نوآوری‌های آینده‌ساز صنعت ساختمان

کارشناسان در این نشست به بررسی چالش‌هایی پرداختند که بر سر راه رشد صنعت ساختمان در ایران وجود دارد، قیمت پایین و ناترازی انرژی در کنار شرایط اقتصادی؛ نابرابری و درآمد سرانه پایین اگرچه موانعی برای رشد صنعت خانه‌های هوشمند در ایران ایجاد کرده است، اما به تحلیل کارشناسان در این شرایط نیز فرصت‌هایی برای رشد و رسیدن به مقیاس تولید و خلق بازارهای جدید وجود دارد که نباید از آن غفلت کرد. تحلیلگران این حوزه همچنین بر همکاری و مشارکت کلیه اجزای اکوسیستم صنعت ساختمان از جمله دولت، بخش خصوصی توانمند، شهرداری‌ها، قانون‌گذار، نظام مهندسی، ثبت اسناد و املاک، مالیات، شرکت گاز، شرکت برق، سازمان آب و‌ فاضلاب، مالیات، بیمه، مخابرات، انجمن‌های صنفی و حرفه‌ای و وزارتخانه‌ها و... برای رشد این صنعت در ایران تاکید کردند. همایش صنعت ساختمان ایران به مدت دو روز

(۲۱ و ۲۲ آبان‌ماه ۱۴۰۳) با حضور مسوولان، فعالان و صاحب‌نظران صنعت ساختمان کشور، برخی استادان دانشگاه و مسوولان توسط گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» با همکاری انجمن صنفی کارفرمایی کارآفرینان و سرمایه‌گذاران صنعت ساختمان تهران برگزار شد. در حاشیه این همایش دوروزه، میزگردها و پنل‌های تخصصی صنعت ساختمان برگزار شد که در ادامه به آن می‌پردازیم.

در ابتدای پنل‌ تخصصی «رویکردهای نوین در صنعت ساختمان»، میلاد عبادی، مدیر توسعه کسب‌وکار شرکت مشاوره مدیریت ایلیا با اشاره به اهمیت دانش بازار و تحلیل اقتصادی و همچنین اهمیت دیتا برای تعیین جهت سرمایه‌گذاری در صنعت ساختمان، بر نقش‌آفرینی توسعه‌دهندگان بخش ساختمان (developer) در اقتصاد کشور تاکید کرد. او با اشاره به تاثیر و نقش این بخش در توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال عنوان کرد که در حوزه ساختمان باید در زمینه کیفیت و استانداردها و همچنین مدیریت منابع و بهینه‌سازی هزینه‌ها در این حوزه کار شود.

عبادی همچنین با اشاره به توجه به توسعه حرفه‌ای و آموزش کارکنان در حوزه ساختمان علت شکست بسیاری از کسب‌وکارهایی را که قصد رفتن از ایران و توسعه کسب‌وکار داشتند در ارتباط با کارکنان و مدیران سازمان و ریسک‌پذیری آنها عنوان کرد. عبادی همچنین با اشاره به اینکه ساختارهای سنتی نیاز به بازبینی با توجه به تغییرات کنونی دارد، بر اهمیت بررسی ریسک توسعه‌دهندگان بخش ساختمان تاکید کرد.

 ایجاد فرصت‌های پایدار برای آینده بهتر

آرش احمدی، کارشناس صنعت ساختمان  با بیان اینکه نوآوری در صنعت ساختمان موضوع روز است، بر اهمیت ایجاد فرصت‌های پایدار برای آینده بهتر تاکید کرد. او با بیان اینکه یک سیستم نمی‌تواند کل مشکلات را حل کند و باید از سیستم‌های متنوع استفاده کرد، به موضوع اهمیت مدیریت مصرف انرژی و تولید انرژی از سیستم‌های جدید پرداخت. به گفته او استفاده از تکنولوژی‌های روز می‌تواند منجر به کاهش مصرف انرژی در بخش ساختمان شود و از همین رو سیستم‌های نوآوری جدید مثل روباتیک برای اتوماتیزاسیون‌کردن صنعت ساختمان در دنیا در حال استفاده است. احمدی با اشاره به استفاده از تکنولوژی هوش مصنوعی در صنعت ساختمان و معماری، این تکنولوژی را ابزاری عنوان کرد که برای افزایش کارآیی و خروجی در صنعت ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این در حالی است که استفاده از هوش مصنوعی، مصرف برق و ‌انرژی را افزایش می‌دهد. این کارشناس و متخصص صنعت ساختمان و معماری با اشاره به رشد ایجاد شهرهای هوشمند، به آماری اشاره کرد که قرار است تا سال۲۰۵۰ بخش زیادی از جمعیت در شهرهای بزرگ ساکن باشند.

