همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: این ستاره دریایی به دلیل بیماری مرموز "تخریب بافت" احتمالاً تحت تأثیر تغییرات اقلیمی، از سال ۲۰۱۳ با کاهش بیش از ۹۰ درصد جمعیت جهانی مواجه شده است. محققان در سواحل غربی آمریکا، با پرورش این گونه در اسارت، موفق به تولید تخم‌های بارور در سال ۲۰۲۴ شده‌اند. اکنون بیش از ۳۰۰ نمونه جوان در شش مرکز نگهداری می‌شوند و امید است این گونه دوباره به آبهای کالیفرنیا بازگردانده شود.
ستاره دریایی گل‌آفتابگردان (Pycnopodia helianthoides)
- اندازه میانگین: ۳۸-۶۴ سانتی‌متر
- طول عمر میانگین: ۲۰ تا ۶۵ سال
- ویژگی‌ها: بالغ‌ها تا ۲۴ بازو دارند و بازوهای از دست‌رفته قابلیت بازسازی دارند. با ۱۵,۰۰۰ پای لوله‌ای مانند، می‌توانند با سرعت ۱۰۲ سانتی‌متر در دقیقه حرکت کنند. اسکلت انعطاف‌پذیرشان به شکار طعمه‌های بزرگ‌تر کمک می‌کند. این گونه که قادر به شکار حیوانات زره‌دار مانند خارپشت دریایی و خرچنگ است.
ستاره‌دریایی‌های ایران
ستاره‌های دریایی در همه دریاها یافت نمی‌شوند. مثلا در دریای خزر هیچ ستاره دریایی وجود ندارد. اما در دریای خلیج فقارس و عمان به یک دلیل مهم چند نوع ستاره دریایی زندگی می‌کنند. اول با چند نوع آنها آشنا شوید:
در اینجا پنج گونه از ستاره‌های دریایی که در خلیج فارس یافت می‌شوند به همراه جزئیات مربوط به اندازه، طول عمر و ویژگی‌های آنها آورده شده است:
Linckia laevigata (ستاره دریایی آبی)
- اندازه: می‌تواند تا ۴۰ سانتی‌متر (۱۶ اینچ) در قطر رشد کند.
- طول عمر: معمولاً ۵ تا ۷ سال زندگی می‌کند.
- ویژگی‌ها: این گونه به خاطر رنگ آبی برجسته‌اش شناخته می‌شود، اگرچه ممکن است در رنگ‌های دیگر مانند بنفش یا زرد نیز دیده شود. بازوهای آن بلند و لاغر هستند و سطح آن صاف است و فاقد خار می‌باشد. معمولاً در صخره‌های مرجانی یا زیرآب‌های سنگی یافت می‌شود.
Asterias rubens (ستاره دریایی معمولی)
- اندازه: می‌تواند تا ۲۵ سانتی‌متر (۱۰ اینچ) در قطر رشد کند.
- طول عمر: معمولاً ۵ تا ۱۰ سال زندگی می‌کند.
- ویژگی‌ها: این ستاره دریایی دارای پنج بازوی ضخیم و مثلثی است که سطح آن زبر می‌باشد و معمولاً رنگ آن نارنجی یا قرمز است، هرچند که ممکن است به رنگ‌های زرد یا قهوه‌ای هم دیده شود. این گونه معمولاً در نواحی سنگی و کم‌عمق یافت می‌شود.
Goniaster tessellatus (ستاره دریایی شبکه‌ای)
- اندازه: معمولاً تا ۳۰ سانتی‌متر (۱۲ اینچ) در قطر رشد می‌کند.
- طول عمر: می‌تواند تا ۸ سال زندگی کند.
- ویژگی‌ها: این ستاره دریایی به خاطر الگوی خاص شبکه‌ای یا شطرنجی که بر بدنش دارد شناخته می‌شود و ممکن است رنگ‌های نارنجی، قرمز یا قهوه‌ای داشته باشد. بازوهای آن نسبت به سایر گونه‌ها کوتاه و پهن‌تر هستند.
