تاثیرگذاری فعالان اقتصادی در عرصه بین‌المللی نیازمند اشراف به قوانین و مقررات تجارتجهانی، آشنایی با موافقت‌نامه‌‌‌‌ها و استانداردهای تجاری و... است؛ این در حالی است که عدم‌‌‌‌اشراف تجار و بازرگانان کشور به مناسبات اقتصادی بین‌المللی، بازاریابی، مسائل مالی و بانکی، شرایط تامین‌‌‌‌مالی، استانداردها، ریسک‌های معامله و... باعثشده در مقایسه با رقبا با ناکامی‌‌‌‌هایی در دستیابی به اهداف تجاری روبه‌رو شوند، کارشناسان معتقدند همگام‌‌‌‌شدن با اقتصاد جهانی و حضور پررنگ در صحنه تجارت بین‌المللی، نیازمند ارتباطات بین‌المللی قوی و پایدار است.
همچنین به دلیل حاکمیت مقررات و قوانین بین‌المللی در عرصه تجارتجهانی و تبعیت عمده کشورها به‌صورت یکپارچه از این قوانین و مقررات، تجار و سرمایه‌گذارانی در این عرصه موفق هستند که به مقررات در سطح بین‌المللی آشنا و مسلط باشند؛ این در حالی است که در این مسیر، اتاق بازرگانی بین‌المللی(ICC) می‌تواند به‌عنوان پل ارتباطی فعالان اقتصادی در سطح جهانی نقشی بسیار کلیدی داشته باشد، با این‌وجود در ایران به‌رغم فعالیت کمیته ایرانی ICC از خدمات این نهاد کمتر استفاده می‌شود.
نبودن بستر اجرایی بسیاری از قوانین بین‌المللی و همچنین عدم‌آگاهی و آشنایی فعالان اقتصادی از پتانسیل‌های این کمیته یکی از دلایل کم‌اقبالی به آن است که در این گزارش به آن پرداخته شده‌است.
مهراد عباد؛ عضو هیات‌نمایندگان اتاق بازرگانی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» در این زمینه معتقد است؛ اتاق بازرگانی بین‌الملل حلقه ثابتی بین اتاق‌های بازرگانی سراسر دنیاست، اما متاسفانه در ۱۰سال اخیر نتوانسته‌ایم از پتانسیل‌هایی که اتاق بازرگانی بین‌الملل و کمیته مربوطه آن در ایران دارد، استفاده کنیم.
به گفته او مثلا حدود ۱۵ سال‌پیش به‌نوعی تعامل‌‌‌‌ها به شکلی بود که ایران می‌تواند از حمایت‌های اتاق بازرگانی بین‌الملل یا راهکارهای آن استفاده کند اما مشکل از آنجا شروع شد که تحریم‌های بین‌المللی عملا ایران را در انزوا برد و شرایط را سخت کرد.
از طرف دیگر ایران عضو بسیاری از معاهده‌‌‌‌های تجاری بین‌المللی که مهم‌ترین آن WTO است، نیست؛ این در حالی است که عضویت در مجامع تجاری بین‌المللی باعث یکپارچگی بین تجار تمام کشورها می‌شود و همچنین سبب می‌شود قوانین خیلی از کشورها و روندها یکسان شود، اما در سال‌های گذشته به دلیل تحریم‌ها، خیلی از روندها در ایران به‌نوعی جزیره‌‌‌‌ای پیش رفت و این در شرایطی است که هیچ‌جای دنیا عملا این اتفاق‌ها نمی‌‌‌‌افتد.
