به گزارش رکنا، قرص اورژانسی که به‌عنوان قرص ضد بارداری اضطراری یا قرص پیشگیری از بارداری بعد از رابطه جنسی نیز شناخته میشود، دارویی است که برای جلوگیری از بارداری بعد از مقاربت جنسی بدون پیشگیری یا در صورتی که روش پیشگیری (مثل کاندوم یا قرص‌های ضد بارداری روزانه) به درستی عمل نکرده باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قرص اورژانسی معمولاً حاوی دوز بالایی از هورمون‌های مصنوعی (مانند پروژستین یا ترکیبی از پروژستین و استروژن) است که می‌توانند از بارداری جلوگیری کنند یا آن را به تأخیر بیندازند. این قرص‌ها به چندین روش عمل می‌کنند:
تأثیر بر تخمک‌گذاری: قرص اورژانسی می‌تواند از آزاد شدن تخمک از تخمدان‌ها جلوگیری کند.
تأثیر بر لانه‌گزینی: در صورتی که تخمک بارور شده باشد، این قرص‌ها ممکن است مانع از پیوند آن به دیواره رحم شوند.
تأثیر بر ترشحات رحمی: این دارو می‌تواند مخاط رحم را تغییر دهد تا از ورود اسپرم به رحم جلوگیری کند.
برای اثربخشی بیشتر، قرص اورژانسی باید هرچه سریع‌تر بعد از مقاربت جنسی بدون پیشگیری مصرف شود. هرچه مدت زمان بیشتری از رابطه جنسی گذشته باشد، اثربخشی قرص کمتر میشود. معمولاً بهترین زمان برای مصرف قرص، در 72 ساعت (3 روز) اول پس از رابطه جنسی است، اما برخی از انواع آن‌ها تا 5 روز پس از رابطه نیز مؤثر هستند.
پراژستین تنها (مثل EllaOne): این قرص‌ها حاوی فقط یک هورمون به نام لوونورژسترل هستند و می‌توانند تا 72 ساعت پس از رابطه جنسی مصرف شوند.
ترکیب پروژستین و استروژن (مثل قرص‌های یازدهم): این داروها معمولاً باید در 72 ساعت اول مصرف شوند و به‌ندرت استفاده می‌شوند.
قرص‌های دیگر مثل Next Choice: این قرص‌ها حاوی پروژستین تنها هستند و می‌توانند اثربخشی مشابهی با نوع اول داشته باشند.
نکات مهم
قرص اورژانسی فقط باید به‌عنوان روش اضطراری استفاده شود و نباید به‌طور مداوم جایگزین روش‌های پیشگیری روزانه شود.
این دارو تأثیر قطعی 100٪ ندارد و باید حتماً بعد از مصرف تست بارداری انجام شود تا از عدم بارداری اطمینان حاصل شود.
برخی عوارض جانبی ممکن است شامل تهوع، استفراغ، تغییرات در چرخه قاعدگی، سردرد، یا حساسیت پستان باشد.
مصرف این دارو برای زنان باردار یا شیرده باید با مشورت پزشک انجام شود.
توجه: مصرف قرص اورژانسی باید تنها در مواقع اضطراری و به‌طور محدود استفاده شود. برای استفاده مداوم از روش‌های پیشگیری از بارداری، مشاوره با پزشک توصیه میشود.
قرص‌های اورژانسی، که برای جلوگیری از بارداری بعد از رابطه جنسی بدون پیشگیری یا در صورت شکست روش‌های پیشگیری استفاده می‌شوند، انواع مختلفی دارند. این قرص‌ها معمولاً حاوی هورمون‌هایی مانند پروژستین یا ترکیبی از پروژستین و استروژن هستند. در اینجا به بررسی انواع قرص‌های اورژانسی و ویژگی‌های آن‌ها می‌پردازیم.
