به گزارش رکنا، در بیماری سیروز کبدی ، بافت سالم کبد به تدریج به بافت اسکار (زخم) تبدیل میشود که عملکرد طبیعی کبد را مختل می‌کند. سیروز می‌تواند به‌دلیل عوامل مختلفی ایجاد شود، از جمله مصرف طولانی‌مدت الکل، هپاتیت‌های ویروسی مزمن (مانند هپاتیت B و C)، بیماری‌های خودایمنی، بیماری‌های ذخیره‌سازی مواد، چاقی، دیابت و بیماری‌های متابولیک. برای دیدن فیلم سیروز کبدی چیست؟ در اینجا کلیک کنید.
در مراحل اولیه، ممکن است سیروز کبدی علائمی نداشته باشد اما با پیشرفت بیماری، علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
خستگی و ضعف
زردی پوست و چشم‌ها (یرقان)
ورم شکم (آب آوردن شکم یا آسیت)
خونریزی یا کبودی آسان
خارش پوست
افزایش فشار خون در وریدهای کبدی
تغییر در رنگ ادرار و مدفوع
مصرف طولانی‌مدت الکل
ابتلا به هپاتیت مزمن (ویروسی B یا C)
بیماری‌های خودایمنی مانند هپاتیت اتوایمیون
چاقی و کبد چرب
دیابت نوع 2
برخی داروها یا سموم که به کبد آسیب می‌زنند
درمان سیروز کبدی: درمان سیروز به‌شدت بستگی به علت آن و پیشرفت بیماری دارد. در مراحل اولیه، تغییرات در سبک زندگی مانند ترک الکل، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای (مثل هپاتیت یا دیابت)، و مصرف داروهایی که به کبد کمک می‌کنند می‌تواند مفید باشد. در مراحل پیشرفته، ممکن است نیاز به پیوند کبد باشد.
سیروز یک بیماری جدی است که در صورت عدم درمان می‌تواند به نارسایی کبدی و عوارض خطرناک دیگری منجر شود. بنابراین، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب بسیار اهمیت دارد.
جدول های سیروز کبدی
برای مدیریت و ارزیابی سیروز کبدی، از ابزارهای مختلفی استفاده میشود که به پزشکان کمک می‌کند شدت بیماری را تعیین کرده و بهترین درمان‌ها را تجویز کنند. این ابزارها شامل سیستم‌های طبقه‌بندی، آزمون‌ها و مقیاس‌هایی هستند که شدت بیماری و وضعیت عملکرد کبد را مشخص می‌کنند. در ادامه، برخی از مهم‌ترین جداول و مقیاس‌های مورد استفاده در سیروز کبدی آورده شده است:
مقیاس MELD (Model for End-Stage Liver Disease) برای ارزیابی شدت سیروز کبدی و پیش‌بینی احتمال مرگ بیمار در آینده نزدیک استفاده میشود. این مقیاس به‌ویژه در بیمارانی که نیاز به پیوند کبد دارند، اهمیت دارد. این مقیاس از سه پارامتر استفاده می‌کند:
بیلی‌روبین (bilirubin)
کراتینین (creatinine)
زمان پروترومبین (INR)
جدول محاسبه MELD:
| بیلی‌روبین (mg/dl) | کراتینین (mg/dl) | INR | نتیجه MELD |
|---|---|---|---|
| 1.0-1.9 | 1.1-1.9 | 1.0 | 6 |
| 2.0-3.9 | 2.0-3.9 | 1.0 | 10 |
| 4.0-5.9 | 4.0-5.9 | 1.0 | 15 |
| ≥6.0 | ≥6.0 | ≥2.0 | 30 |
توضیح: هرچه نتیجه MELD بالاتر باشد، شدت بیماری کبد بیشتر است و نیاز به پیوند کبد الزامی‌تر میشود.
