؛ ۹۰ درصد داخلی هستیم، شاید این را به بالای ۹۵ درصد برسانیم.
سؤال: در کدام کالا بیشترین سهم بازار را در داخل داریم؟
برادران: اشاره کردم مثلاً ما در خودکار، ماژیک و مداد رنگی، الان مداد رنگی مجموعه‌های مختلف دارند.
سؤال: آنها چند درصد هستند تقریباً؟
برادران: اینها بالای ۸۵ درصد، بیشتر بالای ۹۵ است، اما برای مواد اولیه اینها؛ باز ما طرح داریم که اینها هم داخلی سازی شود، خیلی از مواد اولیه اینها وارداتی است، آنها هم اگر وارد شود، ما دیگر این درصد از ارزبری ما از ۴۰ درصد می‌رسد به عدد‌های کمتر.
سؤال: طرحی که می‌فرمایید چند ساله است؟
برادران: این مسیر جدید ما منطبق بر برنامه هفتم توسعه تا افق ۱۴۰۷ است. ما الان در برخی گروه‌ها و محصولات برای اولین بار مثل گواش، آبرنگ، رنگ انگشتی، پاستیل، چسب مایع، چسب جامد؛ اولین بار داخلی شده یا کاغذ سنگ مثلاً داخلی شده، کاغذ‌های بر پایه سنگ، اما در برخی حوزه‌ها هنوز ما مثل خود دستگاه منگنه، مثل مداد‌های فشاری معروف به اتود یا حوزه‌های روان‌نویس؛ ما الان داخلی شروع کردیم امسال هم چندین بحث روان نویس نمایش شد در نمایشگاه، اما هنوز سهم بازار آن عمدتاً دست کالا‌های قاچاق یا وارداتی است.
سؤال: آقای گلستانی شما سهم بازار نوشت‌افزار از تولیدات داخل را چطور می‌بینید؟
گلستانی: ما در حوزه عرضه در صنف نوشت‌افزار الحمدلله وضعیت بسیار خوبی داریم از بابت تأمین کالا از طریق تولیدکنندگان، شاید من درصد دقیقی نتوانم بگویم؛ همکاران مسلط‌تر باشند، ولی فضای حاکم بر صنف ما؛ این طور است که ما تقریباً در اکثر حوزه‌های کالا‌های اساسی از طریق برند‌های داخلی کالاها دارد تأمین می‌شود و کیفیت کالاها الحمدلله در طی این سال‌ها خیلی خوب ارتقاء پیدا کرده است.
سؤال: یعنی رقابت می‌توانیم کنیم با انواع وارداتی؟
گلستانی: حتی من در بعضی حوزه‌ها.
سؤال: اینها فقط قیمتی است یا کیفی هم هست؟ در واقع سؤال اصلی این است.
گلستانی: مشکلی که شاید در حوزه تولید وجود دارد و باید خیلی کارشناسی به آن پرداخت، این است که ما از نظر کیفی الحمدلله سرمایه‌گذاری خیلی خوبی شده، بسیار علمی برخورد شده با این موضوع؛ کالاها، مواد اولیه و محصولاتی که خروجی صنایع ماست، الحمدلله رضایت مشتری را به خوبی تأمین می‌کند، ولی قدم اول باید این را ذکر کنیم که برند‌هایی و تولیدکنندگان معتبر ما الحمدلله بسیار خوب عمل کردند، ولی تولیدکنندگانی هم داریم که واحد‌های کوچکی هستند، شاید کیفیت آنها این قدر مطلوب نباشد و شاید مصرف کننده به استناد آن تولیدات، تولید ملی ما