احمدی با طرح این پرسش که آیا شهر هوشمند نتیجه استفاده از بیشترین تعداد تکنولوزی است یا شهری است که به شکلی طراحی و ساخته می‌شود که به شکل هوشمندانه بهترین کیفیت را برای زندگی ایجاد می‌کند؟ بر اهمیت نوآوری و‌ تکنولوژی برای بهبود زندگی شهروندان تاکید کرد. این کارشناس با بیان اینکه یک الگو و مدل را نمی‌توان در همه شهرها با توجه به تفاوت‌های اقلیمی تاریخی و جمعیتی پیاده کرد، به نمونه‌هایی از تاثیراتی که ایجاد شهرهای هوشمند بر درآمد اقتصای دولت و رشد GDP داشته است، اشاره کرد و گفت: به‌عنوان نمونه پروژه شهر هوشمند در مادرید اسپانیا در دوران بحران اقتصادی اسپانیا و اروپا آغاز به کار کرد.

به گفته او، پروژه‌های این‌چنینی موجب ایجاد درآمد اقتصادی، چرخش اقتصادی و فرصت سرمایه‌گذاری بین‌المللی می‌شود. او در پایان با تاکید بر اینکه پروژه شهر هوشمند باید منطبق با بافت و زیرساخت‌های شهر باشد که خروجی مدنظر را داشته باشد، بر اهمیت پایداری در این حوزه تاکید و عنوان کرد مشارکت و همکاری بخش خصوصی قوی، بانک‌ها، شهرداری‌، مسوولان و... برای اجرای تغییرات شهری نیاز است.

 اهمیت اعتماد در ابرپروژه‌ها

کامیار صفاکیش، کارشناس صنعت ساختمان بر اهمیت ایجاد اعتماد در پروژه‎های از جمله پروژه‌های ساختمانی تاکید و عنوان کرد اعتماد دامنه گسترده‌ای دارد که در مدیریت موثر است. به گفنه او در روان‌شناسی، اقتصاد، جامعه‌شناسی، بیولوژی و... اعتماد نیروی عظیمی است که باید در پروژه خلق، حفظ و نگهداری شود.

 او با اشاره به ارتباط مالک پروژه-مدیر پروژه مالک-مدیر پروژه پیمانکار-پیمانکار و... در یک پروژه و روابط و فرآیند کاری بین آنها تاکید کرد که در این فرآیند اعتماد نقش عمده دارد و منافع شخصی و منافع سازمانی در این فرآیند مطرح است. صفاکیش بر اکوسیستم صنعت ساختمان و اهمیت کار در این اکوسیستم که شامل شهرداری، میراث فرهنگی، قانون‌گذار، نظام مهندسی، ثبت اسناد و املاک، مالیات، شرکت گاز، شرکت برق، سازمان آب و‌ فاضلاب، مالیات، بیمه، مخابرات، انجمن‌های صنفی و حرفه‌ای و وزارتخانه‌ها می‌شود، بر پایه اعتماد تاکید کرد.

او با بیان اینکه یک‌تیم باید به فکر سطح اعتماد پروژه باشد، عنوان کرد: اعتماد بر دو ستون اصلی شفافیت (Transparency) و قابل اطمینان بودن (Reliability) استوار است. اعتماد در پروژه‌های ساختمانی شامل تعهد، اطمینان، حفظ روابط و گفت‌وگوی موثر است. ترجمان اعتماد در پروژه‌های ساخت و سه پایه اصلی (ارزش قضاوت شده، فازهای پروژه و ذی‌نفعان) است. مدت زمان چرخه عمر ابرپروژه‌ها غالبا زیاد است، لذا مفهومی به نام مراقبت از دینامیک اعتماد در آنها بسیار مهم است. او با اشاره به نمودار اعتماد دولت به پروژه‌های بخش خصوصی و نمودار انتظار دولت از دریافتی بخش خصوصی که تفاوت زیادی دارد، عنوان کرد برای ترمیم اعتماد باید به عناصری همچون گفت‌وگو‌، صداقت، بازخورد دادن و گرفتن، اعتراف به اشتباهات، نیت خوب، صیانت از محرمانگی و... توجه کرد. صفاکیش در پایان با عنوان کردن چند پیشنهاد برای شکل‌گیری اعتماد در ابرپروژه‌ها تاکید کرد آنچه را که انجام خواهید داد، بگویید. آنچه را که می‌گویید، انجام دهید. از صحبت کردن به زبان مهندسی با ذی‌نفعان به‌شدت بپرهیزید. کمتر قول بزرگ بدهید و فراتر عمل کنید و در پایان به دینامیک اعتماد توجه کنید.

 چرا توسعه‌گران برای مقیاس‌پذیری ناتوانند؟

حمیدرضا موسوی، کارشناس صنعت ساختمان سخنران بعدی این پنل با محور تکنولوژی‌های نوظهور داده‌محور، قلمرو توسعه‌گران پیشرو بود، او با طرح موضوعاتی همچون در چه صورت به بخش خصوصی اعتماد می‌شود و با اشاره به هزینه‌هایی از جمله ابرچالش تورم که کسب‌و‌کارها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، به بررسی این موضوع پرداخت که چرا توسعه‌گران برای مقیاس‌پذیری ناتوانند، گفت: دستمزد، قیمت بالا، هزینه ریسک زنجیره تامین، نرخ‌های وام، عوارض قانونی و این‌موارد گریبان توسعه‌گران را گرفته است. به گفته موسوی، چالش‌های توسعه‌گران در بخش‌های توسعه کسب‌وکار، مدیریت ریسک پروژه، تولید (تدارکات، ساخت و نصب)، مدیریت سرمایه انسانی، مدیریت قرارداد و ارجاع کار، مالی و عوارض قانونی و تکنولوژی است.