عباد ادامه می‌دهد: به‌عنوان نمونه در مورد ثبت‌سفارش یا تخصیص ارز در کمتر کشوری می‌بینیم که به این شکل پیش‌برود. اتاق بازرگانی بین‌الملل به‌صورت مرتب در حوزه‌های مختلف کار می‌کند و بیشترین فعالیتی که دارد در مورد یکپارچه‌سازی روندها و توصیه‌های بین‌المللی برای تجار کشورهای مختلف است. مثلا در بحث اقتصاد دیجیتال روی قراردادهایی که مربوط به این حوزه است، کار می‌کند که عملا خیلی از اینها را ما در ایران نمی‌توانیم اساسا اجرا کنیم. به این دلیل که اولا بستر آن را نداریم و قوانین مربوط به ایران متفاوت است و به‌همین دلیل، باعث می‌شود فعالیت کمیته ایرانی خیلی به‌چشم نیاید.
از طرف دیگر تجار ایرانی خیلی استقبالی از این کمیته نکردند، به این دلیل که خدمات خاصی نمی‌توانند از آن دریافت کنند. در مورد اتاق‌های بازرگانی هم هنوز جای شک و شبهه است که اعضای آن چه میزان خدمات می‌گیرند. به گفته این عضو هیات‌نمایندگان اتاق بازرگانی از طرفی در ایران تعداد اعضای اتاق بازرگانی خیلی کم است. در خیلی از کشورهای توسعه‌یافته هر فردی که شرکتی را ثبت می‌کند، ملزم به عضویت در اتاق‌های بازرگانی است و خود همین عضو محور‌بودن این کشورها باعث می‌شود به‌نوعی جایگاه اتاق بازرگانی در این کشورها افزایش یابد.
عباد ادامه می‌دهد: خیلی از این روندها، توصیه‌نامه‌ها، فرمهای قراردادی را که ICC تدوین می‌کند کمیته ایرانی ترجمه می‌کند، اما متاسفاته خیلی مورد‌استفاده فعالان اقتصادی قرار نمی‌گیرد. البته این پتانسیل وجود دارد و از خیلی از این موارد می‌توانیم به‌صورت بومی‌شده استفاده کنیم؛ مثلا در مورد فرمهای قراردادی بین شرکای تجاری مختلف، به این دلیل که خیلی از این فرم‌‌‌‌ها و فرمت‌‌‌‌ها در ایران وجود ندارد و کمیته ایرانی هم نمی‌تواند مستقلا در این زمینه اقدام کند، موظف است عینا همان قوانین و مقررات و پیش‌نویس‌‌‌‌هایی که اتاق بازرگانی بین‌المللی ارائه می‌دهد را ترجمه کند.
اما چالش دوم در مورد فعالیت کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌المللی، شناخت فعالان اقتصادی از فعالیت‌ها و مزیت‌های ICC و همچنین وظایف کمیته ایرانی است. عباد در این زمینه معتقد است: اساسا بین تجار و بنگاه‌های ایرانی آگاهی کمی نسبت به اینکه اساسا فعالیت این کمیته چیست، وجود دارد و عملا برند خیلی شناخته شده‌‌‌‌ای بین فعالان کسب‌وکار در ایران نیست، به‌همین‌دلیل کمیته ایرانی باید در زمینه آگاهی‌‌‌‌رسانی در این مورد کار کند، از جمله اینکه حتما باید سایت این کمیته تقویت و از فضای‌مجازی بیشتر استفاده شود تا فعال اقتصادی و بنگاه‌‌‌‌دار نسبت به آن آگاهی پیدا کند. در مرحله بعد فعالان اقتصادی می‌توانند با توجه به مستنداتی که این کمیته ترجمه می‌کند، از خدمات آن بیشتر استفاده کنند.
عباد ادامه می‌دهد: ما فرمت‌‌‌‌های قراردادی زیادی در ایران داریم و عملا یک فرم ثابت نداریم، البته دولتی‌‌‌‌ها، فرمهای ثابت دارند و خیلی تغییری هم در این فرم‌‌‌‌ها نمی‌دهند، ولی بخشخصوصی می‌تواند در این موارد از خدمات کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌المللی کمک بگیرد.
