بررسی چالشها و فرصتهای سیاست خارجی کشور

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما برنامه گفتگوی ویژه خبری موضوع فرصت‌ها و چالش‌های سیاست خارجی  را باحضور آقای محمد جواد لاریجانی، کارشناس ارشد مسائل راهبردی و بین الملل  بحث و بررسی کرد.

مجری: ما راجع به فرصت‌ها و چالش‌های سیاست خارجی می‌خواهیم صحبت کنیم. موافقید که از اروپا آغاز کنیم از این جهت عرض می‌کنم که اروپایی‌ها بعد از اینکه دولت آقای پزشکیان روی کار آمد به نظر می‌رسید که پیام‌های مثبتی با روی کار آمدن آقای دکتر پزشکیان و تیمشان برای اروپایی‌ها صادر شد شاید آنها احساس می‌کردند که یک اتفاقات جدیدی خواهد افتاد ولی دیری نپایید که تحریم ایران ایر اتفاق افتاد و الان تحریم کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران یعنی به نظر می‌رسد که این پیام‌ها خیلی واکنش مثبتی را از سمت اروپایی‌ها به همراه نداشته است.

سوال : مشکل اروپا الان با ایران چیه و فکر می‌کنید دولت باید چه رویه‌ای را با اروپا اتخاذ کند؟ 
 لاریجانی: سیاست ما با اروپا تقریباً سیاست بسیار روشنی است. سیاست تعامل مثبت هست و اینکه اروپایی‌ها باید اعراض کنند از روش‌هایی که تا به حال علیه ما در پیش گرفته بودند حالا یا به اسم حقوق بشر و یا به اسم هسته‌ای یا به اسم تروریسم و امثال اینها، چون کارنامه آنها در این ایام به خصوص بعد از این طوفان الاقصی کاملاً آشکار شد که حقوق بشر برایشان مهم نیست. این ژست تعاملی ایران ژست مثبتی است ولی اون‌ها چی می‌خواستند ازش دریافت کنند. اگر مقصودشان این بود که ایران باید سیاست‌های سازنده خودش را در منطقه و در داخل کشور پیش نبرد و رها کند تقریباً انتظار بیخودی داشتند. انتخابات ما یک افتخار بزرگی برای کسانی است که در دنیا به دنبال دموکراسی هستند. حالا من فکر نمی‌کنم که زیاد دموکراسی در دنیای غرب مشتری داشته باشد ولی اگر دموکراسی شعاری است در کل منطقه غرب آسیا دموکراسی به این قوت وجود ندارد. همه دیدند که یک رقابت بسیار معناداری هم وجود داشت. من دید مثبت از رفتار اروپا ندارم، به خصوص در بعد از مسائلی که در فلسطین اشغالی انجام شد و جنایت‌هایی که رژیم صهیونیستی مرتکب شد، ما هیچ اقدام مثبتی از اروپا ندیدیم جز همراهی کشور‌های عمده اروپایی همپای آمریکا که خودش در اصل، اصل قضیه در منطقه است. همه این عملیات را حمایت کردند و حالا بحث‌هایی راجع به شما فرمودید تحریم ایران یا تحریم بنادر تهران و یا حتی در شورای حکام مثلاً پیش‌نویسی را مطرح کنند اینها کار‌های یعنی روندی است که ناشی از ادامه همان سیاست‌های غلط سابقشان است. من می‌خواهم بگویم که اروپایی‌ها هم از تشخیص فرصت‌های مثبت ناتوان هستند دولت جدید که در ایران آمد انتظار آنها نمی‌باید این باشد که دولت سیاست‌های اصولی نظام را رها کند ولی خب یک فرصتی هست همیشه دولت جدید فرصت جدید و به خصوص جناب آقای رئیس جمهور اشاره کردند که آمادگی دارند که در‌های جدیدی برای تعامل سازنده و مثبت داشته باشد اینها که حرف‌های خوبی است، اون‌ها نفهمیدند این فرصت‌ها را درست استفاده کنند، لذا من تعجب نمی‌کنم از رفتارشان منتها ما بایستی سیاست‌های خودمان را هم در قبال آنها روشن دنبال کنیم. 

