اتریوم بزرگترین شبکه برای توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) است. با این حال، موفقیت آن با چالش‌هایی نیز همراه بوده است. یکی از چالش‌ها، مسئله مقیاس‌پذیری است. شبکه اتریوم تنها میتواند تعداد محدودی تراکنش در ثانیه را انجام دهد. این امر منجر به کندی پردازش و هزینه‌های بالای گس می‌شود و باید راه‌حلی برای آن اندیشید. یکی از این راه‌حل‌ها، پروژه های لایه دوم اتریوم هستند. اما بهترین پروژه های لایه دوم اتریوم کدام هستند؟
پروژه های لایه دوم اتریوم در واقع زنجیره‌های جانبی هستند که در کنار شبکه اصلی اتریوم فعالیت می‌کنند. در حالی که تراکنش‌ها خارج از زنجیره اصلی اتریوم پردازش می‌شوند، امنیت شبکه اصلی را به ارث می‌برند. این امر به‌طور قابل‌توجهی ازدحام را در لایه اصلی اتریوم کاهش می‌دهد. از همین رو، قصد داریم در این مقاله ۱۰ مورد از بهترین پروژه های لایه دوم اتریوم را معرفی و بررسی کنیم. با ما همراه باشید.
۱۰ مورد از بهترین پروژه های لایه دوم اتریوم به‌ترتیب حجم بازار را در لیست و جدول زیر مشاهده می‌کنید:
| نام پروژه | نوع راهکار | نام توکن | حجم بازار |
| منتل (Mantle) | رول‌آپ آپتیمیستیک | MNT | ۴.۱ میلیارد دلار |
| آربیتروم (Arbitrum) | رول‌آپ آپتیمیستیک | ARB | ۳.۴ میلیارد دلار |
| آپتیمیزم (Optimism) | رول‌آپ آپتیمیستیک | OP | ۲.۶ میلیارد دلار |
| ایموتیبل‌ایکس (Immutable X) | والیدیوم | IMX | ۲.۵ میلیارد دلار |
| موومنت (Movement) | Move-EVM | MOVE | ۱.۸ میلیارد دلار |
| استارک‌نت (Starknet) | رول‌آپ زی‌کِی | STRK | ۱.۱ میلیارد دلار |
| پالیگان (Polygon) | رول‌آپ زی‌کِی | POL | ۹۸۷ میلیون دلار |
| زی‌کی‌سینک (ZKsync) | رول‌آپ زی‌کِی | ZK | ۷۷۰ میلیون دلار |
| مانتا نتورک (Manta Network) | رول‌آپ زی‌کِی | MANTA | ۳۵۷ میلیون دلار |
| آئوو (Aevo) | رول‌آپ آپتیمیستیک | AEVO | ۳۵۴ میلیون دلار |
شبکه منتل (Mantle) یکی از بهترین پروژه های لایه دوم برای مقیاس‌پذیری اتریوم و اولین محصول اصلی اکوسیستم منتل است. این شبکه تلاش می‌کند با ماشین مجازی اتریوم سازگار باشد. منتل یک معماری ماژولار دارد؛ یعنی اجرای تراکنش‌ها، دسترسی به داده‌ها و نهایی شدن تراکنش‌ها را به ماژول‌های جداگانه تقسیم می‌کند.
استفاده از رول‌آپ آپتیمیستیک در کنار ماژولار کردن فعالیت‌ها، تجربه کاربری بهبود یافته‌ای را بدون به خطر انداختن امنیت و تمرکززدایی ارائه می‌دهد.
به‌عنوان اولین پروژه لایه دومی که از یک DAO متولد شده، منتل چشم‌اندازی برای پذیرش گسترده فناوری‌های مبتنی بر توکن است. MNT توکن بومی شبکه است که برای پرداخت کارمزد تراکنش‌ها و توسعه شبکه و مشارکت در حاکمیت استفاده می‌شود.
آربیتروم (Arbitrum) یکی از بهترین پروژه های لایه دوم اتریوم است که توسط آف‌چین لبز (Offchain Labs) توسعه داده شده و از فناوری رول‌آپ آپتیمیستیک استفاده می‌کند. طبق گفته‌های تیم توسعه‌دهنده، آربیتروم توانایی انجام ۴۰ هزار تراکنش در ثانیه را دارد.
