از آنجاکه ماهیت رمزارزها را عمدتا در مقایسه با سایر دارایی‌ها از جمله دارایی نامشهود، موجودی کالا، ابزار مالی و... مورد بررسی قرار می‌دهند، اهمیت شناخت و چگونگی نگهداری آن در دفاتر مالی دوچندان میشود؛ از این‌رو در نوشتار حاضر در تلاش هستیم تا ضمن بررسی اصول حسابداری رمزارزها براساس مطالعات موجود، چالش‌های آن را نیز بیان‌کرده تا در تدوین قوانین از سوی قانون‌گذار، نگاهی جامع به این حوزه ایجاد شود.
یکی از مهم‌ترین موضوعات در حسابداری رمزارزها، طبقه‌‌‌‌‌بندی صحیح آنها در صورت‌های مالی است. این دارایی‌ها بسته به‌کاربرد و شرایط، به چند شکل متفاوت طبقه‌‌‌‌‌بندی می‌شوند:
۱. دارایی نامشهود(Intangible Asset)
بیشتر رمزارزها طبق استاندارد بین‌المللی حسابداری، به‌عنوان دارایی نامشهود ثبت می‌شوند. این دارایی‌ها ویژگی‌های زیر را دارند:
فاقد موجودیت فیزیکی هستند.
تحت کنترل مالک از طریق کلید خصوصی قرار دارند.
قابلیت انتقال دارند.
از آنجاکه تغییرات عمده در ارزش رمزارزها بالا بوده، این موضوع می‌تواند ماهیت پول‌بودن آنها را تحت‌‌‌‌‌الشعاع قرار داده و تلقی آنها به‌عنوان یک «دارایی غیرنقد» را افزایش دهد، لذا غیرفیزیکی‌بودن رمزارزها، استنباط احتساب آنها به‌عنوان یک «دارایی نامشهود» را متبادر می‌سازد که عمر مفید معین یا نامعین آن، بر مستهلک‌شدن آن موثر است؛
از این‌رو براساس اصول حسابداری پذیرفته‌شده عمومی(GAAP)، رمزارزها به‌عنوان دارایی‌های نامشهود با عمر مفید نامعین درنظر گرفته‌شده و به بهای تمامشده ثبت و نگهداری می‌شوند.
۲. موجودی کالا(Inventory)
نگهداری رمزارزها با هدف کسب انتفاع از افزایش ارزش آن، می‌تواند ماهیت «موجودی کالا» را برای آن به‌دنبال داشته‌باشد؛ لذا اشخاصی که رمزارزها را برای تجارت و فروش در بازار خریداری می‌کنند، باید این دارایی‌ها را طبق استاندارد بین‌المللی حسابداری(IAS) به‌عنوان موجودی کالا طبقه‌‌‌‌‌بندی کنند.
۳. ابزار مالی(Financial Instruments)
رمزارزهایی که تعهدات یا حقوق مالی مشخصی ایجاد می‌کنند(مانند توکن‌‌‌‌‌های بدهی)، طبق استاندارد بین‌المللی حسابداری به‌عنوان ابزار غیرمالی شناسایی می‌شوند؛ لذا از آنجاکه رمزارز بیانگر سهام و مالکیت دارنده آن در یک شخصیت حقوقی نیست، لذا فاقد رابطه قراردادی بوده و نگهداری آن به‌عنوان یک «دارایی غیرمالی» تقویت پیدا می‌کند.
براساس مطالعات موجود، دو روش اصلی به شرح زیر برای ارزیابی رمزارزها پس از شناسایی عنوان‌شده‌است.
روش بهای تمامشده(Cost Model) در این روش، رمزارزها به قیمت خرید اولیه ثبت‌شده و کاهش ارزش آنها در صورت کاهش ارزش بازار شناسایی میشود.
روش تجدیدارزیابی(Revaluation Model)
مطابق این روش، در صورتی‌که بازار فعالی برای رمزارز وجود داشته‌باشد، ارزش آنها براساس ارزش منصفانه تجدیدارزیابی میشود. در صورت افزایش ارزش، در سایر سود و زیان جامع شناسایی میشود و در صورت کاهش ارزش، در دفاتر به‌عنوان زیان ثبت میشود.
نوسانات قیمتی بالا: رمزارزها به دلیل نوسانات شدید، تاثیرات قابل‌توجهی بر ترازنامه و سودوزیان شرکت‌ها به‌دنبال خواهند داشت.
نبود استانداردهای مشخص بین‌المللی: درحال‌حاضر، استاندارد جامعی درخصوص ثبت و نگهداری رمزارزها تدوین نشده‌است، به‌گونه‌ای‌که استانداردهای جهانی مانند IASB یا FASB نیز هنوز دستورالعمل جامع و یکپارچه‌‌‌‌‌ای برای رمزارزها تدوین نکرده‌‌‌‌‌اند.
پیچیدگی در ثبت تراکنش‌ها: استفاده از فناوری‌های نوین مانند قراردادهای هوشمند و دیفای(DeFi) مسائل جدیدی را در حوزه حسابداری ایجاد‌کرده‌است.
حسابداری رمزارزها موضوعی است که نیازمند تعامل بیشتر بین حوزه‌های فناوری و مالی است.
درک چالش‌ها و بهره‌‌‌‌‌برداری از فرصت‌های موجود، این حوزه را به یک بخش کلیدی در سیستم مالی آینده تبدیل خواهد کرد.
یادداشت حاضر می‌تواند به‌عنوان مطلب کاربردی مفید بوده و قانون‌گذار را نیز بر آن دارد که چالش‌های حسابداری رمزارزها را به‌منظور افزایش شفافیت در تدوین قوانین مدنظر قرار دهد.