| نام قرص | ترکیب دارویی | زمان مصرف موثر | میزان تاثیر | عوارض جانبی رایج |
|---|---|---|---|---|
| Plan B One-Step | لوونورژسترل (1.5 میلی‌گرم) | 72 ساعت بعد از مقاربت | حدود 89% در 72 ساعت اول | تهوع، استفراغ، سردرد، خونریزی بین دوره‌ای |
| Next Choice | لوونورژسترل (0.75 میلی‌گرم) | 72 ساعت بعد از مقاربت | مشابه Plan B (حدود 89%) | تهوع، استفراغ، تغییر در چرخه قاعدگی |
| EllaOne | اولپرستال (30 میلی‌گرم) | 120 ساعت (5 روز) بعد از مقاربت | حدود 85% در 5 روز اول | تهوع، درد شکمی، سردرد، تغییرات قاعدگی |
| Take Action | لوونورژسترل (1.5 میلی‌گرم) | 72 ساعت بعد از مقاربت | حدود 89% در 72 ساعت اول | تهوع، استفراغ، تغییر در چرخه قاعدگی |
| Postinor | لوونورژسترل (0.75 میلی‌گرم) | 72 ساعت بعد از مقاربت | مشابه Plan B (حدود 89%) | سردرد، خستگی، خونریزی میان دوره‌ای |
| Option 2 | لوونورژسترل (0.75 میلی‌گرم) | 72 ساعت بعد از مقاربت | مشابه Plan B (حدود 89%) | تهوع، حساسیت پستان، تغییر در خونریزی‌ها |
اثرگذاری بیشتر با مصرف سریع‌تر: هرچه سریع‌تر بعد از مقاربت قرص اورژانسی مصرف شود، اثربخشی آن بیشتر خواهد بود. اثرگذاری قرص‌های اورژانسی به مرور زمان کاهش می‌یابد.
تأثیر بر روی چرخه قاعدگی: مصرف این دارو ممکن است باعث تغییر در تاریخ و شدت خونریزی قاعدگی شود، ولی این تغییرات موقتی هستند.
عدم تاثیر در بارداری‌های قبلی: قرص اورژانسی تنها برای جلوگیری از بارداری بعد از رابطه جنسی بدون پیشگیری یا در صورت شکست روش پیشگیری در نظر گرفته شده است و تاثیری در بارداری‌های قبلی ندارد.
تهوع و استفراغ: در صورت استفراغ 2 ساعت پس از مصرف، باید قرص دیگری مصرف شود.
قرص‌های اورژانسی به‌عنوان یک روش پیشگیری از بارداری پس از مقاربت بدون پیشگیری یا شکست روش‌های پیشگیری استفاده می‌شوند. مصرف این قرص‌ها می‌تواند عوارض جانبی مختلفی داشته باشد. در ادامه، جدول عوارض جانبی رایج و نادر قرص‌های اورژانسی آورده شده است.
| نوع عارضه | عوارض شایع | عوارض نادر و جدی‌تر |
|---|---|---|
| عوارض گوارشی | تهوع، استفراغ، درد شکمی | مشکلات شدید گوارشی (در صورتی که استفراغ بعد از مصرف رخ دهد) |
| تغییرات قاعدگی | خونریزی بین دوره‌ای، تغییر در زمان قاعدگی، خونریزی سنگین یا سبک‌تر | خونریزی نامنظم یا توقف کامل خونریزی برای چند ماه |
| مشکلات هورمونی | حساسیت یا درد پستان، تغییر در خلق و خو، سردرد | افزایش وزن، آکنه (در برخی موارد نادر) |
| سیستم عصبی | سردرد، سرگیجه، خستگی | اضطراب یا تحریک‌پذیری شدید |
| قلب و عروق | – | افزایش ضربان قلب، درد قفسه سینه (در موارد نادر) |
| تأثیرات بر دستگاه تناسلی | – | درد شدید شکم یا لگن (نادر) |
| واکنش‌های آلرژیک | کهیر یا خارش در پوست (در موارد نادر) | تورم شدید صورت، لب‌ها یا گلو (در صورت واکنش آلرژیک شدید) |
| سیستم ایمنی | – | واکنش‌های آلرژیک شدید (در موارد نادر) |
تهوع و استفراغ: تهوع و استفراغ شایع‌ترین عارضه جانبی است که می‌تواند بعد از مصرف قرص‌های اورژانسی به‌ویژه در دوزهای بالاتر اتفاق بیفتد. اگر فردی ظرف 2 ساعت پس از مصرف قرص استفراغ کند، باید دوباره قرص مصرف کند.
