رسوم شهر تاکستان در قزوین
یکی از مناطق مهم ایران می باشد که به «پایتخت انگور» هم معروف است. مردم این شهر همچون اسفرورین ، قرقسین و خروزان، تات هستند و به زبان تاتی حرف می زنند.
تاکستان معروف به پایتخت انگور ایران
زبان تاتی از شاخه های زبان های شامل غربی و یک زبان باستانی است که ساختمان دستوری و آوایی مشابهی به زبان های ایرانی کهن همچون مادی دارد.
در ادامه جهت آشنایی با آداب و رسوم تاریخی این منطقه و تات ها همراه ما باشید
همانطور که متوجه شدید تات ها تاریخچه ای طولانی در ایران دارند که باعث می شود فرهنگ های مرتبط با نوروز از مهم ترین آداب و رسوم آنها به شمار رود. برخی از رسم های نوروزی تاکستان عبارتند از:
خانه تکانی از رسم های قبل از عید در تاکستان
یکی از باورهای قدیمی وجود موجودی خیالی به نام کُله خاله، زنی قد کوتاه و پیر و ایراد گیر می باشد که برای در امان ماندن از سرزنش و نکوهش آن باید قبل از چهارشنبه سوری و عید نوروز کل خانه را تمیز و نو کنند.
پس از این مرحله نیز با کاشتن هفت نوع سبزه مختلف از خدا طلب برکت می کردند و در آخر با توجه به اینکه کدام سبزه رشد بهتری داشته است اقدام به کشت انبوه آن می کردند.
که به عنوان مراسم چهارشنبه سوری در کل ایران برگذار می شود اما تات ها شعرهای به خصوصی برای این مراسم دارند که عبارتند از:
عید بُومه چارشنبه سوری
گَلبَرَ بِشکِنج، تاکِنه، حوری
آتش جو رَیَه سو کویَه، فوری
معنی شعر: عید آمد و چهارشنبه سوری است، تاکنه را بشکن و در سه جا آتش روشن کن
این شعر به یک باور و رسم قدیمی هم اشاره دارد که در چهارشنبه سوری انجام می شود؛ طی آن مردم ظرف سفالی بزرگی که تاکنه نام دارد و سال پیش مورد استفاده قرار گرفته است را از پشت بام به پایین انداخته و میشکستند تا کهنگی را از خود دور کرده و با شروع سال همه چیز را نو کنند.
روشن کردن آتش در مراسم کله کله چارشنبه
پس از آن نیز آتش هایی در پشت بام روشن می کنند و با اضافه کردن اسپند به آن می خوانند:
- زَردِیم بَا اِشته / سُرخی با چِمِه
به معنی: زرد رویی (بیماری و ناتوانی) را از من دور کن و سرخی (شادابی و تندرستی) را به من ببخش
علاوه بر این ممکن است از شعر فارسی زیر هم استفاده کنند:
- کله کله چارشنبه چرا دیر آمدی، حلوای شیراز آمدی
سرخی تو از من،زردی من از تو
آتش در باور تات ها نمادی از روشنی، پاکی، طراوت، سازندگی، زندگی، سلامت، تندرستی و نمادی از خداوند است.
نوروز جشن ملی ایرانیان و تات زبان هاست که به عنوان فرصتی برای تجدید پیمان دوستی، صمیمیت و دور ریختن کینه هاست. به همین دلیل مردم تاکستان نیز همچون سایر ایرانیان این سنت را مورد توجه قرار می دهند و هرسال در پاییز، پس از جمع آوری محصولات خود سهم عید نوروز را جدا می کنند.
جالب است بدانید که تات ها به جای چیدن سفره هفت سین تنها به گذاشتن قران، سبزه، شیرینی «گیردیه» و «اَگِردَک»، آینه، گلاب، تخم مرغ رنگ کرده، آجیل،قیسی، انجیر و سایر خوراکی ها اکتفا می کنند.
همچنین آنها معتقدند که نام هر سال در زندگی عمومی مردم تاثیر گذار است. برای مثال سال های گاو گوسفند به عنوان سال های فراوانی و نعمت و امنیت شناخته می شوند یا سال های موش، پلنگ و مار و... را خوب نمی دانند.
دید و بازدید ها از اول صبح شروع می شوند و در ابتدا کوچک تر ها به خانه بزرگان می روند و پس از مدتی بزرگان به خانه ریش سفیدان و بزرگ های محل و فامیل سر می زنند.
معمولا تدارکات این روز از دوازدهم آغاز می شود و در ابتدای سیزدهم، سبزه را به آب انداخته و به طبیعت می روند. دختران جوان هم از سبزه های اطراف آن به عنوان فال زدن و گره زدن سبزه استفاده کرده و شعر و ترانه هایی می خوانند.
افرادی هم که قادر به گشت و گذار در طبیعت نیستند به پشت بام خانه رفته و به گذراندن وقت در بیرون همراه با چای و ناهار و البته رقص و پایکوبی می پردازند.
پنجاه بدر روز شکرگذاری تات ها
یکی از رسم های جالب در تاکستان می باشد که در اوایل سال جدید و پس از نوروز برگذار می شود. در پنجاهمین روز از فصل بهار مردم جهت تشکر از خداوند بابت نعمت ها و بارش های بهاری طبق آئین سنتی به طبیعت می روند و به تفریح می پردازند.
آداب و رسوم نوروز برای زوج های جوان
این رسم ها طبق سنت تنها برای عروس و داماد هایی است که تازه ازدواج کرده اند و با مشارکت خانواده ها انجام می شوند.
در شب عید خانواده داماد مجموعه ی مسی بزرگی حاوی یک بشقاب پلو، میوه جات، کشمش، شیرینی، بادام، لباس، حنا، صابون، تخم مرغ، نقل،چارقد، چادر، کفش، جوراب، شانه، آینه، طلا و زیور و... تهیه کرده و آنها را با پارچه ای پوشانده و به منزل خانواده دختر می برند.
سپس خانواده عروس نیز به آنها عیدی داده و در مواقعی سال های بعدی هم در شب عید، هدایایی برای داماد می فرستاند.
این رسم در شب عید انجام می شود و طی آن داماد شال سه متری بافته شده از پشم گوسفند را به کمر خود بسته و به بالای بام خانه عروس می رود. سپس شال را از سوراخ روی بام به درون خانه آویزان می کند و مشاجره های لفظی با شوخ طبعی برای کشف هویت شال انداز صورت می گیرد. همچنین ممکن است این کشمکش ها بین آویزان کننده شال و افراد خانه به زور آزمایی ختم شود که شال از دست داماد رها می شود اما اگر بتواند آن را حفظ کند ساکنین خانه هدیه هایی به شال بسته و بالا می فرستند.
آداب و رسوم مردم تاکستان برای ازدواج
عروسی در این فرهنگ بسیار پر زرق و برق و باشکوه برگذار می شود. عروسی های تاتی ها معمولا هفت شبانه روز طول می کشد و از مرحله نان پختن (در تعداد زیاد با مشارکت جوان ها برای تهیه آرد و مادر داماد به همراه زنان بزرگ فامیل برای پخت و...) تا مهمانی های متفاوتی طول می کشد. در تمامی روزهای قبل از ازدواج تا برگذاری مراسم به طول هفت روز مردم این شهر به جشن و پایکوبی می پردازند.
گردآوری:بخش فرهنگ و هنر بیتوته