ARB نماد بومی اکوسیستم آربیتروم است. کاربران می‌توانند از آن برای رأی دادن در مورد توسعه پروتکل و تخصیص بودجه استفاده کنند. همچنین آنها به‌راحتی می‌توانند اتریوم را از طریق یک پل بلاک چینی (Bridge) به آربیتروم منتقل کنند و به فعالیت در این شبکه بپردازند.
بیشتر بخوانید: آشنایی با پل‌های بلاک چینی (Bridges)؛ هر آنچه باید بدانید
یکی دیگر از بهترین پروژه های لایه دوم اتریوم آپتیمیزم (Optimism) نام دارد. این شبکه که در انتهای سال ۲۰۲۲ راه‌اندازی شد، از راه‌حل رول‌آپ آپتیمستیک استفاده می‌کند و در همین مدت توانسته به محبوبیت فراوانی دست یابد. دلیل اصلی این محبوبیت را می‌توان در تراکنش‌های سریع و کم‌هزینه آن دانست.
نماد بومی این شبکه OP است که در تصمیمات حاکمیتی شبکه کاربرد دارد و کسانی که این توکن را داشته باشند، می‌توانند در آینده آپتیمیزم سهیم باشند. حجم بازار این پروژه در حال حاضر ۲.۶ میلیارد دلار است و در رتبه سوم بهترین پروژه های لایه دوم اتریوم از نظر حجم بازار قرار دارد.
ایموتبل‌ایکس (Immutable X) یک پروژه لایه دو اتریوم است که به‌طور خاص برای توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) و بازی‌های بلاک چینی طراحی شده است. این پلتفرم میزبان طیف وسیعی از بازی‌های وب ۳.۰ ازجمله بازی‌های مشهور گادز آنچین (Gods Unchained) و ایلوویوم (Illuvuim) است.
این شبکه از راه‌حل مقیاس‌پذیری والیدیوم استفاده می‌کند و به کاربران اجازه می‌دهد بدون تاخیری که معمولاً با تراکنش‌های اتریوم مرتبط است، خرید، فروش و تعامل با NFTها را انجام دهند. علاوه بر این، ایموتبل‌ایکس هزینه گاز را برای معاملات NFT حذف کرده است که باعث می‌شود مبادلات آنها در دسترس‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر شود.
بیشتر بخوانید: NFT چیست
شبکه موومنت (Movement) یک اکوسیستم از بلاک چین‌های ماژولار مبتنی بر Move است که به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد برنامه‌های بلاک چینی امن، کارآمد و قابل همکاری بسازند و شکاف بین اکوسیستم‌های Move و ماشین مجازی اتریوم یا همان EVM را پر کنند.
موومنت اولین شبکه لایه دوم از نوع Move-EVM برای اتریوم است که همراه با ابزارهای متن‌باز و پروتکل‌هایی برای تسهیل پذیرش زبان برنامه‌نویسی Move در اکوسیستم‌های بلاک چینی ارائه می‌شود.
با موومنت، توسعه‌دهندگان می‌توانند به‌راحتی رول‌آپ‌های Move VM با کارایی بالا راه‌اندازی کنند. موومنت لبز که مورد حمایت سرمایه‌گذاران بزرگی مثل پالی‌چین کپیتال وآرکیتایپ و بایننس لبز است، همکاری بین بلاک چین‌ها را متحول کرده و فناوری‌های مبتنی بر Move را در فضای وب۳ پیشرفت می‌دهد.
استارک‌نت (Starknet) که توسط شرکت استارک وِیر (StarkWare) توسعه یافته است، یک شبکه لایه دو اتریوم است که از راه‌حل رول‌آپ زی‌کِی استفاده می‌کند. یکی از ویژگی‌های کلیدی استارک‌نت، پشتیبانی آن از قراردادهای هوشمند سازگار با EVM است که به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد برنامه‌های غیرمتمرکز پیچیده را مستقیماً بر روی این پلتفرم بسازند و مستقر کنند.
استارک‌نت چند ماه پیش ایردراپ توکن بومی خود، STRK را در میان کاربران و سرمایه‌گذاران خود انجام داد. ارزش کل قفل شده (TVL) در اکوسیستم استارک‌نت نیز در حال رشد است که نشان دهنده پذیرش فزاینده آن است.
