نیمه شبی پاییزی را تصور کنید که قرار است تا چند ساعت دیگر پولی به دستتان برسد. درحال برنامه‌ریزی برای خرج‌کردن این پول هستید که ناگهان نه‌فقط چیزی نصیبتان نمی‌شود، بلکه بخشی از سرمایه‌تان را هم از دست می‌دهید. چه حالی به شما دست می‌دهد؟ این شرایطی است که برخی کاربران والکس هفته گذشته تجربه کردند. آنها در جریان معاملات تعهدی روی چند رمزارز لیکویید شدند و این صرافی رمزارزی را مقصر ضرر و زیان خود می‌دانند.
در کشورهای گرفتار تورم مانند ایران، سرمایه‌گذاری یکی از راه‌های توصیه‌شده برای حفظ ارزش پول و کسب بازدهی مناسب است. در سال‌های اخیر، با بدتر شدن شرایط اقتصادی، برخی به ترید در بازارهای مالی مثل فارکس و کریپتو روی آورده‌اند، به‌دنبال این رؤیا که بتوانند با درآمد دلاری، وضعشان را بهتر کنند. بازدهی‌های قابل‌توجه ارزهای دیجیتال نیز مزید بر علت شده و افراد بسیاری را جذب ترید در این بازار کرده است.
بازاری پرریسک، بالاخص برای ایرانی‌ها؛ زیرا استفاده از صرافی‌های بین‌المللی خطرات خاص خودش را دارد و داخل کشور نیز حاکمیت رگوله‌سازی درستی انجام نداده است. شاید دولتمردان با پیش‌بینی همین روزها و احتمال ضررهای کاربران ترجیح داد‌ه‌اند برای تنظیمگری بازار رمزارزها قدمی برندارند.
طی یک ماه گذشته، بازار رمزارزها رشد قابل‌توجهی کرده و دوباره نظر بسیاری از مردم جهان، ازجمله ایران، را جلب کرده است.
این بازار که تا‌به‌حال نوسان‌های شدیدی تجربه کرده، حوالی بامداد سه‌شنبه، 20 آذر، ناگهان افتی می‌کند ولی پس از چند دقیقه به تعادل می‌رسد اما این اتفاق سرآغاز تجربه‌ای تلخ برای برخی کاربران والکس است.
عده‌ای از کاربران این صرافی اعلام کرده‌اند در این لحظات، دسترسی‌شان به صرافی قطع و معاملات تعهدی‌شان به مشکل خورده است در نتیجه لیکویید شده‌اند و سرمایه‌شان بر باد رفته است. یکی از کاربران با نام «محمد» درباره این موضوع در لینکدین نوشت:
«من تعدادی معامله تعهدی باز روی ۴ رمزارز مختلف داشتم که متأسفانه همه معاملاتم با فاصله کمتر از ۵ دقیقه لیکویید شدند. من آلارم ست کرده بودم که در نقاط خاصی برای هرکدوم از رمزارزهایی که معامله باز داشتم، تصمیم بگیرم بفروشم یا ادامه بدم. منتها دسترسیم در اون لحظه قطع شد و وقتی دوباره وصل شدم تمام سفارشاتم لیکویید شده بودند. یکی از این معاملات مربوط به رمزارز ATOM بود. قیمت لیکویید شدن ۷.۷۱ دلار، اما معامله به قیمت غیرمنتظره ۵.۱ دلار بسته شد! کمی قبل از لیکویید شدن، قیمت ATOM حدود ۹.۲ دلار بود. بعد دسترسی‌ها قطع شد. چند لحظه بعد از لیکویید شدن، قیمت دوباره به محدوده ۸.۲ دلار بازگشت. من همچنین قیمت چند رمزارز دیگر را بررسی کردم و متوجه شدم که این الگوی غیرعادی تنها به معاملات من محدود نبوده و روی سایر رمزارزها هم رخ داده است.»
محمد در گفتگو با دیجیاتو توضیح داد این مشکل را چند بار از پشتیبانی والکس پیگیری کرده اما فقط پاسخی تکراری شنیده: «درحال بررسی هستیم و نتیجه را به شما اطلاع می‌دهیم.»
او معتقد است این اتفاق که هم‌زمان برای چند رمزارز و در بازه زمانی کوتاهی رخ می‌دهد، نشان می‌دهد احتمالاً صرافی دقایقی از دسترس کاربران خارج شده است.