را مثلاً متهم کند که کیفیت آن پایین است ولی ما از نظر صنفی، می‌توانیم خیلی با جرأت و محکم تأیید کنیم که این کیفیت‌ها الحمدلله حتی ظرفیت صادراتی خوبی هم دارد، ولی از نظر قیمتی متأسفانه تیراژ مسأله مهمی است که باید مد نظر باشد تا هزینه‌های سربار را پوشش دهد و قیمت تمام شده پایین بیاید. ما در حوزه تولید، در برخی موارد که کار‌های خوبی انجام شد از طریق وزارت صمت، ما پارسال مشکلی داشتیم در خصوص التهاب قیمت کاغذ و دفتر که از پارسال تا امروز با مدیریتی که به خوبی انجام شد، ارز به خوبی تخصیص داده شد، کاغذ خوب تأمین شد و کالا‌هایی که ما امسال شاهد آن هستیم، علیرغم همه تورم‌ها و مشکلاتی که در حوزه تولید داریم، مثلاً ما دفتر مشق منگنه‌ای که به صورت ماشینی و تمام اتوماتیک تولید می‌شود و دستمزد در آن نقشی ندارد، حتی ثبات قیمت داریم، بعضی جا‌ها به دلیل مازاد عرضه، تولیدکننده‌ها حتی کاهش قیمت داشتند، این را ما به فال نیک می‌گیریم از نظر حمایت از مصرف کننده، ولی در همین حوزه دفتر وقتی دفاتر سیمی مطرح می‌شود، کمی اجرت در آن دخیل می‌شود و تفاوت قیمت دستمزد؛ باعث افزایش قیمت کمی شده، همین دفتر وقتی جلدسازی و صحافی ما در مورد آن صحبت می‌کنیم، سهم دستمزد پررنگ‌تر می‌شود و افزایش قیمت در آن بروز می‌کند و اینها اجتناب‌ناپذیر است و الحمدلله جمیع جهات ما از نظر تولید فکر می‌کنم باید دست عزیزان را ببوسیم، بسیار خوب فعالیت کردند علیرغم تمام مشکلات من فکر می‌کنم جز عشق و علاقه نبوده و جز پیگیری لبخند بچه‌هایی که موقع لوازم التحریر تهیه کردن از فروشگاه‌ها؛ رضایت بچه‌ها و عدم شرمندگی پدر و مادرها؛ اینها مسائلی است که ما با مصرف کننده در ارتباط هستیم و جز عشق نیست و الحمدلله دست‌شان را می‌بوسیم، به خوبی حمایت و فعالیت کردند، فقط ما یک گلایه کوچک داریم؛ ما در حوزه صنف تحریر، همان طور که دنبال حمایت از سفره کارگران، بخش تولید هستیم و چندهزار نفر در این حوزه اشتغال دارند، ما در حوزه توزیعی هم شاید چندین هزار نفر در کشور اشتغال وجود دارد و از طریق نظام صنفی مشغول فعالیت هستند. ما در تهران هزار و ۸۰۰ واحد صنفی مشغول فعالیت هستند که این عزیزان ۱۱ ماه سال کم‌کار هستند به امید ۱۵ شهریور تا ۱۵ مهر ماه که برگزاری نمایشگاه‌های پاییزه و نمایشگاه‌هایی از این دست که با حمایت‌هایی که صورت می‌گیرد، برگزار می‌شود، کمی شاید اجحاف در حق همکاران ما باشد که امیدواریم همان طور که به سفره رنگین کارگران نگاه می‌کنیم، حواس‌مان به سفره توزیع کننده‌ها هم باشد؛ ان‌شاءالله.
