همشهری آنلاین - سیدسروش طباطبایی‌پور: درست ۱۱۹سال پیش، در حیاط این مکان مقدس، علاءالدوله، حاکم مستبد تهران ۲تاجر معروف تهران را به خاطر افزایش قیمت قند فلک کرد و مثل امروز، یعنی ۲۱آذر سال۱۲۸۴ شمسی، سخنرانی جمال‌الدین واعظ اصفهانی در شبستان همین مسجد چنان آتش مشروطه‌خواهی را تند کرد که مظفرالدین‌شاه قاجار مجبور شد ۲تصمیم مهم بگیرد: اول، عزل صدراعظمش و دوم، امضای فرمان مشروطه.
بیشتر بخوانید:
تاکسی‌گردی در تهران قدیم | عکس های کمتر دیده شده از تاکسی های قدیمی تهران
تولد
این مسجد حدود ۱۸۰سال پیش و در زمان فتحعلی‌شاه قاجار در ضلع جنوب شرقی میدان ۱۵خرداد تهران بنا شد و سال‌ها بعد، به دستور ناصرالدین‌شاه، ۲مناره در دوطرف گلدسته به مسجد اضافه شد. یکی از ویژگی‌های این بنا آن است که ساختمان مسجد برای هماهنگی با قبله با حدود ۳۰درجه انحراف نسبت به خیابان‌های اطراف ساخته شده که آن‌قدر استادانه کار شده که تشخیص آن سخت است.
معماری
طراحی این مسجد و جزئیات آن بسیار شبیه به مسجد وکیل شیراز یا مسجد امام اصفهان است. به همین دلیل به نظر می‌رسد برای ساخت این بنا از هنرمندان معمار شیراز و اصفهان بهره گرفته‌اند، اما معمار آن به‌درستی مشخص نیست. وسعت صحن مربع، گنبد بزرگ کاشی‌کاری‌شده، شبستان و طاق‌نماها و سردر این خانه باشکوه بسیار چشم‌نواز است.
کاربرد
به‌دلیل همجواری با بازار بزرگ تهران، این مسجد ۱۱هزار مترمربعی یکی از پررفت‌وآمدترین مساجد تهران است و ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد. ازجمله اینکه راهروهای آن به گونه‌ای است که بخش‌هایی از بازار تهران را به هم مربوط می‌کند و رهگذران می‌توانند بدون ورود به صحن اصلی از فضای معنوی این مسجد بهره‌مند شوند.
حوادث
علاوه بر فلک شدن تجار در سال قبل از صدور فرمان مشروطه، حوادث مهم دیگری هم در این مسجد رخ داده که در تاریخ تهران و ایران اثرگذار بود. ترور رزم‌آرا، نخست‌وزیر ایران در سال۱۳۲۹ شمسی و ترور نافرجام حسین علاء در سال۱۳۳۴ در صحن این مسجد از این دست است. همچنین تشکیل جلسات و برگزاری سخنرانی‌ها در شبستان‌ها و غرفه‌های این مسجد نقش زیادی در روشنگری مردم تهران، به‌خصوص بازاری‌های مشروطه‌خواه داشت. در ضمن، این مسجد یکی از پایگاه‌های مهم بازاریان در قیام ۱۵خرداد سال۱۳۴۲ و انقلاب اسلامی سال۱۳۵۷ بود.