موضوعی که محمد بر آن تأکید دارد این است که والکس باید درباره اتفاق پیش آمده توضیح دهد و شفاف‌سازی کند. او دراین‌باره گفت: «والکس باید بیانیه بدهد و کاربرانی را که با چنین مشکلی مواجه شدند، از نگرانی دربیاورد. آنها باید وضعیت رسیدگی به ماجرا را توضیح دهند و بگویند چه تصمیمی برای جبران خسارت‌ها گرفته‌اند.»
«محدثه» نیز که در صرافی والکس روی Atom معامله باز داشته، لیکویید شده است. او حتی برای اطمینان خاطر خود، میزان وثیقه را افزایش داده بود. چند روز از پیگری محدثه از پشتیبانی این صرافی نیز می‌گذرد اما هنوز کسی برای ارائه توضیحات با او تماس نگرفته است.
یکی دیگر از کاربران صرافی والکس هم دقیقاً دچار این مشکل شده است:
«من هم ۴ تا معامله تعهدی باز داشتم که همگی لیکویید شدند. آلارم ست کرده بودم که روی حد مقاومت تصمیم بگیرم معامله رو ببندم یا نه ولی اون لحظه دسترسیم قطع شد و بعد که وصل شدم، دیدم همه معاملاتم لیکویید شدن. این مشکل رو همون موقع اطلاع دادم. گفتن بررسی می‌کنن و خبر می‌دن ولی تا الان خبری نشده.»
در این بازه زمانی، افت قیمت‌ها در بازارهای جهانی بین 10 تا 20 درصد بوده اما کاربران والکس براساس چارت‌های موجود از ریزش بیشتر قیمت‌ها در این صرافی صحبت می‌کنند.
بررسی‌های دیجیاتو نشان می‌دهد در چارت معامله تعهدی برخی رمزارزها روی والکس، بیش از 50 درصد کاهش قیمت به ثبت رسیده است.
تصویر بالا چارت معاملات تعهدی Atom/Tmn در صرافی والکس و تصویر پایین مربوط به چارت ATOMUSDT بایننس است.
معاملات تعهدی یکی از خدمات صرافی‌های رمزارزی است که به تریدرها این امکان را می‌دهد تا با استفاده از اعتبار در مدتی محدود روی یک یا چند رمزارز موقعیت خرید یا فروش باز کنند. درصورتی‌که قیمت در جهت موقعیت معامله آنها حرکت کند، سود بیشتری خواهند کرد.
در واقع معامله‌گران با سپردن وثیقه به صرافی و استفاده از اهرم (لورج) ریسک بیشتری متحمل می‌شوند. یکی از فاکتورهای مهم در بحث معاملات تعهدی توجه به عمق بازار صرافی‌های رمزارزی است. هر چقدر تعداد معامله‌گران روی رمزارزها کمتر باشد، ریسک این معاملات و حتی امکان دستکاری قیمت‌ها توسط بازیگران با سرمایه زیاد، بیشتر می‌شود. موضوعی که سایر کاربران لینکدین به این مالباخته‌ها یادآوری کردند.
برای مثال «مهدی» که یکی از فعالان باسابقه بازارهای مالی است، دراین‌باره نوشته: «وقتی معاملات را در صرافی کم حجم انجام می‌دهید، منطقاً باید این مسئله را هم از قبل برای خود حل کرده باشید. نه‌فقط صرافی‌های ایرانی، بلکه صرافی‌های خارجی هم این موارد برایشان پیش می‌آید. کمااینکه سود بعضی از این صرافی‌های خارجی همین است که مردم را لیکویید کنند.»
او با اشاره به اینکه در بزرگ‌ترین نهادهای مالی جهان هم اختلال رخ می‌دهد، معتقد است اینکه سرمایه را در چه صرافی و با چه سطحی از ریسک قرار بدهیم، دست خودمان است.
مالباخته‌ها معتقدند در جریان این ماجرا، بحث عمق بازار مطرح نیست. به گفته آنها، اکثر کاربران آن لحظه به صفحه معاملاتشان دسترسی نداشته‌اند، در مقابل عده اندکی توانسته‌اند با ایجاد سفارش‌های فروش، همه را لیکویید کرده و سودهای قابل‌توجهی به جیب بزنند.
براساس شنیده‌های دیجیاتو، تاکنون فقط 200 کاربر به پشتیبانی تیکت ارسال کرده‌اند و والکس پس از بررسی آنها، معتقد است 60 درصد این کاربران خودشان مقصر ضرر و زیان معاملات تعهدی‌شان هستند و اختلال صرافی نقشی در این ماجرا نداشته.