2. مقیاس CHILD-PUGH
مقیاس Child-Pugh برای ارزیابی شدت سیروز کبدی و پیش‌بینی وضعیت بیمار در مراحل مختلف بیماری استفاده میشود. این مقیاس از پنج پارامتر استفاده می‌کند:
بیلی‌روبین
آلبومین
INR
میزان آسیت
سطح انسفالوپاتی کبدی
| پارامتر | 1 (عادی) | 2 (متوسط) | 3 (بد) |
|---|---|---|---|
| بیلی‌روبین (mg/dl) | ≤2.0 | 2.0-3.0 | ≥3.0 |
| آلبومین (g/dl) | ≥3.5 | 2.8-3.5 | <2.8 |
| INR | ≤1.7 | 1.7-2.3 | ≥2.3 |
| آسیت | ندارد | خفیف | متوسط یا شدید |
| انسفالوپاتی کبدی | بدون علائم | خفیف | شدید |
Class A (خفیف): امتیاز 5-6
Class B (متوسط): امتیاز 7-9
Class C (شدید): امتیاز 10-15
3. آزمایشات بیوشیمیایی
در سیروز کبدی، تغییرات در آزمایشات خون می‌تواند به تشخیص و پیگیری بیماری کمک کند. برخی از آزمایشات کلیدی عبارتند از:
آزمایش‌های عملکرد کبد (Liver Function Tests): شامل اندازه‌گیری سطح آنزیم‌های کبدی (ALT, AST)، بیلی‌روبین و آلبومین.
آزمایش INR: برای ارزیابی توانایی کبد در تولید فاکتورهای انعقادی خون.
آزمایش CBC: برای بررسی تعداد گلبول‌های قرمز و سفید و پلاکت‌ها.
4. آزمایشات تصویربرداری
آزمایشات تصویربرداری مانند سونوگرافی کبد و سی تی اسکن برای ارزیابی تغییرات در کبد، اندازه کبد، وجود آب در شکم (آسیت) و سایر علائم سیروز کبدی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
5. اندازه‌گیری اندازه طحال و کبد (Fibroscan)
Fibroscan یکی از روش‌های غیرتهاجمی برای ارزیابی سختی کبد و تشخیص فیبروز یا سیروز است. این روش با استفاده از امواج صوتی به بررسی بافت کبد می‌پردازد و میزان آسیب کبدی را اندازه‌گیری می‌کند.
نتیجه‌گیری
این جداول و مقیاس‌ها برای ارزیابی و مدیریت سیروز کبدی بسیار حیاتی هستند. از آنجا که سیروز یک بیماری پیچیده است که نیاز به مدیریت دقیق دارد، استفاده از این ابزارها می‌تواند به تشخیص زودهنگام، مدیریت بهتر بیماران و تصمیم‌گیری برای درمان‌هایی مانند پیوند کبد کمک کند.
سیروز کبدی یک بیماری مزمن است که در آن بافت کبد به تدریج جای خود را به بافت اسکار می‌دهد و عملکرد کبد کاهش می‌یابد. این فرآیند به‌طور معمول به‌دنبال آسیب‌های طولانی‌مدت به کبد رخ می‌دهد و عوامل مختلفی می‌توانند باعث تشدید و بدتر شدن وضعیت سیروز شوند. در ادامه، به برخی از مهم‌ترین عوامل تشدیدکننده سیروز کبدی اشاره شده است:
1. مصرف الکل
مصرف مزمن و طولانی‌مدت الکل یکی از علل اصلی بروز سیروز کبدی است. این عامل می‌تواند روند بیماری را تسریع کند و باعث تشدید آسیب به کبد شود.
حتی در افرادی که پیش از این سیروز کبدی نداشتند، مصرف الکل می‌تواند باعث ابتلا به بیماری کبدی و تشدید آن شود.
2. هپاتیت‌های ویروسی
هپاتیت B و C از جمله عواملی هستند که در طول زمان می‌توانند باعث ایجاد آسیب‌های جدی به کبد و در نهایت منجر به سیروز شوند. این ویروس‌ها به بافت کبد حمله کرده و باعث التهاب مزمن و آسیب به کبد می‌شوند.
