انقلاب بلاک چین همواره به دنبال دموکراتیزه کردن صنایع بوده است و شبکه زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز که به اصطلاح “DePIN” نامیده میشود، اکنون در حال متحول کردن نحوه ساخت و مدیریت زیرساخت فیزیکی است. دیپین شبکههای زیرساخت دنیای واقعی را به شبکههای دیجیتالی مبتنی بر بلاک چین متصل میکند و رویکردی غیرمتمرکز، مقرون به صرفه و مقیاسپذیر برای توسعه و مدیریت زیرساخت ارائه میدهد.
در این مقاله، بررسی میکنیم که DePIN چیست و چگونه در تقاطع تکنولوژی قرار گرفته است و میخواهد دنیای غیرمتمرکز را به زیرساختهای فیزیکی گسترش دهد. همچنین، نحوه کار DePIN و کاربردهای عملی آن را بازگو میکنیم. دعوت میکنیم که تا انتهای مقاله همراه ما بمانید تا با این مفهوم جدید و انقلابی آشنا شویم.
DePIN مخفف عبارت انگلیسی «Decentralized Physical Infrastructure Network» بهمعنای زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز است. دیپین روشی غیرمتمرکز برای مدیریت و راهاندازی سیستمهای زیرساختی فیزیکی به حساب میآید. به طور خلاصه، دیپین با استفاده از فناوری بلاک چین و ارزهای دیجیتال، مدیریت و بهرهبرداری از زیرساختها را غیرمتمرکز میکند.
این «زیرساختها» میتوانند هر چیزی باشند؛ از هاتاسپاتهای وایفای در شبکههای بیسیم گرفته تا باتریهای خانگی با انرژی خورشیدی در شبکههای انرژی.
مفهوم دیپین به تازگی شکل گرفته است، از ایدههایی مانند “اثبات کار فیزیکی” (Proof of Physical Work) و شبکههای فیزیکی با مشوق توکنی (Token Incentivized Physical Networks) تا اج فای (EdgeFi). همه این اصطلاحها مفهوم دیپین را میرسانند، اما شرکت مساری (Messari) در ۵ نوامبر ۲۰۲۲ یک نظرسنجی ساده توییتری به راه انداخت که در آن کاربران اصطلاح DePIN را برای این مفهوم انتخاب کردند.
مساری همچنین اولین مرجعی است که در یک مقاله تحقیقی از DePIN صحبت کرده است و در آن ذکر کرده که این حوزه، یکی از مهمترین زمینههای سرمایهگذاری کریپتو در دهه آینده خواهد بود. از آن زمان به بعد، دیپین به عنوان یکی از مهمترین موضوعات در دنیای وب ۳ شناخته شده و حتی برخی آن را یکی از بهترین کاربردهای بلاک چین تا به امروز میدانند.
بیشتر بخوانید: با ۶ مورد از کاربردهای واقعی بلاک چین در دنیای کسبوکارها آشنا شوید
DePIN بر پایه دو مفهوم اساسی از دنیای ارز دیجیتال یعنی غیرمتمرکز بودن و اقتصاد مبتنی بر توکن بنا شده است؛ یعنی همان اصولی که زیرساخت بیشتر بخشهای دیگر کریپتو هستند، از دیفای (DeFi) گرفته تا گیمفای (GameFi) یا سوشال فای (SocialFi). فناوری بلاک چین و ارزهای دیجیتال تحولی شگرف در مدلهای کسبوکار ایجاد کرده است. با قرار دادن ارزهای دیجیتال در مرکز سیستمهای اقتصادی، قدرت و مالکیت به طور قابلتوجهی به کاربران بازگردانده شده است؛ رویکردی که پیش از این بیسابقه بود.
بهطور سنتی، راهاندازی و مدیریت زیرساختهای فیزیکی مثل شبکههای بیسیم، خدمات ابری، شبکههای حملونقل و شبکههای توزیع برق، همیشه در دست شرکتهای بزرگ بوده است. علت این امر آن است که این پروژهها به سرمایهگذاری زیادی نیاز دارند و با چالشهای لجستیکی فراوانی درگیر هستند. این شرکتهای متمرکز تقریباً به انحصار در قیمتگذاری و خدماتی که به مشتریها ارائه میدادند، دست پیدا کردهاند که باعث کاهش رقابت و نوآوری شده است. قبل از ظهور DePIN، مدل میانهای بین زیرساختهای کاملاً متمرکز و کاملاً غیرمتمرکز وجود داشت که به آن اقتصاد اشتراکی میگویند.