تأثیرات بر قاعدگی: بسیاری از زنان بعد از مصرف قرص اورژانسی تغییراتی در دوره قاعدگی خود تجربه می‌کنند. ممکن است خونریزی‌های نامنظم یا تأخیر در خونریزی قاعدگی به‌وجود آید، ولی این تغییرات معمولاً موقتی هستند.
حساسیت یا درد پستان: برخی افراد ممکن است دچار حساسیت پستان یا درد شوند، که یک اثر جانبی هورمونی است و معمولاً پس از چند روز از بین می‌رود.
خستگی و سرگیجه: این عوارض معمولاً موقتی هستند و پس از چند روز از بین می‌روند.
عوارض شدید و نادر: در موارد بسیار نادر، ممکن است فرد دچار واکنش‌های آلرژیک شدید (مثل تورم صورت یا مشکل در تنفس) یا علائم قلبی شود که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
نکات احتیاطی
در صورت داشتن هرگونه سابقه پزشکی خاص یا مصرف داروهای دیگر، قبل از استفاده از قرص اورژانسی با پزشک مشورت کنید.
این قرص‌ها فقط برای استفاده اضطراری طراحی شده‌اند و نباید به‌طور منظم و به‌جای روش‌های پیشگیری منظم استفاده شوند.
قرص‌های اورژانسی می‌توانند با عوارض جانبی متنوعی همراه باشند، اما معمولاً این عوارض موقتی هستند. در صورتی که عوارض شدید یا نگران‌کننده‌ای پس از مصرف مشاهده کردید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
قرص های اورژانسی در شرایط خاص و زمانی که روش‌های پیشگیری شکست خورده یا فراموش شده باشند، گزینه‌ای مناسب برای جلوگیری از بارداری ناخواسته هستند. اما باید توجه داشت که این قرص‌ها برای استفاده مداوم طراحی نشده‌اند و بهتر است از روش‌های پیشگیری منظم و روزانه برای جلوگیری از بارداری استفاده شود. برای مصرف قرص اورژانسی بهتر است با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
بهترین زمان برای مصرف قرص اورژانسی، تا 72 ساعت (3 روز) پس از مقاربت بدون محافظت یا شکست روش پیشگیری است. هرچه زودتر این قرص را پس از مقاربت مصرف کنید، احتمال اثربخشی آن بیشتر خواهد بود. در اینجا چند نکته مهم در مورد زمان مصرف قرص اورژانسی آورده شده است:
هرچه زودتر، بهتر:
بهترین زمان برای مصرف قرص اورژانسی، در 24 ساعت اول پس از مقاربت بدون محافظت است. این مدت بیشترین اثر را دارد و احتمال پیشگیری از بارداری را به بیش از 95٪ می‌رساند.
بعد از 24 ساعت تا 72 ساعت:
در صورتی که مصرف قرص اورژانسی تا 72 ساعت (3 روز) پس از مقاربت انجام شود، هنوز مؤثر است، اما اثربخشی آن کاهش می‌یابد. اگر بعد از 72 ساعت بخواهید مصرف کنید، این قرص‌ها معمولاً دیگر اثر ندارند.
بعد از 72 ساعت:
پس از گذشت 72 ساعت، قرص‌های اورژانسی به‌طور کلی دیگر اثربخشی ندارند و باید به دنبال روش‌های دیگر پیشگیری از بارداری (مثل IUD یا مشاوره پزشکی) باشید.
نکات تکمیلی:
قرص‌های اورژانسی مختلف: بعضی از برندهای قرص اورژانسی (مثل "ال‌دی" یا "لوونورژسترول") ممکن است مدت زمان اثر متفاوتی داشته باشند. به همین دلیل، مهم است که دستورالعمل بسته‌بندی یا توصیه‌های پزشک را در نظر بگیرید.