سوال: شما فکر می‌کنید دولت چه رویه‌ای را باید در ارتباط با اروپا در پیش بگیرد؟ 
لاریجانی: یکی از آنها مثلاً بحث هسته‌ای است. اخیراً آقای گروسی آمد. در ایران گروسی چهره مثبتی نیست، چهره با اعتمادی نیست، کارنامه‌اش خیلی بد است، یعنی هیچ وقت یک چهره فنی نبوده و بر علیه ایران هم خصومتش تقریباً رکورد خیلی خوب و کارنامه بدی دارد در این زمینه این آمد ایران البته مواضع جناب آقای اسلامی بیشتر مواضع درستی بود در قبال رفتار آنها. خوب اینها که عملاً دارند یک پیشنویسی علیه ایران را تمهید می‌کنند، در آژانس شانس اینکه قطعنامه علیه ما باشد شانس کمی هم نیست و جدید هم نیست. از این قطعنامه‌ها خوب ایشان احتمالاً آمده یک نوع مشروعیتی و مقبولیتی به این موضع خصمانه آژانس بدهد. این کار خیلی غیر قابل قبولی است و پرچمداریش هم با اروپایی‌ها است. اینکه مثلاً اروپایی‌ها زمزمه کردند که ما می‌خواهیم بنادر ایران را تحریم کنیم یک نوعی عملاً سیستم ماشه را بخواهند مثلاً تحریکش کنند اینها کار‌های بسیار منفی است از طرف اروپا اگر فکر می‌کنند یعنی اروپایی‌ها اگر فکر می‌کنند جمهوری اسلامی سیاست‌های اصلی خودش را در منطقه و در سیاست خارجی‌اش با این حرف‌ها عوض می‌کند خیلی اشتباه کردند، چون سیاست‌های ما در منطقه سیاست معقولی است ما طرفدار مقاومت در مقابل سیطره هستیم این حرفی نیست که بتوانیم از آن کنار بیاییم. ما استقلال خودمان را دنبال می‌کنیم. ما تابع روابط معقول با کشور‌ها هستیم و نشان هم داده‌ایم که می‌توانیم باشیم یعنی بدون توجه مثبت اروپا و آمریکا و این کشور‌ها ما می‌توانیم باشیم و این توانمندی و هنرمندی بالایی است که کشور ما دارد به نظرم فرصت‌های طلایی را اروپا دارد از دست می‌دهد سیاست ما باید توجیه آنها باشد و در مقابل خواسته‌ها و تقاضا‌های نامعقولشان ایستادگی کنیم. 
سوال: الان فکر می‌کنید که اروپایی‌ها که دنبال این قطعنامه هستند که اشاره کردید به پیش نویسش مشخصا در پس این ماجرا دنبال چه هستند، یعنی حفظ این مناقشه در موضوع هسته‌ای با ایران چه منفعتی برای اروپا دارد؟ 
لاریجانی: اینجا چند تا جهت وجود دارد. فرض کنیم که اینها آمدند مناقشه هسته‌ای را اول یک قطعنامه علیه ما دادند بعد آمدند گفتند که ما مکانیزم ماشه را می‌خواهیم مثلاً راه بیندازیم حالا فرصت باشد راجع بهش صحبت کنیم که این مکانیزم چیست خوب اولاً فایده این برای آنها چیست. نوعی تهدید است به تهاجم تاسیسات هسته‌ای ما. تهدیدش را اقلاً در چهره صحنه بین المللی خودشان مقبول می‌کند . 

 سوال: آقای گروسی هم این را گفت. یعنی یک خبرنگار ازش پرسید گفت ما جلوی آن را نمی‌توانیم بگیریم؟ 
لاریجانی: بله . همینجوری است، می‌خواهم بگویم که یک نوع مشروعیت به تهدید می‌خواهند بدهند غرضشان از این مشروعیت چیست به نظر من ته دل اینها از پاسخ بعدی ایران که حتمی هم هست و اسمش را بگذاریم وعده صادق ۳ بسیار ترس و وحشت دارند نمی‌دانند که ایران می‌خواهد چه کار بکند لذا دست به دامن این تهدید‌ها شده‌اند که شاید بشود ایران را کوتاه آورد و مهارش کرد و بگوییم که حالا اگر می‌زنید سفت‌تر نزن یواش‌تر بزن و این تهدید‌ها این اولین فایده‌اش است یعنی اگر بزنی ما تاسیسات هسته‌ای‌ات را می‌زنیم فلان می‌کنیم مرحله بعد این است که مسئله هسته‌ای بهانه است ولی بهانه بسیار بدی است من اینجا می‌خواهم بگویم که ما در یعنی چیزی که ما به اروپایی‌ها و به غرب باید قاطعانه بفهمانیم این است که توانمندی هسته‌ای ما نه قابل معامله است و نه قابل اصطلاح . توانمندی هسته‌ای ما باید روز به روز نو شود و جلو برود با زدن اینها هم هیچ اتفاقی نمی‌افتد این توانمندی را کسی به ما هدیه نداده  که خودمان به دست آورده‌ایم البته من به نظرم اگر این تهدیدات جدی شود راجع به توانمندی هسته‌ای ما حتماً بدانند که ما راجع به سیاست‌های بازدارنده هسته‌ایمان تجدید نظر خواهیم کرد ما ملت دست بسته نیستیم تفکرات ما هم بن‌بست ندارد. 