هپاتیت D نیز تنها در افراد مبتلا به هپاتیت B خطرناک است و می‌تواند سیروز را تشدید کند.
3. چاقی و دیابت
چاقی، به‌ویژه در افرادی که دارای چربی اضافی در ناحیه شکم هستند، یکی از عوامل تشدیدکننده سیروز کبدی به‌ویژه در صورت وجود کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) است.
دیابت نوع 2 نیز می‌تواند با افزایش مقاومت به انسولین و ایجاد فشار بر روی کبد باعث تشدید سیروز شود.
4. اختلالات خودایمنی
بیماری‌های خودایمنی مانند هپاتیت خودایمنی، کولانژیت صفراوی اولیه و سختی صفراوی کبدی می‌توانند باعث التهاب مزمن در کبد شوند و در نهایت منجر به سیروز شوند.
این بیماری‌ها زمانی رخ می‌دهند که سیستم ایمنی بدن به‌طور اشتباهی به بافت کبد حمله کند.
5. مصرف داروهای خاص
برخی از داروها، به‌ویژه داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی (NSAIDs)، داروهای شیمی‌درمانی، و داروهایی که می‌توانند کبد را تحت تاثیر قرار دهند، می‌توانند آسیب بیشتری به کبد وارد کرده و باعث تشدید سیروز شوند.
مصرف بیش از حد داروهایی که متابولیسم کبد را تحت تأثیر قرار می‌دهند (مثل داروهای مسکن و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها) می‌تواند موجب تشدید آسیب به کبد شود.
6. بیماری‌های کبدی وراثتی
برخی از بیماری‌های ژنتیکی مانند هموکروماتوز (افزایش آهن در کبد) و ویلسون (جمع شدن مس در کبد) می‌توانند باعث آسیب به کبد شوند و خطر ابتلا به سیروز را افزایش دهند.
7. استرس و التهاب
استرس مزمن می‌تواند با تحریک سیستم ایمنی و افزایش التهاب در بدن به تشدید بیماری‌های کبدی کمک کند.
التهاب مزمن، به‌ویژه در نتیجه عفونت‌ها یا بیماری‌های خودایمنی، می‌تواند روند تخریب کبد را سرعت بخشد.
8. آلودگی‌ها و مواد شیمیایی
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مانند آرسنیک، سموم صنعتی، و مواد مخدر می‌تواند به‌طور مستقیم به کبد آسیب وارد کند و باعث تشدید بیماری‌های کبدی مانند سیروز شود.
9. انسفالوپاتی کبدی
یکی از عوارض شایع سیروز کبدی، انسفالوپاتی کبدی است که در آن عملکرد مغز تحت تاثیر سموم ناشی از ناتوانی کبد در دفع مواد سمی (مانند آمونیاک) قرار می‌گیرد.
این وضعیت می‌تواند موجب تشدید بیماری کبدی و وضعیت عمومی بیمار شود.
10. آسیت (احتباس مایع در شکم)
آسیت یکی از عوارض سیروز است که ناشی از فشار خون بالای پورت (portal hypertension) است. این وضعیت ممکن است به‌طور جدی وضعیت بیمار را تشدید کند و درمان آن نیازمند مداخلات پزشکی باشد.
11. عفونت‌ها
عفونت‌های باکتریایی، ویروسی و قارچی می‌توانند به‌ویژه در بیماران مبتلا به سیروز کبدی باعث تشدید علائم و بروز عوارضی مانند سندرم کبدی-کلیوی شوند.
12. مصرف نادرست نمک و رژیم غذایی نامناسب
مصرف بیش از حد نمک و غذاهای فرآوری‌شده می‌تواند باعث احتباس مایعات در بدن و تشدید آسیت و تورم در بیماران مبتلا به سیروز شود.
رژیم غذایی غنی از چربی و قند نیز می‌تواند موجب تشدید کبد چرب غیر الکلی و روند سیروز کبدی گردد.
