رسوم ازدواج در نهاوند
ازدواج یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مراحل زندگی انسان‌هاست که در هر فرهنگ و منطقه‌ای با آداب و رسوم خاصی همراه است. در شهرستان نهاوند، واقع در استان همدان، نیز مراسم ازدواج از قدمتی طولانی برخوردار است و با ویژگی‌های خاص فرهنگی و اجتماعی همراه است. در این مقاله به تفصیل به بررسی آداب و رسوم ازدواج در نهاوند خواهیم پرداخت که از خواستگاری تا مراسم عروسی و زندگی مشترک را در بر می‌گیرد.
خواستگاری یکی از مراحل ابتدایی ازدواج در نهاوند است که در آن معمولاً فردی از آشنایان نزدیک یا بستگان دو خانواده که مورد اعتماد طرفین است، به نمایندگی از خانواده داماد برای درخواست ازدواج به خانه عروس می‌رود. این فرد که به‌طور سنتی از نزدیکان خانواده داماد انتخاب می‌شود، پس از گرفتن پاسخ مثبت از خانواده عروس، به خانه داماد مراجعه کرده و موافقت خانواده عروس را اعلام می‌کند.
در گذشته، بسیاری از قراردادهای ازدواج به‌طور شفاهی انجام می‌شد و با قول و قرار طرفین به‌منزله سند رسمی در نظر گرفته می‌شد. اما با گذشت زمان، این قرارداد به شکل مکتوب درآمده و به امضای شهود نزدیک از دو طرف می‌رسید. در این قراردادها، مهریه، شیربها، خلعت و خرج یکشبه (مقدار پولی که داماد برای مراسم شام به پدر عروس می‌دهد) تعیین می‌شد.
آیین‌های ازدواج نهاوند
پس از مرحله خواستگاری و امضای قرارداد، نوبت به شب نامزدی می‌رسد. در این شب، خانواده داماد به خانه عروس می‌روند و هدایا و لباس‌هایی که برای عروس خریداری شده است، به همراه انگشتر طلا، کله قند و سایر وسایل لازم برای مراسم عروسی می‌برند. مراسم شب نامزدی در نهاوند با خواندن اشعار و شعرخوانی از سوی بزرگ‌ترها همراه است و مهم‌ترین نماد آن "ضربه قند شکن" است که توسط یکی از زنان متاهل خانواده داماد انجام می‌شود. این مراسم به‌عنوان یک سنت شادی‌آور در شب نامزدی برگزار می‌شود.
در نهاوند، در ایام گذشته ، گاه داماد و عروس حتی تا روز عروسی یکدیگر را نمی دیدند و اگر بعد از نامزدی ، داماد قصد می کرد به خانه عروس برود ، فقط برای زمان محدودی به خانه عروس می رفت ؛ ضمن این که باید از قبل موافقت پدر و برادران عروس را جلب می کرد. اگر داماد می خواست بعد از نامزدی به خانه عروس برود ، لازم بود با دستاویز برود ؛ یعنی داماد بعد از نامزدی نباید دست خالی به خانه عروس می رفت . گوشت ، میوه ، شیرینی و یا لباس کادویی که باید داماد به همراه خود می برد، آن را دستاویز می گفتند. پس از دوران نامزدی ، هنگام برگزاری مراسم عروسی می رسید.
یکی از رسوم خاص و مهم در نهاوند در دوران ازدواج، ارسال "شب چله" به خانواده عروس است. شب چله شامل سینی‌هایی از میوه، آجیل، زیورآلات و لباس است که خواهر یا مادر داماد به خانه عروس می‌برند. در این مراسم، خانواده عروس نیز در ازای این هدایا، پارچه، پیراهن یا جعبه‌ای شیرینی برای خانواده داماد ارسال می‌کنند.
در این شب، برخی از خانواده‌ها گندم را در آب‌پنیر می‌ریزند تا متورم شود، سپس آن را با تخمه کدو، شاهدانه، سیاه‌دانه و کنجد مخلوط کرده و برای پذیرایی از مهمانان استفاده می‌کنند. این رسم یکی از جنبه‌های خاص و قدیمی زندگی در نهاوند است که به‌عنوان یک نماد از پذیرایی و خوش‌آمدگویی در جشن‌ها شناخته می‌شود.
