مردم چقدر دلار در خانه دارند؟

اگر دولت اوراق قرضه‌ای با نرخ بهره مناسب چاپ کرده و بانک مرکزی هم از آن حمایت کند، میلیارد‌ها دلار از صندوقچه‌های مردم خارج می‌شود. درواقع اصل این کار و اصل این تصمیم ایرادی ندارد و مثبت است، اما منوط به این بانک مرکزی، تضمین ارائه دهد و از این تصمیم حمایت کامل داشته باشد، چرا که حتی اگر یکی از مطالبات مردم تامین نشود و به تاخیر بیفتد، می‌تواند تبعاتی بسیار منفی داشته باشد. نقد شوندگی اوراق قرضی باید از اهمیت بسیاری برای دولت برخوردار باشد. این که بگوییم این ارز‌های خانگی می‌تواند تحولی در اقتصاد کشور ایجاد کند یا خیر، بستگی به نوع استفاده دارد. اگر استفاده بهینه‌ای شود، می‌تواند حتی ناترازی‌های برخی بخش‌ها را رفع کند، اما اگر این ارز‌ها گرفته شود و خرج سرمایه گذاری درستی نشود، یا خرج مخارج جاری دولت شود، من به شدت مخالفم​.

عبدالناصرهمتی، وزیر اقتصاد با اشاره به وجود ۲۰ تا ۴۰ میلیارد ارز خانگی در کشور گفته است که باید از طریق انتشار اوراق سلف ارزی در بازار، ارز‌های خانگی تبدیل به سرمایه مولد شود و به کار افتد. این اظهارات همتی در شرایطی مطرح می‌شود که بخش‌هایی از توسعه کشور به دلیل کمبود‌های ارزی، عملا راکد مانده‌اند.

 وزیر اقتصاد در خلال همین سخنان خود تاکید کرد که؛ هم‌ترین دغدغه من رشد اقتصادی است که برای تحقق این هدف باید همه ابزار‌ها به کار گرفته شوند. با توجه به سخنان اخیر همتی در جهت جذب سرمایه‌های ارزی مردمی و به کار گیری این سرمایه‌ها برای رشد و توسعه پرسش‌هایی در خصوص چگونگی جذب این سرمایه ها، علل آن و البته نحوه استفاده دولت از سرمایه‌های ارزی مطرح است. مهدی پازوکی، اقتصاددان و تحلیلگر امور اقتصادی در گفت‌و‌گو با فرارو به این پرسش‌ها پاسخ داده است:

در اغلب نقاط دنیا، مردم در خانه ارز نگهداری نمی‌کنند

[مردم دارایی خود را به ارز تبدیل می‌کنند که قدرت خریدشان حفظ شود / جذب ارز‌های خانگی به شرطی خوب است که صرف توسعه شود] مهدی پازوکی گفت: «این سخن آقای همتی و تخمینی که درباره میزان ارز خانگی زده است را نمی‌توان بیراه دانست. نگاهی به سرقت مدتی قبل در صندوق بانک ملی نشان داد که رقم قابل توجهی، ارز، در این صندوق از سوی مردم ذخیره شده بود؛ بنابراین بخشی از مردم دارایی خود را به ارز تبدیل کرده‌اند تا بتوانند قدرت خرید خود را در برابر تورم حفظ کنند. حالا این که رقم مذکور ۲۰ میلیارد است یا ۴۰ میلیارد را نمی‌دانیم؛ بنابراین مسئله حجم قابل توجه ارز خانگی، حقیقت دارد. اما چگونگی استفاده از این ارز‌ها نیز حائز اهمیت است. اگر اوراق ارزی چاپ شود، سپس مردم به سیستم بانکی اعتماد کرده و ارز‌های خود را به آن بسپارند، بسیار خوب خواهد بود. این ارز می‌تواند در بخش سرمایه گذاری و توسعه استفاده شود. هم اکنون در بخش انرژی، برای این که نیروگاه‌های گازی را تبدیل به نیروگاه سیکل ترکیبی کنیم، به هزینه زیادی نیاز داریم. ما ۱۵ هزار مگاوات نیروگاه‌های گازی داریم، که با تبدیل شدن به سیکل ترکیبی اتفاق مبارکی در کشور رخ می‌دهد چرا که هم حافظ محیط زیست خواهد شد و هم سودده‌تر می‌شود. هر نیروگاه ۱۰۰۰ مگاواتی می‌تواند به ۱۵۰۰ مگاواتی سیکل ترکیبی شود، اما مشروط بر آن که ارز کافی داشته باشیم. در حال حاضر تکنولوژی داریم، اما سرمایه نداریم. این تنها یک مثال بود که بگویم ما با مشکل شدیدی در حوزه سرمایه ارزی رو به رو هستیم.»