سؤال: آقای برخدا به صادرات چقدر توجه می‌کنید در مجموعه خودتان؟ صادرات دارید؟ به چه ترتیب است؟
برخدا: اجازه می‌خواهم در خصوص صادرات، یعنی قبل از این مسأله؛ بحث مشکلاتی که در امر تولید است عنوان کنم. آن چه که برای تولیدکننده الان حائز اهمیت است، همان طور که آقای دکتر هم فرمودند، بحث ماشین‌آلاتی است که بسیاری از تولیدکننده‌های ما الان ماشین‌آلات آنها چندین ماه است در گمرک است، ولی، چون عدم ثبت سفارش‌ها شده، دچار بحران شدند، نتوانستند ترخیس کنند و به موقع برای تولید، برای شروع شهریور برسانند. بسیاری از تولیدکننده‌ها هم بحث‌های ارزی داشتند، مدت‌ها بودند که این عنوان شد، آن چه که برای همین تولیدکننده‌هایی که با این مشکلات که به صورت قانونی در کشور دارند ثبت می‌کنند تولیدات خود را در آن چه که وزارت صمت می‌خواهد، آن چه فاکتور‌های خود را ثبت می‌کنند و همه اینها، در بحث قاچاق این محصولات که از مرز‌های کشور دارد اتفاق می‌افتد، آن دقت نظری که باید مسئولین مرزی انجام دهند، نبوده. بسیاری از تولید کننده‌ها الان با این مشکل مواجه هستند. بسیاری از بازرگان‌های ما الان البته بازرگانانی که ناشناخته هستند بعضی از آنها، این کالاها را وارد می‌کنند و بسیاری از فروشنده‌های ما هم ترجیح می‌دهند اینهایی که عقبه‌ای ندارند، ثبت و ضبط ندارند یا به اداره دارایی فاکتوری ارائه نمی‌شود، اینها را خرید و فروش به همان صورت زیرپله‌ای که عرض کردم اتفاق بیفتد و این صدمه‌اش در نهایت به تولیدکننده می‌خورد، چرا؟
سؤال: با تمام این مشکلات، شما نگاه صادرات‌محور هم دارید؟
برخدا: بله، نگاه ما؛ پیشنهادی هم که من دارم، حالا آقای دکتر هم اینجا هستند که من مطرح کنم؛ ما پتانسیل بسیاری، همان طور که رشد شاید ۳۰ تا ۴۰ درصدی ما داشتیم از سال ۹۲ تا الان، ما می‌توانیم همین رشد را در صادرات داشته باشیم. الان صادرات ما رشد کرده ظرف این سه سال.
سؤال: خودتان چقدر صادرات دارید؟ چند درصد تولیدتان را صادر می‌کنید؟
برخدا: ما حدود سه درصد تولیدمان؛ الان صادرات است. پایه این کار گذاشته شده توسط شرکت ما، یعنی بعد از این اتفاقی که در منطقه، تحریم‌های اروپایی برای روسیه اتفاق افتاد...، ما الان برای عراق، عمان و روسیه صادر می‌کنیم. می‌بایست دفاتر رایزن‌های اقتصادی ما فعال‌تر شوند در کشور‌هایی که امکان صادرات وجود دارد. یعنی ما یکی از معضلات و مشکلات‌مان این است که ارتباط‌ها سنگین است. برفرض، فقط یک نمایشگاهی عنوان می‌شود؛ در فلان کشور وجود دارد و ما باید برویم شرکت کنیم. این که چقدر حمایت می‌شویم آنجا، این که آیا مرکزی است؟ ما عمده‌فروش‌های ایران ما همه جا وجود دارند، ولی آیا این عمده‌فروشی که بتواند رایزن اقتصادی ما؛ آن جا به صورت کلی مهیا کند با توجه به پتانسیل لوازم‌التحریر در روسیه، الان روسیه کشور پرجمعیتی است، امکانش برای ما هست، قبلاً واردات می‌کرد از کشور‌های اروپایی و الان این تقریباً به ۱۰ تا ۲۰ درصد در روسیه رسیده؛ طبق آماری که ما داریم، این امکان وجود دارد، منتها باید این معضلات حل شود تا ان‌شاءالله بتوانیم صادرات محکمی هم داشته باشیم.