اثربخشی: مصرف هرچه سریع‌تر این قرص‌ها احتمال موفقیت بالاتری دارد. اگر بیش از 72 ساعت از مقاربت گذشته باشد، ممکن است روش‌های دیگری مانند گذاشتن IUD (کاپ مسی) پیشنهاد شود.
عدم استفاده به‌صورت منظم: قرص‌های اورژانسی فقط باید در مواقع اضطراری استفاده شوند و نباید به‌جای روش‌های پیشگیری منظم استفاده شوند.
اگر شک دارید که قرص اورژانسی برای شما مناسب است یا نه، یا در مورد زمان مصرف آن سوال دارید، بهتر است با یک پزشک یا داروساز مشورت کنید.
برای اطمینان از اینکه قرص اورژانسی اثر کرده است یا نه، باید به نشانه‌ها و علائم خاصی توجه کنید. در اینجا برخی از مهم‌ترین مواردی که می‌توانند نشان دهند قرص اورژانسی مؤثر بوده است، آورده شده است:
1. عدم بارداری
اولین نشانه از اثرگذاری قرص اورژانسی، جلوگیری از بارداری است. برای اطمینان از اینکه باردار نشدید، باید تا چند هفته بعد از مصرف قرص، آزمایش خون یا آزمایش ادرار انجام دهید.
اگر پریود شما به تأخیر بیفتد یا نشانه‌های بارداری (مثل حالت تهوع، حساسیت به سینه و ...) داشته باشید، ممکن است نیاز به انجام آزمایش بارداری داشته باشید.
2. پریود (قاعدگی) بعدی
قاعدگی شما معمولاً بعد از مصرف قرص اورژانسی باید سر موقع یا با تاخیر کمی شروع شود. اگر پریود شما 7 روز یا بیشتر تأخیر داشته باشد، باید آزمایش بارداری انجام دهید.
در بسیاری از موارد، ممکن است خونریزی یا لکه‌بینی (خونریزی خفیف) در طول هفته‌های بعدی مشاهده شود. این خونریزی نباید شما را نگران کند زیرا معمولاً یک واکنش طبیعی بدن به هورمون‌های موجود در قرص است.
3. خونریزی نامنظم
ممکن است در روزهای بعد از مصرف قرص اورژانسی، خونریزی مختصر یا لکه‌بینی مشاهده کنید. این می‌تواند نشانه‌ای از اثرگذاری قرص باشد. اما توجه داشته باشید که خونریزی‌های زیاد یا طولانی‌مدت می‌تواند نشانه‌ای از مشکلی دیگر باشد و بهتر است با پزشک مشورت کنید.
4. عدم بروز علائم بارداری
اگر علائم بارداری مانند تأخیر در پریود، تهوع، حساسیت به سینه، یا خستگی بیش از حد را تجربه نکردید، نشان‌دهنده این است که قرص اورژانسی اثر کرده و بارداری به وقوع نپیوسته است.
5. آزمایش بارداری
برای اطمینان قطعی از تأثیر قرص اورژانسی، بهترین روش انجام آزمایش بارداری است. اگر بیشتر از یک هفته از مصرف قرص گذشته باشد و نشانه‌های بارداری ظاهر شود، آزمایش بارداری از طریق خون یا ادرار قابل انجام است.
نکات مهم:
اثر قرص اورژانسی 100٪ نیست و هیچ‌گاه نمی‌توان تضمین کرد که حتماً از بارداری جلوگیری کند. در صورتی که از این قرص استفاده کرده‌اید و علائم نگران‌کننده‌ای دارید، مشورت با پزشک الزامی است.
در صورت فراموش کردن دوز یا مصرف دیرهنگام قرص، احتمال اثرگذاری آن کاهش می‌یابد.
اگر پس از مصرف قرص اورژانسی پریود شما به تأخیر افتاد یا علائم بارداری را تجربه کردید، آزمایش بارداری توصیه میشود.
اگر در مورد تأثیر قرص اورژانسی نگرانی دارید یا احساس می‌کنید که دچار عوارض جانبی شدید، بهترین کار مشورت با پزشک است.