جمع‌بندی
برای جلوگیری از تشدید سیروز کبدی، اصلاح سبک زندگی، مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای، مصرف داروها به‌طور صحیح و پرهیز از عوامل خطرزا مانند مصرف الکل و داروهای آسیب‌رسان به کبد ضروری است. تشخیص زودهنگام و پیگیری مستمر توسط پزشک نیز می‌تواند به کاهش پیشرفت بیماری کمک کند.
رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به سیروز کبدی می‌تواند نقش حیاتی در مدیریت بیماری و پیشگیری از عوارض آن داشته باشد. این رژیم باید به‌طور خاص به نیازهای بدن کمک کند و فشار اضافی به کبد وارد نکند. در ادامه به نکات مهم رژیم غذایی برای بیماران مبتلا به سیروز کبدی اشاره میشود:
1. پروتئین‌های با کیفیت بالا
پروتئین‌ها برای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده کبد و حفظ عملکرد آن ضروری هستند. اما در سیروز پیشرفته، مصرف پروتئین زیاد ممکن است منجر به تجمع سموم در بدن (مثل آمونیاک) و بروز انسفالوپاتی کبدی شود. بنابراین، پروتئین‌ها باید به‌طور کنترل‌شده و از منابع با کیفیت بالا مصرف شوند.
منابع خوب پروتئین شامل:
گوشت بدون چربی (مانند مرغ، بوقلمون)
ماهی‌های چرب (مثل سالمون، تن)
تخم‌مرغ
لبنیات کم‌چرب (مانند ماست و پنیر)
حبوبات (مانند عدس و نخود)
2. کاهش نمک (سدیم)
یکی از مشکلات رایج در بیماران مبتلا به سیروز کبدی، احتباس مایعات و آسیت (جمع شدن مایع در شکم) است. این مشکل می‌تواند به‌ویژه در صورت مصرف نمک اضافی تشدید شود.
برای کنترل احتباس مایعات، مصرف نمک باید محدود شود. بهتر است از نمک کم یا نمک‌های جایگزین استفاده کنید و از خوردن غذاهای فرآوری‌شده که معمولاً نمک زیادی دارند پرهیز کنید.
هنگام خرید مواد غذایی، توجه به برچسب‌ها برای مقدار نمک توصیه میشود.
3. محدود کردن چربی‌های اشباع و ترانس
چربی‌های اشباع (مانند چربی موجود در گوشت قرمز، کره و پنیرهای پرچرب) و چربی‌های ترانس (در غذاهای فرآوری‌شده و فست‌فودها) می‌توانند بار اضافی به کبد وارد کنند و روند بیماری را بدتر کنند.
مصرف چربی‌های سالم، مانند چربی‌های امگا 3 موجود در ماهی‌های چرب (مثل سالمون و تن) و روغن زیتون می‌تواند مفید باشد.
4. مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده
در رژیم غذایی افراد مبتلا به سیروز کبدی، باید از کربوهیدرات‌های پیچیده (مثل نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای و غلات کامل) به‌جای کربوهیدرات‌های ساده (مثل شکر و شیرینی) استفاده شود.
این نوع کربوهیدرات‌ها به بهبود انرژی و سلامت کلی بدن کمک کرده و برای جلوگیری از نوسانات شدید قند خون مناسب هستند.
5. ویتامین‌ها و مواد معدنی
سیروز کبدی می‌تواند باعث کاهش جذب برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی شود. به‌ویژه ویتامین A، D، E، K و ویتامین‌های گروه B می‌توانند تحت تاثیر قرار گیرند.
مصرف غذاهایی که این ویتامین‌ها و مواد معدنی را تأمین می‌کنند یا مصرف مکمل‌های مناسب می‌تواند مفید باشد. به عنوان مثال:
ویتامین A: سبزیجات رنگی مانند هویج و کدو تنبل.
ویتامین D: ماهی‌های چرب، تخم‌مرغ و نور آفتاب.
ویتامین K: سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج و کلم.
ویتامین B12: منابع حیوانی مانند گوشت، ماهی و تخم‌مرغ.