جشن عروسی در نهاوند
مراسم عروسی در نهاوند بسیار شاد و پرجنب‌وجوش برگزار می‌شود. یک هفته پیش از روز عروسی، خانواده داماد گوشت، برنج، روغن و مقداری پول برای خرج مراسم عروسی به خانه عروس می‌فرستند. این پول معمولاً به‌عنوان "ته کیسه" شناخته می‌شود و در فرهنگ مردم نهاوند، بر این باورند که ته کیسه موجب خیر و برکت است و باید مقداری از آن به خانواده داماد بازگردانده شود.
در روز عروسی، خانواده عروس و داماد لباس عروس و سایر لوازم لازم برای جشن را از بازار خریداری کرده و به خانه عروس یا داماد می‌برند. پس از این خریدها، مراسم انتقال "جهیزیه" که شامل لباس، طلا و سایر لوازم است، به‌صورت سنتی و با دست زدن، پایکوبی و هورا کشیدن در بین فامیل برگزار می‌شود.
شب چله در نهاوند
در این شب، عروس همراه با خانواده‌اش به خانه داماد منتقل می‌شود. قبل از این انتقال، خانواده داماد لباس‌های جدید عروس را به همراه طلای خریداری شده، قند، چای و حنا در طوق‌های تزئین شده و با تور قرمز به خانه عروس می‌برند. در این مراسم، فامیل‌های دو طرف با خواندن اشعار و پایکوبی، ورود عروس را جشن می‌گیرند.
پس از انتقال عروس به خانه داماد، مراسم رسمی عقد در خانه داماد برگزار می‌شود و در آن‌جا، خانواده‌ها با همدیگر صحبت کرده و به شادی می‌پردازند. این مراسم یکی از لحظات خوش زندگی مشترک است که یادگار آن برای همیشه در ذهن عروس و داماد باقی می‌ماند.
1. رسوم ازدواج در نهاوند شامل چه مراحل و آیینی است؟
رسوم ازدواج در نهاوند شامل مراحل مختلفی از جمله نامزدی، خرید شب چله، مراسم حمام داماد، و عروسی است. در این مراحل، خانواده‌ها نقش مهمی در هماهنگی و برگزاری مراسم‌ها دارند که هرکدام با ویژگی‌های خاص خود همراه است.
2. آیا در رسوم ازدواج در نهاوند خانواده داماد موظف به خرید شب چله هستند؟
بله، در رسوم ازدواج در نهاوند، خانواده داماد موظف هستند شب چله را برای عروس بفرستند. این شب چله شامل میوه، آجیل، شیرینی، و گاهی لباس و زیورآلات است که به خانه عروس می‌فرستند.
3. چه نوع مراسمی در روز عروسی در نهاوند برگزار می‌شود؟
در روز عروسی، علاوه بر مراسم‌های معمولی مثل عقد و خواندن خطبه عقد، برخی از رسوم محلی مانند استحمام داماد در حمام عمومی و پوشش محلی عروس و داماد انجام می‌شود. این مراسم‌ها به تقویت پیوند فرهنگی و سنت‌های منطقه کمک می‌کند.
4. آیا در رسوم ازدواج در نهاوند داماد و عروس قبل از روز عروسی یکدیگر را می‌بینند؟
در گذشته، داماد و عروس حتی تا روز عروسی یکدیگر را نمی‌دیدند. این سنت در برخی مناطق همچنان باقی است و به مراسم ازدواج جنبه خاص و سنتی می‌بخشد.
5. چرا در رسوم ازدواج در نهاوند داماد باید دستاویز به خانه عروس ببرد؟
در رسوم ازدواج در نهاوند، داماد باید پس از نامزدی برای رفتن به خانه عروس دستاویز ببرد. این دستاویز معمولاً شامل گوشت، میوه، شیرینی و لباس است که به عنوان هدیه برای عروس و خانواده‌اش برده می‌شود.
رسوم ازدواج در نهاوند، با ترکیب آداب و رسوم قدیمی و فرهنگ خاص این منطقه، نه‌تنها نشان‌دهنده پیوند عاطفی و اجتماعی میان دو فرد است، بلکه نمادی از تاریخ، فرهنگ و هویت مردم این شهرستان نیز به‌حساب می‌آید. با گذر زمان و تغییرات اجتماعی، برخی از این رسوم تغییر کرده‌اند، اما هنوز هم در میان مردم نهاوند ارادت و توجه به سنت‌های قدیمی به‌عنوان یکی از ارکان پیوندهای خانوادگی و اجتماعی مورد احترام قرار دارد.
گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته
