یکی از تغییرات مهم بودجه سال ۱۴۰۴ نسبت به بودجه سال جاری، حذف ۳ میلیارد دلار از ارز ترجیحی به کالاهای اساسی بود. بررسی ارقام بودجه سال آتی نشان می دهد ۱۲ میلیارد دلار برای واردات کالاهای اساسی تخصیص داده شده است و این در حالی است که در بودجه سال امسال برای واردات کالاهای اساسی ۱۲ میلیارد دلار تخصیص داده شده بود.
اما محدود کردن واردات کالاهای اساسی تنها به کاهش حجم ارز تخصیصی به آن ها نمی شود و نرخ ارز کالاهای اساسی با ۳۵ درصد رشد از ۲۸۵۰۰ تومان به ۳۸۵۰۰ تومان رسیده است.
در شرایط کنونی که جامعه با چالش‌های اقتصادی متعددی مواجه است، قیمت کالاهای اساسی به عنوان یکی از عوامل کلیدی در تأمین معیشت مردم، به طور قابل توجهی افزایش یافته و پیش‌بینی می‌شود که در سال آتی این افزایش به حدود ۳۵ درصد برسد. این افزایش قیمت‌ها نه تنها فشار بیشتری به خانوارها وارد خواهد کرد، بلکه می‌تواند به افزایش نارضایتی اجتماعی و اقتصادی منجر شود. در این راستا، یارانه‌های معیشتی به عنوان یکی از ابزارهای حمایتی دولت‌ها برای کمک به اقشار آسیب‌پذیر جامعه، نقش بسزایی ایفا می‌کنند.
با این حال، شواهد موجود نشان می‌دهد که در بودجه سال آتی، تغییرات قابل توجهی در میزان یارانه‌های معیشتی لحاظ نشده است. این موضوع نگرانی‌هایی را در میان مردم و کارشناسان اقتصادی ایجاد کرده است، زیرا عدم تغییر در این یارانه‌ها در شرایطی که قیمت‌ها به شدت افزایش یافته، می‌تواند به تضعیف قدرت خرید خانوارها و افزایش فقر منجر شود. از این رو، نیاز به بررسی دقیق‌تر و تجدید نظر در سیاست‌های حمایتی دولت بیش از پیش احساس می‌شود تا بتوان به بهبود وضعیت معیشتی مردم کمک کرد و از بروز نارضایتی‌های اجتماعی جلوگیری نمود.
نکته ای که در اینجا باید به آن اشاره کرد این است که علی رغم افزایش قیمت ۳۵ درصدی کالاهای اساسی در بودجه سال آتی، هیچ کجای بودجه خبری از افزایش ۳۵ درصدی یارانه ها نیست. گفتنی است در شرایطی که فلسفه تخصیص ارز ترجیحی به کالاهای اساسی، به منزله محافظت از معیشت اقشار کم برخوردار است، بنابراین این انتظار می رود که یارانه ها نیز متناسب با افزایش نرخ کالاهای اساسی، افزایش یابد.
لازم به ذکر است با آغاز دولت سیزدهم به ریاست شهید جمهور سید ابراهیم رئیسی، مبلغ یارانه‌های نقدی ثابت بود تا اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ که مبلغ یارانه نقدی و معیشتی به ۳۰۰ هزار تومان برای دهک‌های چهارم تا نهم و مبلغ ۴۰۰ هزار تومان برای دهک‌های اول تا سوم رسید و در واقع این مبلغ با افزایش یارانه در سال ۱۴۰۱، حدود هشت برابر افزایش یافت.
بر اساس آمار رسمی منتشرشده از سوی سازمان هدفمندی یارانه‌ها که مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود به آن اشاره کرده است، از ابتدای پرداخت یارانه نقدی تا اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ که یارانه ۳۰۰ هزار تومانی و ۴۰۰ هزار تومانی برای دهک‌های مختلف در نظر گرفته شد، در هر سال دولت حدود ۴۱ هزار میلیارد تومان از منابع خود را صرف پرداخت یارانه نقدی مردم می‌کرد. همچنین دولت سیزدهم فقط در سال ۱۴۰۱ بابت پرداخت یارانه نقدی به مردم حدود ۷۳۸ هزار میلیارد تومان هزینه کرد.