سوال: می‌شود پیش‌بینی کرد که چیه این اقدامات؟ 
 لاریجانی: ببینید چه چیزی بازدارندگی دارد مثلاً به عنوان مثال می‌گویم اون‌ها فکر می‌کنند که ما در ظرف ۴۸ ساعت می‌توانیم توان نظامی هسته‌ای پیدا کنیم فکر بدی نکردند ما می‌توانیم این را برسانیم به ۲۴ ساعت این می‌شود یک توانمندی بازدارنده من حالا نمی‌خواهم از این جلو بروم ولی اگر اون‌ها فکر می‌کنند که ما در یک بن‌بستی هستیم سخت در اشتباه هستند ما دوست نداریم که توانمندی‌های هسته‌ای ما به این سوق کشیده شود کشیده هم نخواهد شد موضعی که مقام معظم رهبری در مورد سلاح اتمی دارند از افتخارات اسلام است یعنی ما جنگ ما مثل جنگ اینها نیست در اسلام جنگ هم قواعد خودش را دارد در اسلام شما نمی‌توانید زن و بچه را بکشید مردم بی‌گناه را بکشید این یک موضع فقهی بسیار اصولی در فقه شیعه است و بلکه در فقه اسلامی است خوب موضع رهبری در امر سلاح هسته‌ای و سلاح‌های کشتار جمعی از افتخارات اسلام افتخار جمهوری اسلامی هستیم ما پای این همیشه ایستاده‌ایم و افتخار هم می‌کنیم، اما معنایش این نیست که اون‌ها فکر کنند ما در بازدارندگی دست بسته هستیم یعنی هر غلطی خواستند بکنند ما اینجا نشستیم و فقط تماشا می‌کنیم پس ببینید نکات خیلی مهمی وجود دارد که برای اینکه ما در تعامل با غرب آنها را حالی کنیم که از این مسیر‌ها دست بردارند به هر صورت ما منافع ملی مان و دفاع از کشورمان را و دفاع از مردممان را با هیچ قیمتی معامله نخواهیم کرد این کاملاً روشن است. 

 سوال: آقای دکتر در همین اوضاع و احوالی که داریم صحبت می‌کنیم خیلی از هموطنان ما گهگاه هم در معرض این سوال‌ها هم ممکن است جنابعالی و هم کسانی که در حوزه رسانه فعالیت می‌کنند مواجه شوند که آیا درگیر جنگی خواهیم شد این جنگ ابعادش چیست آیا هسته‌ای خواهد بود آیا مرکز اقتصادی ما آسیب خواهد دید اصلاً چرا باید درگیر شویم اصلاً چرا به این نقطه رسیدیم یا حتی سوال کلان‌تر که اصلاً چرا ما باید وارد یک همچین معرکه‌ای شویم که مثلاً فرض بفرمایید یک گروهی با یک رژیمی درگیر هستند ما چرا باید اصلاً وارد این ماجرا بشویم و این ابهامات و سوالات و شبهاتی است که همچنان در ذهن خیلی از ایرانیانی که شاید وطن پرست هم هستند، اما همچنان با این مسئله مشکل دارند اینها را اگر ممکن است روشن بفرمایید که چرا؟ 
لاریجانی: این البته مربوط به حمایت ما از جریان مقاومت است ببینید اگر در یک گوشه‌ای از دنیا دو تا کشور با هم دعوا داشته باشند حالا ما با یک کشوری سمپاتی داشتیم هیچ دلیلی نداشت که ما موضع‌گیری رسمی در آن درگیری داشته باشیم و حتی در درگیری بین اوکراین و روسیه هیچ جهت ورود فعالی نداریم ما موضع‌گیری کردیم به اینکه ما می‌فهمیم که چرا اوکراین وارد این قضیه شد و ضمناً با تجاوز هم مخالف هستیم پس ما یک سیاست خیلی روشنی در درگیری‌ها داریم، اما بحث رژیم صهیونیستی و جنایاتی که علیه فلسطین دارد مرتکب می‌شود شبیه دعوای دو تا کشور در یکجا نیست برمی‌گردد به ماهیتی این پروژه صهیونیست صهیونیست تشکیل کشور به اصطلاح یهودی به عنوان اسرائیل یک پروژه است اینجوری نبوده که مردم یک کشوری آمدند یک جمعیتی در یک جایی بودند که اسم کشورشان را عوض کردند گذاشتند اسرائیل اینجوری نبوده که مثلاً اسلوونی هم یک کشور داریم نبودش یا گرجستان