فاطمه علی‌اصغر: سرانجام طلسم شکست و پس از سال‌ها مصاحبه وزرای میراث‌فرهنگی با رسانه‌های تصویری برای نخستین‌بار مصاحبه تخصصی در حوزه میراث‌فرهنگی و گردشگری و صنایع‌دستی با رسانه‌های مکتوب انجام شد. در این مصاحبه وزیر در پاسخ به اعتراض بسیاری از فعالان گردشگری به مفاد مربوط به گردشگری در قانون حجاب و عفاف عنوان کرد که این قانون نیاز به اصلاح دارد و به این شکل توسعه گردشگری غیرممکن می‌شود. رضا صالحی‌امیری همچنین از دوگانه اسلامیت و ایرانیت که شکل گرفته صحبت کرد و آن را غلط خواند. او درباره حرایم و دیگر اتفاقات مربوط به محوطه‌های تاریخی تاکید کرد: «از روز اولی که آمدم تا آخرین روزی که در این وزارتخانه هستم، هیچ تصمیمی را خارج از نظام کارشناسی در سه حوزه میراث، گردشگری و صنایع‌دستی نخواهم گرفت.»
در نخستین مصاحبه اختصاصی با روزنامه «دنیای اقتصاد» که در دفتر وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی واقع در ساختمان خیابان آزادی، تقاطع یادگار امام برقرار شد، پس از یک انتظار طولانی، بالاخره درهای دفتر مدیریت گشوده و گفت‌وگو با محوریت «میراث‌فرهنگی» و «گردشگری» آغاز شد. گفت‌وگو درباره وزارتخانه میراث‌فرهنگی‌ای که پس از دولت احمدی‌نژاد، تبدیل به حیاط‌خلوت شد و دچار بیماری سیاست‌زدگی. این رویداد ناگوار، روحی که در کالبد میراث‌فرهنگی جاری بود را مسموم کرد. محوطه‌های تاریخی دچار بحران شدند و ساختار با مشکلات جدی روبه‌رو شد، بسیاری از نیروهای کارشناسی رفتند و نیروهای غیرکارشناسی جایگزین آنها شدند. گردشگری ایران به دلایل مختلف دچار رکود شد و حوزه صنایع‌دستی مظلوم. حالا در روزهایی که ترامپ از آمریکا برای افتتاحیه کلیسای نوتردام به پاریس رفته و کشورهای پیشرفته دنیا در تلاش برای پاسداری تاریخ معاصرشان هستند، ما باید درباره وضعیت پیچیده‌ای در حوزه میراث‌فرهنگی صحبت کنیم. چنین وزارتخانه آشفته‌ای به دولت پزشکیان رسیده است و باید تحولات اساسی در ساختار، قوانین و آیین‌نامه‌ها ایجاد شود. پیمان‌نامه‌ها و توافق‌نامه‌های مفصلی در حفظ میراث‌فرهنگی با دیگر وزارتخانه‌ها و نهادها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی نوشته شود. قوه‌قضائیه پای کار بیاید و به‌شدت مجرمان و متخلفان قوانین این حوزه را بازخواست کند. حال باید دید که این وزارتخانه با چه تصمیماتی می‌تواند رو به جلو و چشم‌اندازی روشن حرکت کند.