اقتصاد اشتراکی یک سیستم اجتماعی-اقتصادی است که حول محور اشتراکگذاری منابع میگردد. در واقع، اقتصاد اشتراکی به شرکتهایی اشاره دارد که به جای استفاده از مدل سنتی مالکیت و نگهداری انبارهای متمرکز، به مشارکتکنندهها و منابعشان تکیه میکنند تا کالاها و خدمات ارزشمندی را ارائه بدهند. این مدل باعث استفاده بهینهتر از منابع و تقویت تعاملات جامعه میشود.
یک مثال خوب از اقتصاد اشتراکی، شرکت اوبر (Uber) است. اوبر سرویسی است که رانندههایی با ماشین خودشان را به افرادی که نیاز به سفر دارند متصل میکند. یعنی اوبر خودش مالک ماشینها نیست، بلکه از یک اپلیکیشن استفاده میکند تا این ارتباط را برقرار کند. این ایده، مدل سنتی حمل و نقل را متحول کرده و باعث شده است هم رانندگان به سهولت فعالیت کنند و هم مسافران راحتتر سفر کنند.
اما چون اوبر یک نهاد متمرکز است، قدرت شبکه، رانندگان و کسبوکارش در اختیار خودش باقی میماند. DePIN (زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز) میخواهد اقتصاد اشتراکی را یک قدم جلوتر ببرد و مدلی عادلانهتر و فراگیرتر بسازد. در حالی که ساختار متمرکز اوبر قدرت و تصمیمگیری را داخل خود شرکت نگه میدارد، دیپین از یک رویکرد کاملاً غیرمتمرکز حمایت میکند.
بیشتر بخوانید: ارز دیجیتال غیرمتمرکز چیست؟ بررسی همهجانبه مفهوم تمرکززدایی
این مدل به افراد و کسبوکارهایی که به شبکه کمک میکنند، قدرت و سهم عادلانهتری از ارزشی که ایجاد میکنند، میدهد. با توزیع قدرت و مزایا بهطور یکنواخت بین مشارکتکنندهها، DePIN به دنبال ایجاد شبکهای است که نه تنها به اشتراک گذاشته شود، بلکه از مشارکتکنندهها حمایت کند. این توزیع بدون فناوری بلاک چین و ارزهای دیجیتال امکانپذیر نبود و به همین دلیل DePIN یک پدیده جدید محسوب میشود.
در سیستم DePIN، پیوندی میان زیرساختهای فیزیکی و بلاک چین ایجاد میشود. سه بخش اصلی این سیستم شامل زیرساخت فیزیکی مدیریتشده توسط یک ارائهدهنده، یک میانافزار که این زیرساخت را به بلاک چین متصل میکند و یک بلاک چین عمومی است که ارتباطات مالی را مدیریت میکند. در ادامه توضیح دقیقتری از این فرایند آورده شده است:
این زیرساخت میتواند شامل هر چیزی، از یک حسگر یا روتر یا مسیریاب اینترنت گرفته تا یک پنل خورشیدی باشد که توسط یک ارائهدهنده خصوصی مدیریت میشود. گاهی این ارائهدهندهها از قبل مالک این زیرساختها هستند.
همانطور که میدانید، در شبکههای بلاک چینی مبتنی بر اثبات کار (PoW)، ماینرها قدرت پردازشی خود را برای حفظ امنیت شبکه به اشتراک میگذاریند. در DePIN نیز هر تعداد ارائهدهنده خصوصی که امکانپذیر باشد، میتوانند زیرساختهای خود را به این شبکه متصل کنند.
این بخش مسئول ایجاد ارتباط بین بلاک چین و زیرساخت فیزیکی است. نقش آن مشابه شبکههای اوراکل غیرمتمرکز است که دادههای دنیای واقعی را دریافت و به یک اپلیکیشن بلاک چینی منتقل میکنند. میان افزار دادههای مربوط به فعالیتهای هر یک از زیرساختهای فیزیکی خصوصی را جمعآوری و به شبکه DePIN ارسال میکند.