Fromia indica (فرومیا هندی)
- اندازه: معمولاً تا ۱۲ سانتی‌متر (۵ اینچ) در قطر رشد می‌کند.
- طول عمر: حدود ۵ تا ۶ سال زندگی می‌کند.
- ویژگی‌ها: این ستاره دریایی دارای رنگ قرمز یا نارنجی است که با لکه‌های سفید یا شبکه‌ای از خطوط بر بدنش مشخص می‌شود. این گونه نسبت به دیگر گونه‌ها کوچک‌تر و ظریف‌تر است و معمولاً در محیط‌های سنگی کم‌عمق یا صخره‌های مرجانی زندگی می‌کند.
Astropecten indicus (ستاره دریایی شن‌زی)
- اندازه: می‌تواند تا ۲۰ سانتی‌متر (۸ اینچ) در قطر رشد کند.
- طول عمر: حدود ۳ تا ۵ سال زندگی می‌کند.
- ویژگی‌ها: این گونه دارای ظاهری خاص با بازوهایی خاردار و زبر است که معمولاً رنگ آنها زرد کمرنگ یا قهوه‌ای روشن است. معمولاً در بسترهای شنی کم‌عمق مدفون می‌شود و توانایی حرکت سریع بر روی کف دریا را دارد.
چرا ستاره‌های دریایی مهمند؟
ستاره‌های دریایی خلیج فارس در زیستگاه‌های مرجانی، سنگی، شنی، و مناطق جزر و مدی زندگی می‌کنند. این جانداران نقش مهمی در چرخه غذایی اکوسیستم‌های دریایی داشته و با کنترل جمعیت نرم‌تنان و جلبک‌ها تعادل اکوسیستم را حفظ می‌کنند.
تهدیدهای زندگی ستاره‌های دریایی
- آلودگی نفتی
- تغییرات اقلیمی و افزایش دما
- صید و جمع‌آوری غیرمجاز برای فروش در آکواریوم‌ها
چرا دریای خزر ستاره دریایی ندارد
ستارگان دریایی نمی‌توانند در آبهای شیرین زندگی کنند. آب دریای خزر از نظر ستاره‌های دریایی شیرین است. آنها در آبهای کم شور یا بی‌نهایت شور نیز نمی‌توانند زندگی کنند. ستاره‌های دریایی در طول ۴۰۰ میلیون سال زندگی خود فقط توانسته‌اند در شوری ۳۵ در هزار زندگی کنند.
نبود شرایط مناسب زیستی برای خارپوستان:
ستاره‌های دریایی از گروه خارپوستان هستند که زیستگاهشان به آبهای شور دریاها و اقیانوس‌ها محدود می‌شود. شوری آب دریای خزر (حدود ۱۲-۱۳ در هزار) بسیار کمتر از آبهای اقیانوسی (حدود ۳۵ در هزار) است. این سطح شوری برای زنده ماندن و تولیدمثل خارپوستان، از جمله ستاره‌های دریایی، کافی نیست.
محدودیت در اتصال به اقیانوس‌ها:
دریای خزر یک دریاچه بسته است و ارتباط مستقیم با اقیانوس‌ها ندارد. گونه‌هایی مانند ستاره‌های دریایی برای مهاجرت و گسترش جمعیت خود به مسیرهای آبی اقیانوسی نیاز دارند، که در خزر وجود ندارد.
تاریخچه تکاملی و بوم‌شناختی:
دریای خزر از بقایای دریای پاراتتیس در حدود ۵.۵ میلیون سال پیش است. بسیاری از گونه‌های موجود در آن، گونه‌های آب شیرین یا نیمه‌شور هستند که با گذشت زمان خود را به شرایط خاص این دریا تطبیق داده‌اند. در این شرایط، گونه‌های خارپوست مانند ستاره‌های دریایی نتوانسته‌اند به این محیط وارد یا در آن تکامل پیدا کنند.
