همشهری آنلاین - مجید جباری: تهران را معمولا با ترافیک، آلودگی هوا، شلوغی و همهمه می شناسیم اما جالب است بدانید در فاصله اندکی از این همهمه و شلوغی، ۴ منطقه حفاظت شده محیط زیستی با گونه‌های منحصر به فرد حیات وحش ، تهران را احاطه کرده است. مناطقی که هر یک، زیستگاه گنجینه‌ای از حیوانات منحصر به فرد هستند و با بیش از ۱۲۰۰گونه گیاهی پوشیده شده‌اند.
این روزها فصل سرشماری حیات وحش استان تهران آغازشده است و ۲ ماه ادامه دارد. نتایج و داده‌های حاصل از این سرشماری در برنامه‌ریزی و انجام اقدامات حفاظتی و احیای حیات وحش و زیستگاه‌های آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد. به گفته حسن عباس نژاد، سرپرست حفاظت محیط‌زیست استان تهران در این برنامه ، ۴ گونه علفخوار شاخص شامل قوچ و میش وحشی، کل و بز وحشی، آهو و جبیر در سطح مناطق تحت حفاظت و مدیریت و همچنین برخی مناطق آزاد استان تهران به روش مشاهده مستقیم و با استفاده از ابزارهای رصد و پایش همچون دوربین چشمی، تلسکوپ، دوربین های عکاسی و فیلمبرداری و با کمک و همراهی جوامع محلی، دوستداران و حامیان حیات وحش انجام می شود.
به بهانه آغاز سرشماری گونه های حیات وحش تهران، ۴ منطقه حفاظت شده استان تهران و حیواناتی که در این زیستگاه‌ها زندگی می‌کنند را معرفی می‌کنیم.
منطقه حفاظت شده البرز مرکزی
منطقه حفاظت شده البرز مرکزی یکی از این مناطق استان تهران است که در سال ۱۳۴۶ برابر مصوبه قانونی «شورای‌عالی شکاربانی و نظارت بر صید» به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شد و در حال حاضر قسمت جنوبی آن که حدود یک سوم کل منطقه را شامل می‌شود. حدود ۳۸ هزار و ۶۴۶ هکتار وسعت دارد. این منطقه حدود ۱۱۰۰ گونه گیاهی دارد و بخش جنوبی آن جزو ناحیه ایرانی- تورانی است که از ذخیره گاه‌های ژنتیکی ایران به شمار می‌رود. همچنین به دلیل شرایط خاص اکولوژیک و توپوگرافی این منطقه، شرایط مساعد خاصی برای زندگی انواع گونه‌های حیات وحش نظیر کل و بز، قوچ و میش، خرس قهوه ای، پلنگ، سیاه گوش، گرگ و گراز، عقاب طلایی، کبک و سایر گونه هاست. بارز ترین زیستگاه خرس قهوه‌ای در استان تهران در منطقه امن «سوتک» واقع شده است.
منطقه حفاظت شده کویر
این منطقه در سال ۱۳۴۳ توسط «کانون شکار ایران» با مساحت ۶۰۹ هزار و ۴۳۸ هکتار مورد توجه دولت قرار گرفت و در سال ۱۳۴۶ «سازمان شکار بانی و نظارت بر صید» چرای دام را در سراسر این منطقه ممنوع کرد. در سال ۱۳۵۵ به پارک ملی و در سال ۱۳۵۷ با توجه به امکانات و توانایی‌ها به پارک ملی کویر و منطقه حفاظت شده کویر تقسیم شد. این منطقه در استان‌های سمنان، تهران و قم واقع شده که منطقه حفاظت شده آن با وسعت ۲۴۸ هزار و ۹۵۷ هکتار توسط استان تهران و پارک ملی آن با وسعت حدود۴۲۰ هزار هکتار توسط استان سمنان مدیریت می‌شود. منطقه حفاظت شده کویرمشتمل بر ۳۰۲ گونه گیاهی است که بخش عمده آنها گیاهان یکساله با عمر کوتاه نظیر تاغ، گز، قیچ، درمنه و خار شتر است. این منطقه به دلیل داشتن دشت‌های گسترده و ارتفاعات متعدد و پوشش گیاهی خاص شرایط مناسبی را برای زیست حیات وحش فراهم کرده است و از جمله معدود زیستگاه‌های «آهو» و «جبیر» در استان تهران به حساب می‌آید.
منطقه حفاظت شده ورجین
منطقه حفاظت شده ورجین قبلا شکارگاه‌های سلطنتی بود که در سال ۱۳۵۸ به سازمان حفاظت محیط زیست واگذار و در سال ۱۳۶۱ بر اساس مصوبه شورای‌عالی حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه حفاظت شده مصوب شد. این منطقه با ۲۶ هزار و ۹۸۲ هکتار وسعت در ۱۵ کیلومتری شمال شرقی شهر تهران قرار گرفته است و در مناطق با آب و هوای مدیترانه‌ای گرم و نیمه مرطوب آن حدود ۵۷۷ گونه گیاهی وجود دارد. همچنین منطقه حفاظت شده ورجین، زیستگاه چندین گونه جانوری است . ورجین بارز ترین زیستگاه‌های قوچ و میش است اما کل و بز، پلنگ، گرگ، خرس قهوه‌ای و گراز هم در این منطقه زیست می‌کنند.
منطقه حفاظت شده جاجرود
منطقه حفاظت‌شده جاجرود در ۳۰ کیلومتری شمال شرق تهران قرار دارد و پارک‌های ملی سرخه حصار و خجیر در محدوده آن واقع شده‌اند. منابع آب کافی، پناهگاه زیاد و پوشش گیاهی متناسب با نیاز گونه‌ها، مجموعا زیستگاه مناسبی در دو پارک‌ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت‌شده جاجرود فراهم کرده است. گرگ، شغال، روباه معمولی، سمور، رودک، شنگ، کفتار، گربه وحشی، پلنگ، گراز، پازن، قوچ وحشی و آهو، کبک، معمولی، تیهو و چندین پرنده مهاجر در این منطقه حفاظت شده زیست می‌کنند. منطقه حفاظت شده جاجرود در سال ۱۳۵۸ با تصویب شورای انقلاب اداره آن به سازمان حفاظت محیط زیست و در سال ۱۳۶۱ مجموعه حفاظتی جاجرود که مشتمل بر پارک ملی خجیر با مساحت ۱۰ هزار و ۶۹۲ هکتار و پارک ملی سرخه حصار با مساحت ۸۶۹۵ هکتار تحت مدیریت اداره کل محیط زیست استان تهران قرار گرفتند.