بیشتر بخوانید: ایردراپ چیست
پالیگان (Polygon) یکی از معروف‌ترین و بهترین پروژه های لایه دوم اتریوم است که روزانه بیش از ۳۵۰ هزار کاربر فعال دارد. این شبکه همچنین دارای تراکنش‌های سریع، تا ۷۰۰۰ تراکنش در ثانیه (TPS) است.
پالیگان را شاید یک شبکه جدا از شبکه اتریوم درنظر بگیرند، اما پس از راه‌اندازی اخیر قابلیت Polygon zkEVM، از راه‌حل رول‌آپ زی‌کِی استفاده می‌کند و کاملاً با ماشین مجازی اتریوم (EVM) سازگار شده است؛ یعنی به‌طور یکپارچه در قراردادهای هوشمند و ابزارهای توسعه‌دهنده اتریوم ادغام می‌شود.
ارز دیجیتال POL توکن بومی شبکه پالیگان است و از نظر ارزش بازار، در لیست ۵۰ ارز دیجیتال برتر به حساب می‌آید. همچنین حدود ۹۹ درصد از توکن‌های این شبکه در گردش هستند و به‌نوعی خطر آزادسازی قیمت را ندارد.
بیشتر بخوانید: ارز پالیگان چیست
زی‌کی‌سینک (zkSync) یک راه‌حل مقیاس‌پذیری لایه دو اتریوم است که توسط شرکت مَتِر لبز (Matter Labs) توسعه یافته و از فناوری رول‌آپ زی‌کِی برای بهبود قابل توجه سرعت تراکنش و کاهش هزینه‌های تراکنش استفاده می‌کند.
این پروژه که با تمرکز بر امنیت، سادگی و سهولتِ استفاده طراحی شده است، از قراردادهای هوشمند سازگار با EVM پشتیبانی می‌کند و به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد تا به‌راحتی برنامه‌های مورد نظر خود را در این شبکه پیاده‌سازی کنند.
زی‌کی سینک تا مدت زیادی توکن نداشت و سرانجام در ژوئن سال ۲۰۲۴ توکن خود را با نام ZK عرضه کرد. همچنین ایردراپی برگزار کرد که در طی آن بخشی از توکن‌ها را بین کاربران فعال شبکه توزیع کرد.
شبکه مانتا (Manta Network) به‌عنوان نیرویی پیشگام در فضای بلاک چین ظاهر شده و یک اکوسیستم ماژولار متناسب با محیط در حال تکامل وب ۳ ارائه داده است. در هسته خود، شبکه مانتا برای بهبود حریم خصوصی و مقیاس‌پذیری طراحی شده که عناصر مهمی برای آینده برنامه‌های غیرمتمرکز هستند.
محور اصلی جذابیت شبکه مانتا، معماری دو شبکه‌ای آن است که شامل ابزارهای دانش صفر (ZK) است. این ویژگی به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد برنامه‌هایی با قابلیت‌های حریم خصوصی پیشرفته بسازند که در عصری که امنیت داده‌ها بسیار مهم است، یک مزیت قابل توجه محسوب می‌شود.
توکن بومی MANTA نقش حیاتی در اکوسیستم ایفا می‌کند. روی‌هم‌رفته تمرکز شبکه مانتا روی حریم خصوصی، مقیاس‌پذیری و رشد مبتنی بر جامعه است و تا اینجا موفق شده خود را به‌عنوان یک بازیگر قدرتمند در فضای برنامه‌های غیرمتمرکز معرفی کند.
آئوو یک صرافی غیرمتمرکز مشتقات است که بر معاملات آتی و پرپچوال تمرکز دارد. آئوو روی لایه دوم اختصاصی خود که با استفاده از فناوری رول‌آپ آپتیمیستیک ساخته شده اجرا می‌شود. این به آئوو امکان می‌دهد بیش از ۵,۰۰۰ تراکنش در ثانیه را پشتیبانی کند و بیش از ۳۰ میلیارد دلار حجم معاملات را پردازش کند.