بیشتر بخوانید: اوراکل چیست؟ انواع اوراکلها و کاربرد اوراکل در بلاک چین
دادههایی که توسط میان افزار جمعآوری میشوند، به بلاک چین ارسال میگردند تا این سیستم بهعنوان یک مدیر و سیستم پرداخت برای ارائهدهندگان و کاربران عمل کند. بر اساس اطلاعاتی که میانافزار ارائه میدهد، بلاک چین تقاضا را بین ارائهدهندگان توزیع کرده و پاداشها را محاسبه میکند. این پاداشها به شکل ارزهای دیجیتال به ارائهدهندگان پرداخت میشوند. از سوی دیگر، بلاک چین قیمتگذاری خدمات را مدیریت کرده و کاربران را بهازای هر خدماتی که استفاده میکنند، بهطور خودکار شارژ میکند.
هدف DePIN این است که با ایجاد انگیزه، زیرساختهای فیزیکی کارآمدتری از نظر منابع ایجاد کند. در مرحله اول، ارائهدهندگان تشویق میشوند تا زیرساختهای فیزیکی خود را به یک شبکه غیرمتمرکز اختصاص دهند. ارائهدهندگان بسیاری که ممکن است زیرساختهایشان بلااستفاده ماننده باشد، تجهیزات خود را برای کسب پاداش در اختیار شبکه قرار میدهند. دیپین این منابع را در دسترس کاربران میگذارد و شبکه از طریق هزینههایی که کاربران پرداخت میکنند، درآمدزایی میکند.
کاربران نیز به دلیل خدمات ارزانتر نسبت به زیرساختهای متعلق به شرکتها به سمت این شبکه جذب میشوند. با رشد شبکه، ارزش توکن بومی افزایش مییابد و این امر باعث جذب سرمایهگذاران بیشتر و حتی ارائهدهندگان جدید میشود. با ادامه این چرخه و رشد شبکه، چرخه دیپین به حرکت درمیآید و بهتدریج سیستم را توسعه میدهد.
DePINها به دو دسته کلی تقسیم میشوند:
شبکههای منابع فیزیکی (PRNs) شامل زیرساختهای فیزیکی غیرمتمرکز و مبتنی بر مکان هستند. ارائهدهندگان در این شبکه سختافزارهایی مربوط به ارتباطات، حملونقل، انرژی و سایر بخشهای مشابه را برای ارائه خدمات به اشتراک میگذارند. این منابع مکانمحور و غیرقابلانتقال هستند؛ یعنی خدماتی که ارائه میدهند به یک مکان خاص وابسته است و گاهی غیرقابلحمل هستند (در یک موقعیت ثابت قرار دارند).
شبکههای منابع دیجیتال (DRNs) شامل ارائهدهندگان منابع دیجیتال قابل تعویض میشوند. در این شبکه، ارائهدهندگان منابعی مثل توان پردازشی، پهنای باند مشترک یا امکانات ذخیرهسازی را به اشتراک میگذارند. این منابع به مکان خاصی وابسته نیستند و ارتباطی با دادههای مکانی ندارند.
لازم به ذکر است که هم شبکههای منابع فیزیکی (PRN) و هم شبکههای منابع دیجیتال (DRN) باید غیرمتمرکز باشند تا به عنوان DePIN محسوب شوند. به عنوان مثال، اوبر یک شبکه منبع فیزیکی در بازار سفر اشتراکی است و آمازون وب سرویس (AWS) نیز یک شبکه منبع دیجیتال در بازار ذخیرهسازی است، اما آنها متمرکز هستند و نمیتوان آنها را جزو DePIN به حساب آورد.
بیشتر بخوانید: چرا ارزهای دیجیتال و تمرکز زدایی اجتناب ناپذیر هستند؟
DePINها با ایجاد شبکههای غیرمتمرکز برای مدیریت زیرساختهای فیزیکی، روش سنتی مدیریت منابع را به چالش کشیدهاند. اما این فناوری نوظهور مانند هر نوآوری دیگری، خودش نیز با چالشهایی روبهرو است. در ادامه، به بررسی اجمالی مزایا و معایب این رویکرد نوین میپردازیم
DePIN، با رشد سریع خود در سال ۲۰۲۴ به بیش از ۶۵۰ پروژه و ارزشی بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار رسیده است. این فناوری در حوزههایی مانند محاسبات، هوش مصنوعی و انرژی، در حال تغییر صنایع چند تریلیون دلاری است و پیشبینی میشود در دهه آینده بیش از ۱۰ تریلیون دلار به تولید ناخالص جهانی اضافه کند.
