به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، بحران انرژی در ایران به‌گونه‌ای است که در حال حاضر، نیازمند یک درمان سریع و قطعی است. همانطور که در پزشکی، پیشگیری از بیماری‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است، در بحران انرژی نیز پیشگیری از هدررفت منابع و بهینه‌سازی مصرف باید در اولویت قرار گیرد.
در نشست خبری اخیر، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، تلویحاً از احتمال افزایش قیمت بنزین و حامل‌های انرژی سخن گفت. این اظهارات واکنش‌های گسترده‌ای را در پی داشت؛ به‌ویژه از سوی کارشناسانی که بر این باورند که هرگونه افزایش قیمت بدون برنامه‌های درمانی دقیق برای کاهش هدررفت انرژی، به همان اندازه که یک اقدام درمانی بدون پیش‌آگاهی و تشخیص صحیح است، می‌تواند منجر به عوارض جانبی ناخوشایند و گسترش تبعات اقتصادی و اجتماعی شود.
در علم پزشکی، تشخیص دقیق بیماری تنها زمانی مؤثر است که پزشک به همه علائم و عوامل دخیل توجه کند. در بحث بحران انرژی، تنها بررسی رفتار مصرفی مردم نمی‌تواند به درمان بیماری هدررفت انرژی منتهی شود. اگرچه مصرف سرانه انرژی در خانوارها نقشی مهم دارد، اما باید توجه داشت که این تنها یکی از عوامل است.
هدررفت انرژی در ایران، همانند یک بیماری مزمن، به دلایل زیرساختی، مدیریتی و سیاست‌گذاری‌های نادرست، عمیق‌تر از آنچه به نظر می‌رسد، ریشه دوانده است. شدت مصرف انرژی در ایران، که نشان‌دهنده میزان مصرف انرژی نسبت به تولید ناخالص داخلی است، به مراتب بالاتر از استانداردهای جهانی است.
به‌عنوان مثال، تولید یک خودرو در ایران به ۱۵ برابر انرژی بیشتری نسبت به ژاپن نیاز دارد. این مقدار مصرف، مشابه به حالتی است که در بدن بیمار، بافت‌ها و اعضا دچار انسداد شدید جریان خون می‌شوند و در نتیجه کارکرد طبیعی سیستم مختل می‌گردد.
یکی از علائم این اختلال در سیستم انرژی کشور، مشکلات زیرساختی در شبکه‌های انتقال و توزیع انرژی است. به‌طور مشابه با سیستم گردش خون بدن، هرگونه مشکل در عروق انتقال می‌تواند باعث بروز اختلالات شدید شود.
در ایران، شبکه‌های انتقال انرژی به دلیل فرسودگی و نقص‌های فنی، بخش زیادی از انرژی تولیدی را قبل از رسیدن به مصرف‌کننده نهایی هدر می‌دهند.
همچنین، صنایع کشور به دلیل استفاده از تجهیزات قدیمی و فناوری‌های ناکارآمد، مشابه به ارگانیسمی هستند که به داروها و درمان‌های پیشرفته دسترسی ندارند. در این شرایط، هر گونه اقدام درمانی نیازمند به‌روزرسانی و استفاده از تکنولوژی‌های نوین برای بهبود عملکرد است.
مصرف غیرمسئولانه انرژی توسط مردم نیز شبیه به رفتارهای ناسالم در بدن است که می‌تواند به بروز بیماری‌های مزمن منجر شود. در اینجا یارانه‌های انرژی به‌عنوان یک داروی مسکن عمل کرده‌اند که درد را موقتی کاهش می‌دهند، اما علت اصلی بیماری را درمان نمی‌کنند.
این مسئله در کنار کمبود فرهنگ‌سازی مناسب برای بهینه‌سازی مصرف، به هدررفت بیشتر انرژی دامن می‌زند. به‌طور مشابه با تشخیص دقیق و آموزش بیمار در پزشکی، تغییر رفتار مردم تنها از طریق آگاهی‌رسانی و دسترسی به تجهیزات استاندارد و کم‌مصرف ممکن است. اصلاح رفتار مصرفی مردم، همچون درمان بیماری‌ها از طریق تغییر سبک زندگی و تجویز داروهای مناسب، نیازمند آگاهی و آموزش مستمر است.