6. حجم و دفعات وعده‌های غذایی
خوردن وعده‌های غذایی کوچک و متعدد در طول روز به جای سه وعده غذایی بزرگ، می‌تواند به مدیریت فشار بر روی کبد کمک کند و انرژی را به‌طور یکنواخت به بدن منتقل کند.
این روش به کاهش نوسانات قند خون کمک کرده و برای هضم غذا راحت‌تر است.
7. پرهیز از الکل
یکی از مهم‌ترین مواردی که باید رعایت شود، پرهیز کامل از مصرف الکل است. مصرف الکل نه تنها می‌تواند باعث آسیب بیشتر به کبد شود، بلکه می‌تواند روند بیماری را تسریع کرده و منجر به عوارض جدی‌تری مانند کبدچرب، هپاتیت و سیروز پیشرفته شود.
8. مراقبت از تغذیه در هنگام آسیت (احتباس مایع)
در صورت ابتلا به آسیت، مهم است که مصرف مایعات به‌ویژه آب، کنترل شود تا از احتباس بیشتر مایع جلوگیری شود.
ممکن است پزشک محدودیت مصرف مایعات و همچنین یک رژیم کم‌نمک را توصیه کند.
9. پرهیز از غذاهای حاوی مواد نگهدارنده و افزودنی‌ها
غذاهای فرآوری‌شده که حاوی مواد نگهدارنده، رنگ‌دهنده‌ها و طعم‌دهنده‌های مصنوعی هستند، می‌توانند فشار اضافی به کبد وارد کنند.
بهتر است از غذاهای طبیعی و تازه و حداقل فرآوری‌شده استفاده کنید.
نمونه‌های رژیم غذایی مناسب برای سیروز کبدی:
صبحانه:
یک فنجان جو دوسر پخته شده با شیر کم‌چرب و میوه‌های تازه (مانند توت فرنگی یا موز).
یک تخم‌مرغ آب‌پز یا نیمرو بدون روغن.
ناهار:
سالاد سبزیجات برگ‌سبز (مانند اسفناج و کاهو) با سینه مرغ گریل شده.
نان سبوس‌دار یا برنج قهوه‌ای.
عصرانه:
یک مشت بادام یا گردو.
یک لیوان ماست کم‌چرب.
شام:
ماهی سالمون گریل شده با سبزیجات بخارپز.
کینوآ یا برنج قهوه‌ای.
جمع‌بندی
رژیم غذایی برای بیماران مبتلا به سیروز کبدی باید متعادل، کم‌چرب، کم‌نمک و حاوی منابع پروتئین با کیفیت باشد. تغذیه سالم می‌تواند کمک زیادی به کنترل علائم و جلوگیری از تشدید بیماری کبدی داشته باشد. همواره توصیه میشود که قبل از تغییرات بزرگ در رژیم غذایی، با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
سیروز کبدی در کودکان یک بیماری نادر اما جدی است که به مشکلات کبدی و اختلال در عملکرد آن منجر میشود. این بیماری معمولاً به دلیل آسیب‌های مزمن کبدی ایجاد میشود و می‌تواند ناشی از بیماری‌های مادرزادی یا مشکلات بهداشتی دیگر باشد. در کودکان، سیروز کبدی معمولاً ناشی از عوامل مختلفی از جمله مشکلات ژنتیکی، عفونت‌ها، بیماری‌های متابولیک و ناهنجاری‌های سیستم ایمنی است.
سیروز کبدی در کودکان به دلایل مختلفی می‌تواند رخ دهد. برخی از این علل عبارتند از:
بیماری‌های مادرزادی:
کبد چرب غیرالکلی (NAFLD): تجمع چربی در کبد که می‌تواند منجر به سیروز شود.
هپاتیت ویروسی: عفونت‌های ویروسی (مثل هپاتیت B و C) می‌توانند به کبد آسیب رسانده و باعث سیروز شوند.
نارسایی‌های صفراوی مادرزادی: بیماری‌هایی مانند کلستازیس که باعث انسداد در جریان صفرا در کبد می‌شوند.