در موافقت‌نامه (شرایط عمومی) استفاده از خدمات والکس نیز به امکان تفاوت لحظه‌ای قیمت رمزارز در این صرافی با بازار جهانی اشاره شده است:
«قیمت بازار رمزارز که توسط والکس بعضاً اعلام می‌شود، ممکن است به‌طور موقت در بازه متعارف قیمتی آن رمزارز نباشد که علت آن مواردی نظیر محدودیت‌های فنی از قبیل خطای سیستمی یا برنامه‌ای، عدم‌تقارن محیطی، محدودیت درمورد فضای ارتباطی در داخل و خارج است. والکس همواره تلاش متعارف خود را برای رفع این تفاوت در قیمت انجام می‌دهد.»
البته نمی‌توان مسئولیت صرافی در این مشکلی را که کاربران ادعا می‌کنند، نادیده گرفت. همچنین باید مشخص شود چه کاربرانی باوجود اختلال احتمالی توانسته‌اند به صرافی دسترسی پیدا کنند. والکس در پاسخ به پیگیری‌های دیجیاتو فقط اعلام کرده مسئله را بررسی می‌کند و تا لحظه انتشار این گزارش سؤالاتمان بی‌پاسخ مانده است.
تا زمانی که این مجموعه رسمی درباره اتفاق پیش‌آمده اظهارنظر نکند، نمی‌توان هیچ احتمالی را تأیید یا رد کرد.
«مجتبی اسماعیل‌نژاد» که سابقه مدیریت محصول در برخی صرافی‌های رمزارزی ایرانی را دارد و از سال 2016 وارد این بازار شده، در گفتگو با دیجیاتو تأکید کرد اکسچنج‌های ایرانی برای ورود و توسعه بازار تعهدی باید به‌شدت احتیاط کنند. در این بازار، در کسری از ثانیه پول کاربر ممکن است نابود شود. در صرافی‌های ایرانی هم که بازار به نسبت کوچک‌تری دارند و محدودیت‌هایی نیز برای مدل ارائه خدمتشان تعیین کرده‌اند، سود یا زیان کاربران می‌تواند غیرقابل‌محاسبه باشد.
به گفته وی، برخی صرافی‌ها محدودیت‌هایی مثل نسبت اعتبار، حجم معاملات و نسبت سفارشات اعمال کرده‌اند تا بازیگر بزرگ (به‌اصطلاح نهنگ) در بازار شکل نگیرد اما بازهم امکان دستکاری این بازار وجود دارد.
اسماعیل‌نژاد معتقد است وقتی فعالان بازار می‌ترسند و سریع دارایی‌شان را می‌فروشند (پنیک سل می‌شوند)، در سوی مقابل خریدارانی حاضر هستند که به کنترل بازار و جلوگیری از کاهش زیاد قیمت‌ها کمک می‌کنند. اما به نظر می‌رسد آن شب مشکلی فنی در والکس به وجود آمده و تعداد اندکی از کاربران توانسته‌اند در این وضعیت آنلاین شده و دسترسی داشته باشند، موقعیت فروش باز کنند و پس از سود از افت قیمت‌ها، خرید کرده و بازدهی قابل‌توجهی هم به دست بیاورند. سودی که البته باید یادآور شد به جیب صرافی نرفته بلکه در اختیار کاربران محدودی قرار گرفته است.
طبق بررسی‌های او، درمجموع 74 بازار اسپات به تومان در این صرافی وجود دارد که مجموعاً 25 بازار دچار اختلال شدید شدند و کاهش‌های قابل‌توجهی تجربه کردند.
آن‌طورکه اسماعیل‌نژاد به دیجیاتو گفت، والکس در پاسخ به پیگیری‌هایش وعده داده شکایت کاربران را بررسی کند و اگر کسی به ناحق لیکویید شده، زیانش جبران می‌شود. البته مشخص نیست این صرافی قرار است از چه منبعی خسارت کاربران را بدهد.
شاید اگر در ایران تنظیمگری در بازار رمزارزها به‌درستی انجام شده بود، با ورود نهاد ناظر به ماجرا و بررسی معاملات کاربران، شائبه‌های دستکاری و سایر احتمالات دیگر مطرح نمی‌شد. این درحالی است که طی سال‌های گذشته تنها اقدام رگولاتوری وضع محدودیت‌های مختلف بوده که نتیجه‌ای جز اذیت کاربران (مثل محدودیت زمانی برداشت) نداشته است.