سؤال: اینها را از آقای برادران پیگیری کنیم، برای ماشین‌آلاتی که در گمرکات است؟
برادران: ماشین‌آلات را عرض کردم که ما حالا مکاتبات‌مان را انجام دادیم، یک مقدار سیاست‌های ارزی کشور باید تغییر کند به نفع تولید و به نوعی جریان اشتغال کشور از نگاه مصرفی؛ به نگاه تولید محور باید باشد، اقداماتی صورت گرفته، اما واقعاً من حق را به تولیدکنندگان می‌دهم. متناسب با شتاب جریان تولید کشور، ما باید جریان بازسازی ماشین‌الات را دنبال می‌کردیم که در این حوزه درخواست داریم دوستان بانک مرکزی نهاد‌های ذیربط به ما بیشتر کمک کنند. در بحث قاچاق؛ اقدامات خوبی صورت گرفته است، شاید هم اقدامات سلبی است، اما پیش از اقدامات سلبی؛ اقدامات فرهنگ‌سازی؛ پاسخ داده، یعنی همین کاری که شما در رسانه کردید، مردمی‌سازی، این که مردم خودشان علاقه دارند از اِلِمان‌ها و محصولاتی استفاده کنند که نشان‌های بومی، ملی و دینی را نماد داشته باشد. در همین نمایشگاه من دیدم که امسال رونمایی که صورت گرفت؛ باز نشان یا تصویر به نام ریحانه که شهید کاپشن صورتی واقعه کرمان بود، با حضور خانواده‌شان رونمایی شد، بسیار مورد اقبال قرار گرفت در همان نمایشگاه شاید انواع محصولات مختلف با این نشان ریحانه الان آمد. کار‌های خوبی در حوزه نمادسازی دارد صورت می‌گیرد، اینها به نظرم کمک کرده که مردم به سمت کالا‌های داخلی با هویت بستری داخلی هم بروند. البته همان طور که اشاره کردند در مقام توزیع، ما تلاش‌مان بوده که قیمت‌ها هم در بازار کاغذ به یک ثباتی برسد، هم داخل. الان همین طور که اشاره کردند؛ مثلاً در دفتر مشق ۴۰ برگ؛ ما سه سال است که در یک رنِج قیمتی این را توانستیم برای دفترچه‌های اقتصادی؛ آنها که منگنه‌ای است و تیراژ بالاست، کنترل کنیم، اما در حوزه‌های دیگر؛ تنوع محصولات و کیفیت ملاک بوده. قشر زیادی هستند که من هم درخواست از مردم می‌کنم، هم تشکر از تولیدکنندگان می‌کنم؛ خود تولید کنندگان به صورت انجمن و مردمی با کمک تشکل‌هایی مثل خود مجمع ایران نوشت برای اقشار محروم جامعه و مناطق کم برخوردار بسته‌های لوازم التحریری پیش‌بینی کردند که در سال‌های گذشته هم مورد اقبال قرار گرفت. هدف‌گذاری امسال؛ بیش از یک میلیون بسته است با کمک بنیاد علوی، بنیاد برکت، مجموعه کمیته امداد، نهاد‌های خیریه‌های مردمی، خود تولیدکنندگان در این حوزه مشارکت مادی داشتند، یعنی. نه تنها که وجهی بابت تولید نگرفتند، حتی در مقام تأمین مواد اولیه هم از سهم خودشان واگذار کردند و ما فکر می‌کنیم هم در دفترچه‌های مشق اقتصادی و هم بسته‌های ویژه مناطق محروم، اقدامات خوبی صورت گرفته که این مجموع کار‌های خوبی که در این صنعت صورت گرفته، چه در مقام رشد تولید، چه در مقام رشد کیفیت، چه در مقام تنوع بخشی به محصولات، چه عمق بخشی به محصولات، چه به اینکه ما نگاهی صادرات محور داشته باشیم.
سؤال: همین را دقیقاً می‌خواستم بپرسم؛ الان چند درصد صادرات داریم از کل تولید؟
برادران: الان ما اگر عدد تولیدمان را مبنا قرار دهیم، ما حدود نزدیک پنج درصد توان تولیدمان به صادرات است که بیشتر در مقام این هستند که بازاریابی کنند، اما پنج نشان برتری کشورمان که نشان‌های مهم کشور ما در لوازم تحریر هستند، اینها اقدامات ثبت در کشور‌های مختلف را صورت دادند.
سؤال: یعنی برای افزایش صادرات؛ اصلاً نگاه صادراتی وجود دارد کلاً؟ برای افزایش آن چه برنامه‌ای دارید؟
برادران: بله، عرض کردم، هم استاندارد‌های کشور‌های اروپایی و کشور‌های منطقه رو جذب کردند و هم رفتند نشان‌شان را ثبت کردند و این فقط به این که حالا یک بسته‌ای ما مثلاً به یک کشور همسایه صادر کنیم، بسنده نکردند، حتی در کشور‌های اروپایی و اشاره کردند روسیه؛ جداگانه، اروپا؛ جداگانه، ما اقداماتی در خیلی از حوزه‌ها مثلاً بعضی از محصولات؛ حالا آقای برخدا می‌توانند تصدیق کنند، ما جزو پنج کشور اول جهان هستیم در تولید؛ مثلاً ما در قلمو، در حوزه‌هایی که اشاره کردند، نام بردند، از حیث کیفیت ما امروز یعنی مدعی هستیم در عرصه‌های جهانی که می‌توانیم کیفیت‌های خوبی را ارائه کنیم.