در حال حاضر اتفاقات متعددی در سرخط خبرها قرار گرفته است که مدام امیدها را به آینده‌ای روشن در حوزه گردشگری و میراث‌فرهنگی در هاله‌ای از ابهام فرو می‌برد. ما ناگزیر هستیم که ابتدا به سراغ این چالش‌ها برویم و از آقای وزیر بپرسیم؛ «در حال حاضر بسیاری از فعالان حوزه گردشگری نگرانی جدی درباره اجرایی شدن «قانون حجاب و عفاف» دارند و اعتراض خود را به این وضعیت نشان داده‌اند. چرا که در ماده ۴۱ این قانون آمده است: «در صورتی که در محل کسب حرفه یا شغل مجازی یا غیرمجازی، صاحبان یا کارکنان آنها به هر ترتیب مرتکب برهنگی، بی‌عفتی، کشف حجاب یا بدپوششی شوند علاوه بر اعمال مجازات مقرر برای مرتکب، صاحب حرفه یا شغل در مرتبه اول به جزای نقدی درجه پنج یا دو ماه سود ناشی از درآمد آن شغل هرکدام بیشتر باشد و به تشخیص قاضی ممنوعیت خروج از کشور ۶ ماه تا دو سال و در مراتب بعدی به جزای نقدی درجه چهار یا چهار ماه سود ناشی از درآمد آن شغل هرکدام بیشتر باشد و ممنوعیت خروج از کشور شش ماه تا دو سال محکوم می‌گردد.» صالحی‌امیری در پاسخ به این سوال می‌گوید: «نیاز است که ساعت‌ها درباره این موضوع صحبت کنیم. بحث‌های مختلفی را می‌شود مطرح کرد، اما به صورت کلی این قانون نیاز به اصلاح دارد و به این شکل اصلا امکان ندارد که بتوانیم جذب گردشگر کنیم.»
وزارتخانه میراث‌فرهنگی در حال حاضر درگیر ابرچالش‌های مهم در حوزه سیاستگذاری و مدیریتی است. از سوی دیگر هنوز معاونان کلیدی، مدیران ارشد و همچنین مدیران استانی در حال تغییر هستند. با این وجود آنچه مردم با آن به صورت روزمره برخورد می‌کنند، مظاهر میراث‌فرهنگی و مسائل مرتبط با آن است. مردم خواستار صیانت از آثار تاریخی هستند در حالی که بیشتر مواقع با تخریب بناها و محوطه‌ها مواجه می‌شوند. از سوی دیگر برای افرادی که مالکیت آثار و بناهای تاریخی دارند یا در بافت‌های تاریخی زندگی می‌کنند، چالش‌ها و گرفتاری‌ها و البته فرصت‌هایی روبه‌رو هستند. با این وجود، شاهد این هستیم که روزانه در سراسر ایران بسیاری از بناهای تاریخی برای همیشه محو می‌شوند. صالحی‌امیری درباره این مساله می‌گوید: «ما سه اقدام را باید انجام بدهیم؛ اولش این است که فرآیند ثبت بناهای تاریخی با سرعت انجام شود. وقتی ثبت ملی انجام می‌شود برای وزارت میراث‌فرهنگی تعهد صیانت ایجاد می‌شود و این بناها از تعرض در امان می‌مانند. نکته دوم بحث مرمت بناهای تاریخی است که در قالب صندوق احیا بناهای تاریخی را به افراد صاحب صلاحیت واگذار می‌کنیم تا از آن به صورت بهینه در قالب یک مرکز صنایع‌دستی، گردشگری یا بوتیک هتل یا اشکال دیگر استفاده شود.» حال باید دید که پس از این، چقدر شرایط حفاظت از آثار تاریخی و بناهای شاخص و ثبت ملی برای مالکان تسهیل و امکان‌پذیر می‌شود. وزیر قول می‌دهد: «در این زمینه اقدامات مناسب با توجه به نیازهای مردم صورت خواهد گرفت.»
صالحی‌امیری همچنین به این مساله می‌پردازد: «زیست مردم با میراث فرهنگی باید درهم تنیده و تلفیق شود و جامعه با آثار میراثی رابطه برقرار کند. یکی از سیاست‌های ما در این دوره این است که بتوانیم علایق نسل جوان را نسبت به وطن‌دوستی و تعلق به ایران و امید به بودن در ایران بیشتر کنیم. ما نباید دچار چالش غلط تاریخی به عنوان دوگانه اسلامیت و ایرانیت شویم. این دوگانه یک دوگانه انحرافی است. در سازه فرهنگی ایران، هم اسلامیت وجود دارد و هم ایرانیت.» او در پاسخ به این سوال که دوگانه چگونه معنای خود را از دست می‌دهد، می‌گوید: «در واقع وقتی ما به پدیده «بوموسی» حساسیت بالایی داریم، می‌خواهیم یک پیام را به نسل جوان منتقل کنیم که همه ایران پاره تن بوموسی است و بوموسی پاره تن ایران است.»