یکی از نکات مهمی که DePIN را از سایر بخشهای دنیای ارز دیجیتال متمایز میکند، توانایی آن در ایجاد درآمدهای واقعی است. برخلاف بسیاری از بخشهای دیگر که بیشتر مبتنی بر معاملهگری و سفتهبازی هستند، دیپین بر اساس نیازهای واقعی زیرساختی عمل میکند و به همین دلیل درآمدهای آن پایدارتر و کمتر وابسته به تغییرات شدید بازار است.
در آخرین چرخه بازار، وقتی سایر بخشهای کریپتو با افت شدید ۷۰ تا ۹۰ درصدی مواجه شدند، درآمدهای حوزه DePIN تنها ۲۰ تا ۶۰ درصد کاهش یافتند. این نشان میدهد که DePIN نه تنها در بازارهای صعودی بلکه در شرایط سخت نیز توانایی پایداری و رشد دارد و همین ویژگی آن را به راهکاری ایدهآل برای تحقق هدف وب ۳ تبدیل کرده است.
حتماً متوجه شدهاید که DePIN بخشهای زیادی دارد. هر کدام از این بخشها به طور خاص بر روی نیازهای جامعه و بازار تمرکز دارند و تلاش میکنند با استفاده از فناوریهای نوین، چالشهای موجود را برطرف کنند. با توجه به روند رو به رشد فناوریهای غیرمتمرکز، میتوان انتظار داشت که این بخشها به طور مداوم گسترش یابند و به یکی از ارکان کلیدی زیرساختهای دیجیتال تبدیل شوند. در ادامه بخشهایی که برخی از پروژههای DePIN در آنها فعالیت میکنند، آورده شده است:
در بخش بیسیم، DePIN به توسعه پلتفرمهای اشتراکگذاری اتصال غیرمتمرکز برای دستگاههای اینترنت اشیا (IoT) و تلفنهای همراه میپردازد. این پروژهها از ارزهای دیجیتال برای ایجاد انگیزه در ارائهدهندگان منابع مخابراتی استفاده میکنند. میانافزار دادهها را در منابع متصل پردازش کرده و بر اساس خدماتی که به دستگاههای متصل به شبکه ارائه شده است، پاداش میدهد.
پروژههایی مانند هلیوم (Helium) در بخش بیسیم در تلاش هستند سهمی از خدمات اتصال را از آن خود کنند. هلیوم از یک سیستم چندتوکنی استفاده میکند که هر توکن در اکوسیستم برای هدفی خاص در ارائه منابع شبکه و پاداشدهی به ارائهدهندگان طراحی شده است. توکن HNT توسط کاربران برای دریافت خدمات اتصال سوزانده میشود، در حالی که توکن MOBILE برای پروژه ۵G به کار میرود. صاحبان بستههای هاتاسپات 5G، پوشش شبکه ارائه داده و در ازای آن توکن MOBILE کسب میکنند.
بیشتر بخوانید: هلیوم چیست؟
خدمات موقعیتیابی یکی دیگر از حوزههای تخصصی DePIN است. شبکههای منابع فیزیکی (PRNs) برای ایجاد انگیزه به ارائهدهندگان خدمات فیزیکی موقعیتیابی، آنها را با ارزهای دیجیتال بومی پاداش میدهند. این پروژهها معمولاً از سنسورها یا مشارکتکنندگان جامعه برای تأمین دادههای مکانی استفاده میکنند و شبکه با پردازش این دادهها، خدماتی مانند نقشهبرداری مناطق را ارائه میدهد.
پروژههایی مانند Hivemapper با استفاده از تلاشهای جامعه خود در حال ساخت نقشههای مبتنی بر جمعسپاری هستند. مشارکتکنندگان میتوانند منابع نقشهبرداری را بهصورت دستی فراهم کنند یا از دوربین داشبورد Hivemapper استفاده کنند. کاربران میتوانند این دوربینها را روی وسایل نقلیه خود نصب کرده و با حرکت در مناطق مختلف، دادههای موقعیتیابی را به شبکه ارسال کنند. این مشارکتکنندگان بر اساس مناطق پوشش داده شده با توکن HONEY پاداش دریافت میکنند.