وی افزود: «در اغلب نقاط دنیا، مردم سرمایه‌های خود را در خانه‌های خود نگهداری نمی‌کنند، «اوراق بدهی اسلامی» که قرار است بر اساس بودجه سال آینده نیز دولت ۷۰۰ هزار میلیارد تومان از این اوراق را بفروشد، یکی از ایده‌های مثبت است و معمولا هم دولت‌ها به وعده خود در این زمینه عمل کرده‌اند. بنابراین، اوراق مذکور می‌تواند نمونه‌ای مشابه از چیزی باشد که در صورت جذب ارز‌های خانگی، به مردم اعطا می‌شود. اگر دولت بتواند، تضمین بانک مرکزی ایران را پشت خود داشته باشد و به مردم بگوید بانک مرکزی تضمین می‌دهد، که دلار را با ارزش دلار پس بدهد و پس انداز‌های ارزی مردم را مورد حمایت قرار می‌دهد، می‌تواند از این سرمایه‌های خانگی به خوبی استفاده کند.»

ارز خانگی صرف توسعه شود مثبت و صرف هزینه‌های جاری دولت شود بسیار منفی است

 این اقتصاددان در ادامه گفت: «قطعا ارز خانگی به میزان زیادی وجود دارد، اما هیچکس نمی‌تواند براورد دقیقی از میزان این ارز ارائه دهد. اما این نکته را هم فراموش نکنیم که اگر اقتصاد خوب عمل کند، اصلا نیازی به استفاده از این روش نخواهد بود. در برخی کشور‌ها از جمله ترکیه رایج است که مردم ارز را در بانک‌ها می‌گذارند و سود دریافت می‌کنند. در ایران اما، نرخ بهره‌ای که داده می‌شود بسیار کم است و در نتیجه اغلب مردم رغبتی به این کار ندارند. برای مثال در ازای ۱۰ هزار دلار سالانه ۲ درصد سود می‌دهند. برخی از مردم در ایران نیز به دلیل نگرانی‌های مالیاتی حاضر به این کار نیستند. به طور کلی اگر بانک مرکزی، اصل پول ملت را تضمین کند، می‌تواند از این ارز‌ها استفاده بهینه داشته باشد.»

وی افزود: «اگر دولت اوراق قرضه‌ای با نرخ بهره مناسب چاپ کرده و بانک مرکزی هم از آن حمایت کند، میلیارد‌ها دلار از صندوقچه‌های مردم خارج می‌شود. درواقع اصل این کار و اصل این تصمیم ایرادی ندارد و مثبت است، اما منوط به این بانک مرکزی، تضمین ارائه دهد و از این تصمیم حمایت کامل داشته باشد، چرا که حتی اگر یکی از مطالبات مردم تامین نشود و به تاخیر بیفتد، می‌تواند تبعاتی بسیار منفی داشته باشد. نقد شوندگی اوراق قرضی باید از اهمیت بسیاری برای دولت برخوردار باشد. این که بگوییم این ارز‌های خانگی می‌تواند تحولی در اقتصاد کشور ایجاد کند یا خیر، بستگی به نوع استفاده دارد. اگر استفاده بهینه‌ای شود، می‌تواند حتی ناترازی‌های برخی بخش‌ها را رفع کند، اما اگر این ارز‌ها گرفته شود و خرج سرمایه گذاری درستی نشود، یا خرج مخارج جاری دولت شود، من به شدت مخالفم، چرا که حتی می‌تواند تبعات بسیار منفی داشته باشد. استفاده از این پول‌ها در بخش‌های زیربنایی مثل نفت بسیار مثبت خواهد بود، اما برای صرف هزینه‌های جاری، هیچ سودی نخواهد داشت.»