پیش از اقدام به افزایش قیمت بنزین یا حامل‌های انرژی، باید گام‌های درمانی و پیشگیرانه برای کاهش هدررفت انرژی برداشته شود. همانطور که در پزشکی، پیش از تجویز دارو یا عمل جراحی، تشخیص دقیق و اقدامات پیشگیرانه ضروری است، در بحران انرژی نیز باید از راهکارهای تخصصی استفاده کرد.
به‌روزرسانی شبکه‌های گاز و برق و استفاده از فناوری‌های نوین برای کاهش هدررفت مشابه به درمان عروق مسدود شده در بدن است.
جایگزینی تجهیزات قدیمی با فناوری‌های پیشرفته و تشویق صنایع به استفاده از انرژی‌های پاک و بازدهی بالا، مشابه به تجویز داروهای پیشرفته برای بهبود عملکرد اعضای بدن است.
آگاه‌سازی مردم از اهمیت بهینه‌سازی مصرف انرژی و ارائه مشوق‌هایی برای استفاده از تجهیزات کم‌مصرف، مشابه به آموزش بیمار برای تغییر سبک زندگی و رعایت نکات بهداشتی است.
افزایش تدریجی قیمت حامل‌های انرژی همراه با توزیع عادلانه یارانه‌ها، به‌گونه‌ای که فشار اقتصادی بر اقشار آسیب‌پذیر کاهش یابد، مشابه به تجویز دارویی است که به تدریج و با نظارت دقیق به بیمار داده می‌شود.
حمایت از سرمایه‌گذاری در پروژه‌های انرژی خورشیدی و بادی و کاهش وابستگی به منابع فسیلی، مشابه به استفاده از درمان‌های طبیعی برای بهبود عملکرد سیستم بدن است.
راهکارهایی پیش از افزایش قیمت انرژی:
| راهکار | تشبیه پزشکی |
|---|---|
| به‌روزرسانی شبکه‌های گاز و برق و استفاده از فناوری‌های نوین | مشابه به درمان عروق مسدود شده در بدن با استفاده از فناوری‌های نوین برای تسهیل جریان خون. |
| جایگزینی تجهیزات قدیمی با فناوری‌های پیشرفته در صنایع | مشابه به تجویز داروهای پیشرفته برای بهبود عملکرد اعضای بدن و بازسازی سلول‌های آسیب‌دیده. |
| آگاه‌سازی مردم و تشویق به استفاده از تجهیزات کم‌مصرف | مشابه به آموزش بیمار برای تغییر سبک زندگی و رعایت نکات بهداشتی به منظور پیشگیری از بیماری‌ها. |
| افزایش تدریجی قیمت حامل‌های انرژی همراه با توزیع عادلانه یارانه‌ها | مشابه به تجویز دارویی که به تدریج و با نظارت دقیق به بیمار داده می‌شود تا بهبودی حاصل شود. |
| حمایت از سرمایه‌گذاری در پروژه‌های انرژی خورشیدی و بادی | مشابه به استفاده از درمان‌های طبیعی و مکمل برای بهبود عملکرد سیستم بدن و تقویت سیستم ایمنی. |
این جدول نشان می‌دهد که چگونه هر یک از راهکارها در حوزه انرژی مشابه با اقداماتی در حوزه پزشکی هستند که هدفشان بهبود و پیشگیری از مشکلات در سیستم‌های پیچیده است.
افزایش قیمت انرژی بدون اصلاح ساختارهای اساسی، همانند درمان بیماری بدون تجویز داروی مناسب است که می‌تواند باعث بروز عوارض جانبی شدید و نارضایتی عمومی شود. در این صورت، هزینه‌های زندگی مردم به‌طور مستقیم تحت تأثیر قرار خواهد گرفت و ممکن است شکاف طبقاتی بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح این تغییرات می‌تواند به بروز تنش‌های اجتماعی و سیاسی منتهی شود، مشابه به شرایطی که در صورت عدم درمان صحیح بیماری، فرد دچار عوارض جدی خواهد شد.
دولت باید پیش از هرگونه افزایش قیمت، با اجرای برنامه‌های عملی و شفاف، اعتماد عمومی را جلب کند تا بتوان از افزایش قیمت انرژی به‌عنوان ابزاری برای اصلاح ساختارها و بهبود سیستم استفاده کرد، نه به‌عنوان عاملی برای بروز بحران‌های جدید.