وسایل نقلیه مانند خودروها به طور قابل توجهی نحوه جابهجایی افراد را بهبود بخشیدهاند. با این حال، به غیر از پیشرفتهای زیرساختی در فناوری خودرو، کار زیادی در مورد چگونگی مدیریت خودرو توسط صاحبان و افزایش ارزش افزودهای که میتوانند از خودروهای خود به دست آورند، انجام نشده است. پروژههای DePIN در بخش حمل و نقل، در حال طراحی روشهای جدیدی برای مدیریت وسایل نقلیه، همکاری با دیگر صاحبان خودرو و شرکتها و کسب پاداش در این فرایند هستند.
یکی از این پروژهها DIMO است که مخفف «زیرساخت دیجیتال برای اشیاء متحرک» است. DIMO یک پروژه حمل و نقل است که بر مدیریت دادههای خودروها برای صاحبان و شرکتهای تولیدکننده تمرکز دارد. خدمات این پروژه شامل سیستم شناسایی ویژه برای خودروها از طریق NFTها، دسترسی به دادههای خودرو و سایر اطلاعاتی است که به صاحبان خودرو کمک میکند تصمیمات بهتری بگیرند. صاحبان خودرو میتوانند اپلیکیشن DIMO را دانلود کرده و در ازای ارائه این دادهها، توکنهای DIMO بهعنوان پاداش دریافت کنند.
برنامههای تناسب اندام به ترویج سبک زندگی سالم کمک میکنند. برای نمونه پلتفرم FitFi به سرعت معروف شد و به کاربران برای تکمیل مأموریتهای خاص تناسب اندام پاداش میداد تا سبک زندگی سالم را تقویت کند. اگرچه این برنامهها دیگر به شدت گذشته مورد توجه نیستند، اما پروژههای DePIN در این بخش از طراحی مشابهی استفاده میکنند.
برنامههایی مانند Healthblocks به کاربران برای ارائه اطلاعات مرتبط با سلامت پاداش میدهند تا شرکتها و کارکنان حوزه سلامت بتوانند پیشرفتهای بیشتری داشته باشند. کاربران همچنین میتوانند دستگاههای تناسب اندام خود را به این برنامه متصل کرده و اهداف سلامتی خود را پیگیری کنند. کاربران برای تکمیل مأموریتها یا ارائه دادهها توکن HEALTH بهعنوان پاداش دریافت میکنند.
پروژههای DePIN در بخش انرژی مدعیاند که با اتصال تأمینکنندگان انرژی تجدیدپذیر به شرکتهایی که از این منابع بهره میبرند، به ترویج تولید انرژی سبز کمک میکنند. این پروژهها گردآوری دادههای معتبر در زمینه تأمین انرژی و استفاده از این دادهها برای توسعه روشهای سازگار با محیط زیست را ترویج میدهند.
Arkreen، یک پروژه غیرمتمرکز انرژی سبز است که به تأمینکنندگان انرژی سبز برای ارائه دادههای مربوط به نیروگاههای خود انگیزه میدهد. دادههای قابل ارائه شامل ظرفیت نصبهای انرژی خورشیدی و دادههای مشابه است. طرف تقاضای این اپلیکیشن شامل صادرکنندگان گواهی انرژی تجدیدپذیر (REC) و اپراتورهای محاسبات سبز است که به دادههای برق دسترسی دارند و با استفاده از آنها اپلیکیشنها و خدمات مرتبط با انرژی پاک را توسعه میدهند.
شبکههای ذخیرهسازی غیرمتمرکز با ایجاد انگیزه برای ارائهدهندگان فضای ذخیرهسازی، فضای ذخیرهای مورد نیاز را به کاربران ارائه میدهند. پروژههایی مانند فایل کوین (Filecoin) ادعا دارند که در حال تلاش برای ایجاد امنیت و کارایی بیشتر در وب از طریق یک بازار غیرمتمرکز ذخیرهسازی داده، پروتکل و ارز دیجیتال هستند.
بلاک چین فایل کوین سوابق فضای ذخیرهسازی ارائهشده توسط هر تأمینکننده را ثبت کرده و در ازای آن به ارائهدهندگان با توکن فایل کوین پاداش میدهد. کاربران نیز برای اجاره فضای ذخیرهسازی و ذخیره امن دادهها و فایلهای خود هزینه پرداخت میکنند.