به گفته او هرچه ایران بتواند در مجامع تجاری بین‌المللی بیشتر فعال باشد، به اقتصاد کمک بیشتری می‌شود؛ این در حالی است که در حالحاضر عملا خیلی محدود در این زمینه عمل می‌کنیم مثلا تنها عضویت در بریکس و شانگهای را داریم؛ این در حالی است که اتاق بازرگانی بین‌الملل جایی است که می‌تواند به ما کمک کند تا در نهادهای بین‌المللی عرض‌اندام کنیم.
ضروری است کمیته ایرانی هم در زمینه برندینگ خود بیشتر کار کند تا فعالان اقتصادی آشنایی بیشتری با این نهاد و خدمات آن پیدا کنند و بتوانند از کمک این کمیته بیشتر بهره بگیرند. اگر اعضای این کمیته را نگاه کنیم، می‌بینیم که بیشتر شرکت‌های بزرگ و شرکت‌های دولتی در اتاق‌های بازرگانی هستند و کمتر دیده‌شده که شرکت‌های کوچک و متوسط از این پتانسیل که پتانسیل خوبی هم است، استفاده کنند.
در همین‌راستا محمد خزاعی، دبیر کمیته ایران در نشست شورای روسای اتاق‌های سراسر کشور (ICC) به معرفی اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) پرداخت و گفت: محور اقتصاد کشور در اختیار بخشخصوصی است و اتاق‌های بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کانون گردهمایی بخشخصوصی هستند.
در این راستا باید توجه داشته‌باشیم که بخشخصوصی تحت‌تاثیر عوامل خارج از اختیار خود قرار دارند و باید نسبت به این شرایط فعالانه رفتار کنند و همین‌رویکرد در سطح بین‌المللی نیز وجود دارد و منجر به تاسیس ICC بعد از جنگ‌جهانی اول شد.
او ادامه‌داد: اتاق‌ها باید نسبت به‌جایگاه خود در اقتصاد حساس باشند و با همین نگاه، بعد از پایان جنگ‌جهانی اول، تعدادی از فعالان اقتصادی دنیا دور هم جمع شدند و اتاق بازرگانی بین‌المللی را سال‌ها پیش از سازمان تجارتجهانی شکل دادند. این اتاق با سه محور کاری و اجرایی تدوین مقررات حوزه تجارت، افزایش آگاهی‌‌‌‌های تجاری فعالان اقتصادی و در نهایت، داوری تاسیس شد.
به گفته خزاعی یک نماینده از ایران در دادگاه داوری ICC و نماینده‌‌‌‌ای هم در کمیته‌‌‌‌های داوری اتاق بازرگانی بین‌المللی حضور دارند. دبیر کمیته ایرانی ICC ادامه‌داد: در ایران آگاهی‌‌‌‌ها نسبت به اتاق بازرگانی بین‌المللی و خدماتی که ارائه می‌دهد، بسیار اندک است و به همین‌دلیل نتوانستیم از ابزار و امکانات این نهاد بهره ببریم.
بر اساس اظهارات دبیر کمیته ایرانی ICC، استراتژی ICC تسهیل تجارتجهانی، ارتقای دسترسی به عدالت و احترام به حاکمیت قانون، تسریع در اقدامات اقلیمی (پایداری کسب‌وکار)، شکل‌دادن به اقتصاد دیجیتال باز، قابل‌اعتماد و قابل‌تعامل و تقویت همکاری‌های چندجانبه است.
او از توسعه تدریجی این نهاد بین‌المللی سخن گفت و افزود: فدراسیون اتاق‌های بازرگانی جهانی(WCF)، کنگره اتاق‌های بازرگانی جهانی (WCC)، کمیته‌‌‌‌های ملی و دیوان بین‌المللی داوری، بازو‌های اجرایی اتاق بازرگانی بین‌الملل را تشکیل می‌دهند.