یا جا‌های دیگر نه اینجا اینجوری نیست اینجا یک باندی را آوردند مردم ساکن را بیرون دارند می‌کنند و کردند و این باند را آنجا گذاشته‌اند چرا این پروژه دارد انجام می‌شود ۷۰ سال که بایدن به خوبی زمانی که در کنگره بود گفت اگر این تاسیس هم تا به حال نشده بود ما می‌بایست برای منافع خودمان اون را تاسیس کنیم تشکیل این پروژه و راه‌اندازی اش به ما مربوط است به خاطر سیطره بر منابع غرب آسیا است خیلی روشن اصلاً اصل این قضیه این است و، چون ما شما بدانید در زمان طاغوت ایران یکی از پایگاه‌های اصلی همین‌ها بود یعنی در منطقه بقیه حاشیه بودند انقلاب آمد این را به هم زد ما مستقل می‌خواهیم باشیم و ما نمی‌خواهیم گاو شیری منطقه باشیم و ما نمی‌خواهیم که تحت سلطه اینها باشیم دعوا از روز اول استقلال ما شروع شد پس بحث این رژیم این است که من باید اینجا باشم زمینه سلطه آمریکا و انگلیس و غرب را بر ایران و منابع ایران و امکانات ایران و پیشرفت ایران خیلی مهم است پیشرفت ایران این را من تضمین کنم ببینید پیشرفت یک مسئله‌ای است اینکه بعضی‌ها می‌گویند ما باید در نظام بین المللی اقتصاد دنیا باید مندرج شویم این می‌دانید معنایش چیست معنایش اون‌ها تقسیم بندی کرده‌اند گفته‌اند یک عده از امکانات صنعتی و پیشرفت مال بقیه است یک عده دیگر را به شما می‌دهیم مثلاً شما کفش‌های خوب بسازید، پیراهن خوب تولید کنید، اما اگر به صنایع حساس هسته‌ای رسیدید این حد شما نیست به صنایع هوایی رسیدید موشک بردتان نمی‌تواند از ۱۵۰ کیلومتر اونورتر باشد. ببینید ما حد نداریم اولین پاسخ ما به اینها این است که ما مردم ایران کسی برایمان حق ندارد حد بگذارد تا کره مریخ هم که باشد ما باید پیشرفت پیدا کنیم پس ببینید ما به آنها کاری نداریم محور مقاومت و توفیقاتش یک کمربند امنیتی بسیار وسیعی برای منافع ملی ما ایجاد کرده اگر این سیاست داییانه جمهوری اسلامی نبود، ما امروز می‌بایست درگیر درگیری‌ها و فشاری باشیم در داخل خود کشور ما توسط همین‌هایی که امروز این جنایات را مرتکب می‌شوند ما چه جوری باید به یک دولتی مثل آمریکا و انگلیس و فرانسه و امثال اینها اعتماد کنیم که اینها در آدم کشی اینقدر به رژیم صهیونیستی چک سفید داده‌اند و گفته‌اند که برو هر کاری بکن. چه جوری می‌شود با اینها اعتماد کرد ما باید از اینها بر حذر باشیم اینها آدم‌های خیلی خطرناکی هستند، پس مسئله سیاست‌های ما و مخالفت ما با رژیم صهیونیستی مسئله‌ای است کاملاً مربوط به رفع سیطره بر خودمان. آیا استقلال ما امنیت ملی ما نیست این بزرگترین ناموس ملت ما است پس اینکه مثلاً بعضی‌ها می‌گویند به ما چه راست می‌گویند به ما چه به اونا چه در اصل اونا چرا با ما کار دارند ما که به آنها کاری نداریم ما الان رفتیم در داخل آمریکا و گفتیم که فلان کارو بکن و فلان کارو نکن اینها این همه فرسنگ‌ها آمده‌اند اینجا و آمدند بر ما مدعی سیطره هستند. تازه می‌گویند که شما چرا در امور دیگر دخالت می‌کنید ما داریم از منافع خودمان دفاع می‌کنیم من اخیراً داشتم یک مصاحبه تلویزیونی یکی از مسئولین عالی رتبه یمن را با بی بی سی عربی می‌دیدم. ازش پرسید که آقا شما اینقدر فاصله دارید با فلسطین چرا دخالت می‌کنید در کار یک جنگی که آنجا است بعد او خیلی قشنگ ازش سوال کرد گفت آقایون سیاست