در زمینه توسعه کسب‌وکار، (افزایش رقابت، تعامل با تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران، قیمت‌گذاری در محیط تورمی) در زمینه مدیریت ریسک و پروژه (پیش‌بینی هزینه، ضعف در تعریف محدوده کار، همکاری و ارتباطات)، در زمینه تولید: تدارکات، ساخت و نصب (جذب و نگهداری نیروهای مستعد، کنترل قیمت، مدیریت سیستم‌های قدیمی)، در زمینه مالی و عوارض قانونی (دشواری کاهش هزینه، پیچیدگی و افزایش سودآوری، جذب و حفظ نیروهای مستعد)، در زمینه مدیریت قرارداد و ارجاع کار (تخمین منافع و بودجه، اطمینان از ثبات بودجه و سودآوری پروژه و مدیریت امورقراردادی) از جمله چالش‌ها هستند.

موسوی با اشاره به آمارهای بین‌المللی در این زمینه گفت: در زمینه توسعه کسب و کار، ۵۷درصد شرکت‌ها با کارآیی بالا از راهکارهای هوش بازار استفاده می‌کنند. در زمینه تولید (تدارکات، ساخت و نصب)، ۸۹درصد شرکت‌های با کارآیی بالا فرآیندهای تولید را خودکار کرده‌اند. در زمینه مدیریت قرارداد و ارجاع کار، ۵۵درصد از شرکت‌های با کارآیی بالا منابع مدیریت امور قراردادی را افزایش داده‌اند. در زمینه تکنولوژی (۷۷درصد از شرکت‌های با کارآیی بالا به هوش مصنوعی روی آورده‌اند، در زمینه مدیریت سرمایه انسانی، ۴۰درصد از شرکت‌های با کارآیی بالا در برنامه‌های DEI-diversity.Equity&Inclusion   سرمایه‌گذاری کرده‌اند. در زمینه مدیریت ریسک بیش از ۷۰درصد از شرکت‌ها با کارآیی بالا تحلیل ریسک را در مرحله پروپوزال و ۹۲درصد آنها تحلیل ریسک را در مرحله پیدایش پروژه انجام می‌دهند.

 راه رشد غیررانتی

مهدی انصاری، عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف سخنران بعدی این پنل با موضوع راه رشد غیررانتی بود. این استاد دانشگاه در ابتدا به بررسی آمارهایی از رشد جهانی ساختمان و رشدی که وابسته به حمایت‌های دولتی نیست و پایدار است، پرداخت و تاکید کرد رشد جهانی صنعت ساختمان نسبت به سایر حوزه‎ها رشد بالایی است. به گفته او، رشد جهانی صنعت ساختمان رشد ۶درصدی سالانه است. این در حالی است که رشد تولیدات صنعتی بین یک تا ۲درصد است. در صنعت ساختمان و خانه‌های هوشمند این رشد به مراتب بیشتر است و طی چهار سال گذشته یعنی از ۲۰۲۳-۲۰۱۹ نزدیک به ۲۰درصد بوده و سه برابر بزرگ‌تر از رشد خود صنعت ساختمان است. این رشد قرار است بزرگ‌تر هم شود و پیش‌بینی این است که تا سال۲۰۳۰ به ۲۵درصد سالانه می‌رسد. این رشد در تمام اجزای خانه‌های هوشمند دیده می‌شود و بخش بزرگی از بازار این صنعت را تشکیل می‌دهد. این عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف به سه آورده ساختمان‌های هوشمند از جمله ایمنی و امنیت، کاهش هزینه انرژی، آسودگی و‌ شخصی‌سازی اشاره کرد و به بررسی چالش ایجاد رشد صنعت خانه‌های هوشمند در ایران پرداخت و این سوال را مطرح کرد که انگیزه کاهش هزینه انرژی با توجه به قیمت پایین انرژی در ایران چیست؟

به گفته او، قیمت انرژی در کشور ما پایین است و ناترازی انرژی در هر صورت کار خود را خواهد کرد. او همچنین این پرسش را مطرح کرد که تقاضای آسودگی در جامعه‌ای با نرخ فقر فزاینده آیا منطقی است؟چه کسی مشتری کالاهای لوکس سیستم خانه‌های هوشمند در ایران با توجه به وضعیت اقتصادی و افت درآمد سرانه و جمعیت زیر خط فقر و همچنین نابرابری‌های اقتصادی است. به گفته او، این انباشت ثروت و نابرابری، فرصت‌هایی هم ایجاد می‌کند. او در پایان به فرصت بازارهای پرمیوم به‌عنوان کانالیزور توسعه در این بخش، داشتن مشتری در یک قشر برای کالاهای لوکس و شرایط رسیدن به مقیاس تولید و پوشش هزینه‌های اولیه پرداخت و عنوان کرد: انباشت سرمایه می‌تواند محرکی برای خلق بازارهای جدید در این حوزه باشد.