خزاعی پیشنهاد داد؛ از آنجا که اتاق‌های سراسر کشور روی تعامل سازنده با کشورهای مختلف برنامه‌‌‌‌ریزی می‌کنند برای این منظور می‌توانند از خدمات کنگره اتاق‌های بازرگانی جهانی بهره ببرند. خدماتی در چارچوب این کنگره ارائه می‌شود که در رابطه با فعالیت بین‌المللی اتاق‌های استانی موثر هستند.
به باور دبیر کمیته ایرانی ICC ضرورت دارد برای حضور در بازارهای جهانی از ظرفیت‌های اتاق بازرگانی بین‌المللی بهره کافی ببریم که قدم اول شناسایی خدمات و چارچوب‌های این نهاد بین‌المللی است. اتاق ICC کمیسیون‌های تخصصی هم دارد که باید از خدمات آنها نیز بهره ببریم.
او افزود: اتاق بازرگانی بین‌المللی توجه ویژه‌ای روی اقتصاد دیجیتال با تمرکز با هوش مصنوعی، حاکمیت داده‌ها، امنیت سایبری و استانداردسازی تجارت دیجیتال دارد.
همچنین چندجانبه‌‌‌‌گرایی تجاری را نیز در دستورکار قرارداده و برای این اهداف خود با دیگر نهادهای بین‌المللی همکاری می‌کند. خزاعی ادامه‌داد: امروز همه اتاق‌های استانی در ICC عضو هستند و شبکه‌ای با نمایندگان رابط اتاق‌های سراسر کشور شکل‌گرفته که بسیار اثرگذار است. سعی داریم در قالب این جلسات ضمن معرفی خدمات، چگونگی استفاده از این ظرفیت‌ها را تشریح کنیم. محمد خاکی، رئیس اتاق خرم‌‌‌‌آباد نیز شناخت از ICC و شرایط روز جهان را ضروری خواند و مطالعه تطبیقی از اتاق‌های ایران و اتاق‌های جهان و اینکه اتاق‌های ایران در کدام بخش‌ها می‌توانند فعال شوند را درخواست کرد.
محمود نجفی‌‌‌‌عرب، رئیس اتاق تهران از امکان استفاده از ظرفیت اتاق بازرگانی بین‌الملل در حوزه نقل‌وانتقال بانکی و رفع تحریم‌ها سوال کرد و گفت: معتقدم می‌توان از طریق ICC فعالیت‌های حقوقی سنگینی علیه تحریم‌های یک‌‌‌‌جانبه آمریکا انجام دهیم که از طرف خزاعی موردتایید قرارگرفت. مهدی طبیب‌‌‌‌زاده، رئیس اتاق کرمان به ظرفیت‌های اتاق بازرگانی بین‌المللی اشاره کرد و گفت: باید ظرفیت‌های بین‌المللی بیش از گذشته مورد‌توجه قرار گیرد.
کمیته ایرانی ICC شعبه ایرانی اتاق بازرگانی بین‌المللی است که در حالحاضر رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران ریاست هیات‌‌‌‌رئیسه آن را بر عهده داشته و مسوولیت مدیریت امور اجرایی نیز بر عهده دبیرکل است. در ایران کلیه بانک‌های کشور، شرکت‌های بزرگ، قریب به‌‌‌‌اتفاق اتاق‌های بازرگانی از جمله اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در این کمیته عضویت دارند.
اعضا با عضویت در کمیته ایرانی ICC به عضویت اتاق بازرگانی بین‌المللی درخواهند آمد. کمیسیون‌های متعدد در حوزه‌های مختلفی همچون مالیات بانکی، حقوقی، تجارت و سرمایه‌گذاری، اقتصاد دیجیتالی، حمل‌ونقل و... در کمیته ایرانی ICC فعالیت می‌کنند که حضور فعالانه و اعمال نظر اتاق‌های بازرگانی و بخشخصوصی در جلسات این کمیسیون‌ها می‌تواند منجر به ارائه پیشنهادها، نظرات و مشکلات جامعه کسب‌وکار به دولت، مجلس و نهادهای تصمیم‌گیر برای بهبود شرایط کسب‌وکار شود.