او در پاسخ به این سوال که در حال حاضر بسیاری از بافت‌های شهرهای کهن ایران در خطر کوچک‌شدن قرار گرفتند و بازنگری حرایم، بلای جان بافت‌هایی چون سبزوار، شیراز و گرگان شده است، می‌گوید: «همان‌طور که می‌بینید بسیاری از خانه‌ها در یزد از سوی صندوق تعیین تکلیف و واگذار شده و مرمت و آباد شده‌اند.» در برابر این پاسخ مطرح شد: «یزد، این شانس را داشت که ثبت ملی شود و پس از آن ثبت جهانی. بنابراین امکان ایجاد شرایط مناسب برای مردم مهیا شد در حالی که پیش از آن به روشنی می‌توان به یاد آورد که بسیاری می‌خواستند خانه‌های تاریخی را خراب کنند.» صالحی‌امیری اما در این زمینه عنوان کرد: «شما دارید یک جو روانی را دامن می‌زنید که غیرواقعی است و یک نوع ایجاد دغدغه و نگرانی در افکار عمومی است. من بیشتر مطالب شما و دیگر رسانه‌ها را می‌خوانم. بیشتر مطالب بر این پایه است که مخاطب بیشتری داشته باشند. در حالی که بسیاری از مردم که در بافت‌های تاریخی زندگی می‌کنند، حق مطالبه یا اعتراض دارند.»
مساله‌ای که از سوی روزنامه‌نگار «دنیای اقتصاد» مطرح شد، اما این بود: «ما نمونه‌های بی‌شمار از این شرایط را پشت سر گذاشتیم که درس عبرت است. پیش از این بسیاری از مردم از روستای زیارت استان گلستان می‌رفتند اداره‌های میراث‌فرهنگی و محیط‌زیست و می‌خواستند مجوز ساخت‌وساز در باغ‌هایشان داده شود. آنها مدام اعتراض می‌کردند. اتفاقی که افتاد اما این بود که مجوزها داده شدند. روستای زیارت که بهشت ایران بود، در یک پروسه ۱۰ ساله تبدیل به روستای ساختمان‌های نیمه‌کاره شد و همه درخت‌ها و باغ‌ها از بین رفتند. آخرین گفت‌وگوی من با مردم از این قرار بود که ای کاش مسوولان این مجوزها را نمی‌دادند.» صالحی‌امیری در پاسخ به این مساله توضیح می‌دهد: «یک حق حاکمیت داریم و یک حق مردم. در تحلیل شما تضادی بین مطالبه حاکمیت و مردم وجود دارد، اما من این تضاد را نمی‌بینم. حاکمیت موظف است طبق قانون از میراث‌فرهنگی ایران بزرگ صیانت، مرمت و حمایت کند و از دسترسی افراد سودجو یا زیاده‌خواه خارج کند، اما از سوی دیگر مطالبه‌ای از سوی مردم در بسیاری از نقاط کشور شکل می‌گیرد. دال بر اینکه حقوق آنها تضعیف شده است. مشخصا مطالبه آنها بحث روشنی است دال بر حریم. این را بارها تکرار کرده‌ام و باز هم می‌گویم. شما نباید مخاطب را تحریک کنید. من در بازار گرگان بودم که عده‌ای از مردم آمدند و خواسته‌هایی داشتند. معترض بودند اما من یک جمله می‌گویم که از روز اول گفتم و تا آخر هم تکرار می‌کنم. هیچ تصمیمی در وزارتخانه خارج از نظام کارشناسی برای بافت و حریم گرفته نخواهد شد. تصمیمات ما در یک چارچوب قانونی و کارشناسی خواهد بود و ما به صورت نظام سلیقه‌ای و روابط خارج از چارچوب قوانین و ضوابط عمل نمی‌کنیم.»