بیماری ویلسون: اختلالات متابولیک که باعث انباشته شدن مس در کبد میشود.
بیماری کبدی هِیپرپلازی گلیکوژن: اختلالات متابولیک که باعث آسیب کبدی میشود.
بیماری کبدی اتوایمیون: مشکلاتی که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به کبد حمله می‌کند و باعث آسیب میشود.
بیماری‌های عفونی:
برخی از عفونت‌های ویروسی و باکتریایی می‌توانند به کبد آسیب برسانند و منجر به سیروز شوند.
اختلالات متابولیک:
اختلالات متابولیک نادر، مانند بیماری‌های ذخیره‌سازی گلیکوژن یا اختلالات در متابولیسم چربی، ممکن است باعث سیروز کبدی در کودکان شوند.
سموم و داروها:
مصرف برخی داروها، سموم و یا الکل (اگرچه نادر است) می‌تواند آسیب به کبد و نهایتاً سیروز را در کودکان ایجاد کند.
علائم سیروز کبدی در کودکان ممکن است به تدریج ظاهر شود و از نظر شدت متغیر باشد. برخی از علائم معمول عبارتند از:
زردی (زرد شدن پوست و چشم‌ها) که به دلیل مشکلات صفراوی در کبد ایجاد میشود.
تورم شکم (آسیت): تجمع مایع در شکم که باعث ورم میشود.
رشد کند و یا تأخیر در رشد: سیروز کبدی می‌تواند باعث اختلال در رشد طبیعی کودک شود.
خستگی و ضعف: کودکان مبتلا به سیروز ممکن است احساس ضعف شدید داشته باشند.
خونریزی و کبودی: آسیب به کبد می‌تواند منجر به اختلال در لخته شدن خون و ایجاد کبودی یا خونریزی‌های غیرمعمول شود.
خارش پوست: به دلیل مشکلات صفراوی ممکن است پوست کودک خارش داشته باشد.
استفراغ و تهوع: مشکلات گوارشی و معده ممکن است در کودکان مبتلا به سیروز بروز کند.
افزایش اندازه کبد (هپاتومگالی) یا طحال (اسپلنومگالی): در برخی کودکان ممکن است کبد یا طحال بزرگ شود.
برای تشخیص سیروز کبدی در کودکان، پزشکان از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند که عبارتند از:
آزمایش‌های خون: برای ارزیابی عملکرد کبد و شناسایی علائم آسیب کبدی.
تصویربرداری: استفاده از روش‌هایی مانند سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی برای بررسی آسیب‌های کبدی.
بیوپسی کبد: در برخی موارد، پزشکان ممکن است نیاز به نمونه‌برداری از بافت کبد برای ارزیابی میزان آسیب داشته باشند.
آزمایش‌های ژنتیکی: برای شناسایی علل ژنتیکی و متابولیک.
درمان سیروز کبدی در کودکان بستگی به علت و شدت بیماری دارد. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
درمان دارویی:
داروهایی برای درمان بیماری‌های زمینه‌ای مانند هپاتیت، بیماری‌های خودایمنی یا اختلالات متابولیک.
داروهایی برای کاهش علائم مانند تورم (آسیت) و کاهش فشار خون در رگ‌های کبدی (پورتال هیپرتنشن).
تغییرات در رژیم غذایی:
مراقبت از رژیم غذایی کودک، از جمله محدود کردن مصرف نمک، تنظیم پروتئین و نظارت بر دریافت مواد مغذی مناسب.
مراقبت‌های حمایتی:
در صورت وجود آسیت یا دیگر مشکلات مربوط به سیروز، ممکن است به تخلیه مایع اضافی از شکم نیاز باشد.
پیوند کبد:
در موارد پیشرفته سیروز که درمان‌های دیگر مؤثر نباشند، پیوند کبد ممکن است تنها گزینه باشد.
برای پیشگیری از سیروز کبدی در کودکان، برخی از اقدامات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
واکسیناسیون علیه هپاتیت B و C.
شناسایی و درمان بیماری‌های مادرزادی در مراحل اولیه.