بیشتر بخوانید: فایل کوین چیست؟
شبکههای محاسباتی غیرمتمرکز زیرساختهای محاسباتی را از طریق جمعآوری منابع کامپیوتری خصوصی فراهم میکنند. این شبکهها منابع محاسباتی بلااستفاده را به شبکه متصل کرده و بازاری برای این منابع ایجاد میکنند.
پروژه NuNet یک بازار مبتنی بر هوش مصنوعی برای منابع محاسباتی است. این پروژه ادعا دارد که با در دسترس قرار دادن منابع محاسباتی غیرفعال برای همه، فضایی کارآمدتر برای شرکتها فراهم میکند. ارائهدهندگان منابع محاسباتی با مشارکت در این بازار توکنهای NTX دریافت میکنند و شرکتها و افراد میتوانند قدرت محاسباتی موجود را اجاره کرده و در ازای آن هزینهای بپردازند.
شبکههای غیرمتمرکز پهنای باند با ایجاد انگیزه برای ارائهدهندگان خصوصی جهت اشتراکگذاری پهنای باند خود، هدفشان بهینهسازی تحویل محتوا و کاهش هزینههای آن است. این اقدام به پلتفرمهای ویدئویی و رسانهای موجود اجازه میدهد تا درآمدهای اضافی ایجاد کنند، در حالی که کاربران با هزینه کمتر از پهنای باند به اشتراکگذاشتهشده استفاده کرده و محتوای چندرسانهای با کیفیت بهتری دریافت میکنند.
یکی از پروژههای این حوزه شبکه Theta است. Theta یک شبکه سازگار با EVM است که شامل دو بخش است: شبکه بلاک چین و شبکه Edge. بخش بلاک چین Theta وظایف مالی و قراردادهای هوشمند را مدیریت میکند، در حالی که شبکه Edge مسئول ذخیرهسازی و تحویل رسانهها است. ارائهدهندگان پهنای باند در ازای اشتراکگذاری پهنای باند خود، توکنهای THETA دریافت میکنند. این پهنای باند میتواند از طریق موبایل، رایانه و دیگر دستگاهها به اشتراک گذاشته شود.
بیشتر بخوانید: شبکه تتا چیست؟
DePIN یک فناوری غیرمتمرکز مبتنی بر بلاک چین است که امکانی را برای غیرمتمرکزکردن زیرساختهای فیزیکی فراهم کرده است.
DePIN فضای غیرمتمرکزی را با استفاده از بلاک چین و قراردادهای هوشمند فراهم کرده است که افراد بتوانند زیرساختهای فیزیکی را به اشتراک بگذارند. کسانی که به این زیرساختهای نیاز دارند، منابع موردنیاز خود را از شبکه دریافت میکنند و هزینه پرداختی آنها بهعنوان پاداش به ارائهدهندگان اعطا میشود.
شما میتوانید با مشارکت در زیرساخت شبکه، از DePIN درآمد کسب کنید. به عنوان مثال، تجهیزات زیرساختی خود را به شبکه ارائه کنید و در ازای آن پاداش بگیرید. این تجهیزات میتواند شامل پهنای باند و فضای ذخیرهسازی مانند هارد دیسک باشد.
DePIN یک فناوری مبتنی بر بلاک چین برای غیرمتمرکزکردن زیرساختهای فیزیکی است. علیرغم پیشرفتهای چشمگیر، دیپین هنوز هم نقاط ضعفی دارد که میتوان بر روی آنها کار کرد. پروژههای موفقی مانند شبکه هلیوم به خوبی نشان میدهد که برای ساخت یک شبکه ارزشمند، نیاز به تیمهای متخصص و توانمند، آزمایش و بهبود مستمر ایدهها و ارائه محصولات واقعی وجود دارد.
در حالی که بسیاری از پروژههای DePIN به دنبال جلب توجه هستند، مهم است که تیمها به نیازهای واقعی مشتریان خود توجه کرده و راهحلهایی عملی برای آنها ارائه دهند. با وجود چالشهایی که در این حوزه وجود دارد، آینده این بخش امیدوارکننده به نظر میرسد. انتظار میرود تیمهای مستعد در حال ساخت زیرساختهای غیرمتمرکز، با پیشبرد این فناوری آینده روشی را برای آن رقم بزنند.