سؤال: برنامه‌ریزی کردید که مثلاً در این امسال اینقدر افزایش پیدا کند صادرات‌مان یا به این قدر برسد؟
برادران: در حوزه تولید ما یک هدف‌گذاری داریم در حوزه صادرات؛ یک هدف‌گذاری، مثلاً در تولید؛ ما امسال هدف‌گذاری‌مان در خودکار؛ ۳۷۵ میلیون عدد است، در ماژیک؛ ۱۳۳ میلیون عدد، در مداد رنگی...، در سهم بازار ما الان پنج درصد و فکر می‌کنم بالغ بر سه میلیون دلار الان صادراتی است که ان‌شاءالله محقق خواهد شد.
سؤال: می‌گویم برای افزایش و ارتقای آن، چه برنامه‌ریزی شده و در چه بازه زمانی؟
برادران: عرض کردم؛ یک اقداماتی خود تولیدکنندگان داشتند که رفتند نشان‌های خود را ثبت کردند، یک حمایت‌هایی ما داشتیم در مقام تخصیص ارز؛ واحد‌های صادرکننده ما در اولویت تخصیص ارز قرار گرفتند. یک اقدامات تکمیلی هم داریم که برای هم بالا بردن تیراژ تولید، هم بالا بردن کیفیت؛ در مقام طرح‌های توسعه‌ای که ۳۱ طرح توسعه‌ای....
سؤال: چقدر؟ الان صادرات به نظرتان مثلاً در سه سال آینده باید چقدر شود؟ برادران: اینجا در برنامه افق ما؛ عددگذاری که برای ۱۴۰۷ داشتیم؛ بالغ بر هفت میلیون دلار؛ صادرات رسمی ما است.
برادران: الان مثلاً نزدیک سه میلیون دلار. گرچه اینها خیلی ناچیز است در مقایسه با آن صنعت نوشت‌افزار؛ اشتغالش خیلی بیشتر است. یعنی ممکن است شما با سایر صنایع ما مقایسه کنید، اصلاً بگویید عدد قابل توجهی نیست این اعداد، اما هم هویت بخش است؛ یعنی ما اگر یک خودکار به یک مرکز علمی جهان صادر کنیم، به نوعی آمدیدم نمونه صنعت خودمان را صادر کردیم. اشتغال‌زا است، به این خاطر است که ما به صنایع نوشت‌افزار؛ توجه ویژه‌تری داریم، ممکن است ما در خام‌فروشی؛ عدد‌های میلیارد دلاری هم در کشور داشته باشیم.
سؤال: عمق‌بخشی هم که در تولید صحبت کردید؛ این قرار است چه کار‌هایی برای شما انجام دهد؟
برادران: توضیح دهم که مخاطب شما شفاف شود. ما در عمده گروه‌های کالایی نوشت‌افزار ما نیاز‌های داخلی را داریم تأمین می‌کنیم، بیش از ۸۵ درصد، ۹۰ درصد بیشتر تا افق ۱۴۰۷؛ نود و پنج درصد؛ یعنی ما جشن خوداتکایی در اکثر گروه‌های کالایی می‌توانیم بگیریم، اما این به معنی نیست که صد درصد محصولی که امروز مثلاً در قالب یک خودکار داخلی آمده بیرون؛ این تولید داخل است. حالا ما توانستیم از مواد پولیمری شروع کنیم یا مثلاً مداد‌های پولیمری داخلی انجام دهیم، اما خیلی مثلاً در حوزه جوهر اقداماتی جدیدی انجام دادیم، سهم جدیدی از بازار داریم. یا مثلاً در قلم؛ کشور‌های محدودی تولید کننده نوک خودکار هستند. اینها هم باید عمق به همان تناسب داشته باشند که ما ارزبری را کاهش دهیم.