مداری که در واشنگتن تشریف دارند بعضی‌ها در پاریس اینها چرا به این قضایا ارتباط دارند. پس ببینید این مسئله مسئله خیلی مهمی است. ما از خودمان داریم دفاع می‌کنیم بنابراین سیاست ایران اولین دستاوردش این است که یک دفاع جانانه و حفاظت دقیق از منافع ملی که استقلال ما در راسش است من یک نکته‌ای را خدمتتان بگویم که اصلاً آقایی هزینه دارد. اگر شما بخواهید روی پای خودتان بایستید و آقای خودتان باشید یکی بهتون سنگ می‌زند باید از خودتان دفاع کنید یکی هوس می‌کند که مالتان را بدزدد باید از خودتان دفاع کنید، اما اگر شما نوکر باشید و به آقا مراجعه کنید که آقا این ما را زده می‌گوید که باشه من گوشش را می‌کشم باید مطابق دستور او عمل کنید اون وقت خودش دیگر منافع شما را می‌گیرد ما چهل و خورده‌ای سال است که آقا شده‌ایم بعد از چندین قرن بسته بودم این آقایی هزینه دارد و الحمدلله از این آزمایش هم خوب بیرون آمده‌ایم پس من می‌خواهم بگویم که چالش دارد این یک پاسخ اول پاسخ دوم این است که به نظر من درگیری وسیع نظامی با ایران احتمالش کم است خیلی کم است نمی‌گویم که ما خوش خیال باشیم من طبق چرتکه محاسباتی خودم فکر نمی‌کنم کسی باشد در منطقه و یا حتی کشور‌هایی که در منطقه نیستند دوست داشته باشند با ایران وارد یک درگیری وسیعی شوند، چون ایران یک کشور کوچکی نیست. ایران توانمندی‌هایش مشخص است. اینکه بعضی‌ها بگویند در ظرف ۲ دقیقه سیستم ما به هم می‌ریزد و دفاع ما به هم می‌خورد و چهار تا پایگاه را اگر از دور موشک زده‌اند سیستم دفاع هوایی ما به هم خورد اینها بیشتر تبلیغات است. ممکن است هر کشوری تعرض به ما را شروع کند ولی او این تعرض را نمی‌تواند به نتیجه برساند ما نشان داده‌ایم که تعرض پاسخ دارد. این بیان مقام معظم رهبری که فرمود دوران بزن در رو تمام شد یک استراتژی است برای ما یعنی کسی به ما تعرض کند ما این جسارت و شجاعت را داریم که پاسخ مناسب بهش بدهیم و نشان هم داده‌ایم حالا بعضی‌ها می‌گویند که چرا پاسخ بعدی نمی‌آید. این چرا نمی‌آید را دو دسته می‌گویند یکی دوستان انقلاب می‌گویند که حرصشان بالا آمده که  این صهیونیست‌ها پررو شده‌اند و چرا جوابشان را نمی‌دهید این یک جور عدم صبر مشفقانه است یک عده هم خود آنها هستند می‌گویند که ما بیچاره شدیم پس کی می‌زنید کجا رو می‌زنید. این هم نوعی از سیستم اداره کشوری ما است که خیلی عاقلانه و مدبرانه است پس من پاسخ دوم را بدهم این به نظر من حمله نظامی انها به مراکز حساس ما را غرب مسلم می‌داند که ما در آن صورت سیاست جدیدی خواهیم داشت که غرب اصلاً دوست ندارد و برای او بسیار خطرناک است؛ بنابراین ما شوخی هم نداریم. اما در مورد قسمت‌های مثلاً منابع نفتی ما، اینجا هم ما یک معادله دقیقی را اعلام کرده ایم، از تنگه هرمز یا نفت ما عبور می‌کند یا نفت هیچکس عبور نمی‌کند. این خیلی معادله دقیقی است، آن هم می‌دانند که این کار برای ما مثل آب خوردن می‌ماند، برای ما این کار برای ما مشکل ندارد. کشور‌های منطقه خلیج فارس هم اصلاً دوست ندارند که چنین اتفاقی بیفتد. با این محاسبات می‌خواهم بگویم که حمله به تجهیزات اتمی ما، حمله به منابع انرژی ما، محتمل است ولی احتمال بالایی ندارد، من آن را پیش بینی خیلی نزدیک نمی‌بینم، پیش بینی خیلی دقیق در تحقق نمی‌بینم.