مشاوره ژنتیکی برای خانواده‌ها به‌ویژه در صورت وجود سابقه بیماری‌های کبدی در خانواده.
نتیجه‌گیری:
سیروز کبدی در کودکان یک بیماری پیچیده است که نیاز به تشخیص و درمان دقیق دارد. مراقبت‌های پزشکی به موقع، نظارت منظم بر عملکرد کبد، و درمان‌های خاص می‌تواند به بهبود وضعیت کودک و جلوگیری از عوارض بیشتر کمک کند. درمان این بیماری بسته به علت آن می‌تواند متفاوت باشد و به‌طور کلی نیازمند همکاری نزدیک بین پزشکان متخصص و خانواده‌ها است.
سیروز کبدی در بزرگسالان یک بیماری مزمن و پیشرفته کبدی است که به تدریج باعث آسیب به بافت کبد و کاهش عملکرد آن میشود. در این بیماری، بافت سالم کبد به بافت اسکار (بافت فیبروزی) تبدیل میشود و این روند باعث اختلال در عملکرد طبیعی کبد می‌گردد. سیروز کبدی در بزرگسالان یکی از علل شایع بیماری‌های کبدی است که ممکن است به نارسایی کبد، سرطان کبد یا مرگ منجر شود، اما با تشخیص و درمان زودهنگام می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد یا شدت آن را کاهش داد.
سیروز کبدی در بزرگسالان می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. برخی از علل شایع این بیماری عبارتند از:
هپاتیت ویروسی مزمن:
هپاتیت B و هپاتیت C از مهم‌ترین علل سیروز کبدی در بزرگسالان هستند. این ویروس‌ها می‌توانند به کبد آسیب بزنند و باعث التهاب و آسیب مزمن به آن شوند که در نهایت به سیروز منجر میشود.
مصرف الکل:
مصرف زیاد و مداوم الکل یکی از علل اصلی سیروز کبدی است. الکل باعث التهاب و آسیب به بافت کبد شده و در طول زمان می‌تواند به سیروز منجر شود.
بیماری‌های کبدی غیرالکلی (NAFLD):
بیماری کبد چرب غیرالکلی به تجمع چربی در کبد اطلاق میشود که در صورت عدم درمان، می‌تواند به سیروز کبدی منجر شود.
NASH (استئاتوهپاتیت غیرالکلی) فرم پیشرفته‌ای از NAFLD است که همراه با التهاب و آسیب به کبد است.
بیماری‌های خودایمنی کبد:
هپاتیت اتوایمیون یک اختلال است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های کبد حمله می‌کند و باعث التهاب و آسیب به کبد میشود.
بیماری‌های ژنتیکی:
برخی اختلالات ژنتیکی می‌توانند به سیروز کبدی منجر شوند، مانند بیماری ویلسون (انباشته شدن مس در کبد) یا هموکروماتوز (انباشته شدن آهن در کبد).
اختلالات صفراوی:
بیماری‌های صفراوی مانند کلستازیس (انسداد جریان صفرا) یا بیماری صفراوی اولیه می‌توانند باعث سیروز کبدی شوند.
اختلالات متابولیک:
بیماری‌هایی مثل گلیکوژن ذخیره‌ای یا آلفا-1 آنتی‌تریپسین کمبود می‌توانند باعث آسیب به کبد و سیروز شوند.
مصرف داروها و سموم:
برخی داروها یا سموم محیطی می‌توانند به کبد آسیب رسانده و باعث سیروز شوند.
علائم سیروز کبدی معمولاً به تدریج و در مراحل پیشرفته بیماری ظاهر می‌شوند. این علائم عبارتند از:
زردی (یِرقان):
زرد شدن پوست و چشم‌ها ناشی از افزایش بیلی‌روبین در خون است که معمولاً به دلیل اختلال در دفع صفرا از کبد رخ می‌دهد.
خستگی و ضعف:
احساس خستگی و ضعف عمومی یکی از علائم شایع سیروز است.