سؤال: مثلاً تراش و قیچی هم گفته می‌شود که چالش وجود دارد در تولید آنها؟
برادران: حالا در مدادتراش؛ امسال کار خیلی خوبی انجام شد، یعنی ما شاید به تنوع بیش از صد مدل در امسال رسیدیم. سال‌های قبل مشکل داشتیم. یا مثلاً در قیچی که اشاره کردید، نبود، ولی من در همین نمایشگاه دیدم اولین تولیدکننده که کل سهم بازار داخلی را هم داشت وارد این عرصه شده بود، خیلی عرصه؛ رقابت سختی است بین تولیدکنندگان ما با تولیدکنندگان چین در حوزه قیمت؛ اینکه این جرأت را تولیدکنندگان ما دارند ورود می‌کنند، خیلی برای خود من ارزشمند بود؛ عرض کردم؛ این یک صنعتی است که بیش از اینکه ما به حجمش فکر کنیم، بیشتر به عنوان یک پرچم و یک اِلِمان سایر صنایع ما محسوب می‌شود که ما این قدرت را داریم که خودکار، مداد، دفتر خودمان و آن مواردی که قشر فرهیخته دانشجو و دانش آموز از آنها استفاده می‌کنند را خودمان تولید کنیم.
سؤال: آقای برادران خودکارتان داخلی است، نه؟
برادران: بله، این یکی از برند‌های خوب ایران است.
سؤال: من یک لحظه فکر کردم خارجی نباشد، گفتم...؟
برادران: نه اینجا از....
سؤال: حالا اسم برند را نگویید، فقط خواستم ببینم که...؟
برادران: نه من مقید هم هستم از خودکار خیلی خوش...، من برای امضا همیشه از این استفاده می‌کنم، داخلی هم هست و حالا آقای برخدا؛ خودکار رقیب شماست، شما تصدیق می‌کنید؟
برخدا: بله داخلی است.
سؤال: آقای برخدا خدمت شما باشیم؛ یک جمع بندی هم شما بفرمایید؟
برخدا: رقابت ما با کشور چین بر فرض؛ به عنوان تولید، در چند جهت قابل رسیدگی است. نرخ تأمین پول در ایران برای تولیدکننده، حالا سال‌های گذشته تا ۲۲، ۲۳ درصد بوده، امسال به عدد بالای ۳۷ تا ۳۸ درصد رسیده از همین شبکه‌های بانکی. این یک بخشی است که فاصله ما را برای ایجاد یک رقابت برای سرمایه‌گذاری؛ چون بالأخره هر تولیدکننده‌ای برای ایجاد سرمایه ثابت خودش، ایجاد ماشین‌آلات خودش؛ حداقل در سه یا چهار سال آینده که به بهره برداری برسد، نیازمند پول است، نیازمند سرمایه نقدی است. این سرمایه توسط مالکین داخلی دارد با ارزش هزینه بالاتری تأمین می‌شود، ولی برای یک تولیدکننده‌ای مثل چین، این با هزینه کمتری اتفاق می‌افتد. با تمام این احوال؛ تولیدکنندگان ما دارند با تمام توان این کار را می‌برند. رشد را در تمام بخش‌ها؛ تولید کننده‌هایی که همکار‌های ما هستند؛ می‌بینیم.
سؤال: علیرغم همه این چالش‌هایی که می‌فهمیم؟
برخدا: علیرغم تمام این چالش‌ها، بخش‌های غیری که هست، من عرض کردم؛ همین بحث قاچاق تاثیراتی می‌گذارد، بعضاً آمدند این بحث قاچاق را در مرز‌ها یک مقدار دارند نیمه قانونی می‌کنند، یعنی به چه صورتی؟ یعنی می‌آیند یک واحدی را ایجاد می‌کنند در مناطق آزاد و این پلی می‌شود برای واردات؛ کالا می‌آید، حالا یا به عنوان نمونه؛ کار کوچکی روی آن انجام می‌شود یا حتی نمی‌شود؛ آن را وارد کشور می‌کنند، چون مجوزاتی را می‌گیرند و حتی می‌آید در گمرکات کشور، یک کانتینر کالا می‌رود در متروکه. من مشکلات را عرض می‌کنم. کالا می‌شود متروکه، آن یکی می‌آید بیرون و بعد توسط آن یکی، شاید ده‌ها کانتینر...، اینها مسائلی است که تولیدکننده...، ما هر موقع تولیدکننده را بخواهیم در داخل باید حمایت کامل کنیم، می‌تواند این تولیدکننده اثرات خوبی در صادرات خود داشته باشد. عدد صادرات ما؛ عددی نیست که برای کشور ما قابل پسند باشد.