تورم شکم (آسیت):
تجمع مایع در شکم می‌تواند ناشی از فشار بالای خون در رگ‌های کبدی و نارسایی کبد باشد.
کبودی و خونریزی آسان:
سیروز می‌تواند باعث اختلال در توانایی کبد برای تولید فاکتورهای لخته شدن خون شود که به خونریزی و کبودی غیرعادی می‌انجامد.
خارش پوست:
به علت تجمع صفرا در خون، خارش پوست یکی از علائم معمول سیروز کبدی است.
کاهش اشتها و تهوع:
بسیاری از بیماران مبتلا به سیروز از کاهش اشتها و تهوع رنج می‌برند.
کاهش وزن:
کاهش وزن ناگهانی و غیرطبیعی ممکن است به دلیل اختلالات گوارشی و سوء جذب مواد مغذی ایجاد شود.
افزایش اندازه کبد (هپاتومگالی) و طحال (اسپلنومگالی):
بزرگ شدن کبد و طحال ممکن است به دلیل التهاب و آسیب‌های مزمن در کبد رخ دهد.
اختلالات عصبی:
انسفالوپاتی کبدی (اختلال عملکرد مغزی) یکی از عوارض خطرناک سیروز است که به علت تجمع مواد سمی در بدن به ویژه آمونیاک ایجاد میشود.
تشخیص سیروز کبدی
تشخیص سیروز کبدی معمولاً از طریق ترکیبی از آزمایش‌های خون، تصویربرداری و در بعضی موارد بیوپسی کبد انجام میشود:
آزمایش‌های خون:
آزمایش‌های معمول شامل تست‌های عملکرد کبدی، میزان بیلی‌روبین، آلبومین، پروتئین‌های خون، و شمارش پلاکت‌ها است.
تصویربرداری:
سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و MRI برای بررسی وضعیت کبد و جستجوی علائم سیروز و مشکلات مرتبط (مثل آسیت یا بزرگ شدن کبد) استفاده میشود.
بیوپسی کبد:
برای تأیید تشخیص و ارزیابی میزان آسیب به کبد ممکن است بیوپسی کبد انجام شود.
درمان سیروز کبدی بستگی به علت بیماری، شدت آن و عوارض مربوط به آن دارد. برخی از روش‌های درمانی عبارتند از:
درمان علت زمینه‌ای:
درمان هپاتیت ویروسی با داروهای ضدویروسی، قطع مصرف الکل در صورت ابتلا به سیروز الکلی، درمان بیماری‌های خودایمنی و متابولیک، و مدیریت بیماری‌های صفراوی.
داروها:
داروهایی برای کاهش فشار خون در رگ‌های کبدی (پورتال هیپرتنشن)، درمان آسیت، کنترل خارش پوست و جلوگیری از عوارض دیگر سیروز.
تغییرات در رژیم غذایی:
مصرف محدود نمک (برای کاهش تورم و آسیت)، تنظیم میزان پروتئین و مواد مغذی دیگر بسته به نیاز بیمار.
مراقبت‌های حمایتی:
مدیریت عوارض سیروز مانند خونریزی داخلی، آسیت، یا انسفالوپاتی کبدی.
پیوند کبد:
در موارد پیشرفته و نارسایی شدید کبدی که درمان‌های دیگر مؤثر نباشند، پیوند کبد ممکن است لازم باشد.
پیشگیری:
پیشگیری از سیروز کبدی شامل اقدامات زیر است:
رعایت مصرف الکل به حداقل، یا عدم مصرف الکل.
واکسیناسیون علیه هپاتیت B و C.
مدیریت بیماری‌های مزمن کبدی و متابولیک.
کنترل وزن و پیشگیری از بیماری‌های کبدی غیرالکلی از طریق سبک زندگی سالم.
سیروز کبدی در بزرگسالان یک بیماری جدی است که ممکن است به مشکلات زیادی در کبد و دیگر ارگان‌ها منجر شود. با تشخیص به موقع، درمان مناسب و تغییرات در سبک زندگی، می‌توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید.