این صرافی از یک مدل ترکیبی استفاده می‌کند: یک دفتر سفارش مرکزی خارج از زنجیره برای تطبیق معاملات، همراه با تسویه معاملات واقعی در زنجیره با استفاده از قراردادهای هوشمند در لایه دوم اتریوم. بنابراین آئوو میتواند معاملاتی با عملکرد بالا و تأخیر کم مشابه صرافی‌های متمرکز را فراهم کند و در عین حال امنیت و شفافیت تسویه غیرمتمرکز را حفظ نماید. آئوو توسط تیمی که ریبون فایننس را راه‌اندازی کردند ساخته شده است.
بزرگ‌راهی شلوغ را تصور کنید که شهرهای مختلف را به هم متصل می‌کند. این بزرگراه نشان‌دهنده بلاک چین اصلی است که توسط بسیاری از افراد برای انتقال دارایی‌ها و اطلاعات استفاده می‌شود. با این حال، هرچه تعداد بیشتری از مردم از بزرگراه استفاده کنند، ازدحام می‌شود و سرعت آن کاهش می‌یابد و انتقال سریع و کارآمد دارایی‌ها و اطلاعات برای افراد دشوار می‌شود.
برای حل این مشکل، یک بزرگراه مرتفع در بالای جاده موجود تحت عنوان راه‌حل لایه دوم ساخته می‌شود. پروژه‌های لایه دو اتریوم، پروتکل‌های پیشرفتهای هستند که روی بلاک چین اتریوم ساخته شده‌اند و هدف آنها افزایش ظرفیت شبکه و کاهش هزینه‌های تراکنش است. آنها با انجام تراکنش‌های خارج از بلاک چین اصلی اتریوم به این امر دست می‌یابند و در نتیجه بار شبکه را کاهش و کارایی را افزایش می‌دهند.
بیشتر بخوانید: راهکارهای لایه دوم اتریوم چه هستند؟
ماهیت راه‌حل‌های لایه دوم در توانایی آنها برای دسته‌بندی یا پردازش تراکنش‌ها جدا از بلاک چین اصلی نهفته است. آنها تراکنش‌ها را با روش‌های مختلفی جمع‌آوری کرده و بعداً نتایج را در لایه اول ادغام می‌کنند. این رویکرد به‌طور قابل‌توجهی سرعت تراکنش را افزایش و هزینه‌ها را کاهش می‌دهد. زیرا بخش عمده‌ای از عملیات محاسباتی از بلاک چین اصلی دور می‌شود.
پروژه‌های لایه دوم ویژگی‌های امنیتی و غیرمتمرکز بلاک چین اتریوم را با استفاده از زیرساخت‌های زیربنایی آن برای تأیید و تسویه تراکنش نهایی حفظ می‌کنند. این رویکرد مبتکرانه، نه‌تنها مقیاس‌پذیری را بهبود می‌بخشد، بلکه امکانات جدیدی را برای توسعه‌دهندگان و کاربران برنامه‌های غیرمتمرکز باز می‌کند و اتریوم را برای پذیرش گسترده‌تر، در دسترس و کاربردی‌تر می‌کند.
بیشتر بخوانید: اتریوم چیست
راهکارهای مقیاس‌پذیری لایه دوم مجموعه‌ای از تکنیک‌ها هستند که برای افزایش مقیاس‌پذیری و کارایی شبکه‌های بلاک چین با جابجایی فرایندهای خاص از بلاک چین اصلی طراحی شده‌اند. در دو تا سه سال گذشته، راه‌حل‌های لایه دوم مختلفی ظهور کرده‌اند که هر کدام از آنها مزایا و محدودیت‌های خود را دارند. در ادامه انواع راهکارهای مقیاس‌پذیری لایه دو اتریوم را مرور می‌کنیم.
بیشتر بخوانید: مقیاس پذیری در بلاک چین چیست
استیت چنل (State Channel) یک راه‌حل لایه دوم اتریوم است که سرعت تراکنش‌ها را با حذف آنها از بلاک چین اصلی افزایش می‌دهد. تصور کنید دو نفر در حال بازی با یکدیگر هستند. آنها هر حرکت بازی را به حساب نمی‌آورند و فقط امتیاز نهایی را شمارش می‌کنند.
در بلاک چین نیز، راه‌حل استیت چنل به دو طرف اجازه می‌دهد بدون نیاز به ثبت هر تراکنش در بلاک چین اصلی، با یکدیگر معامله کنند. این امر ازدحام و کارمزدها را در بلاک چین کاهش می‌دهد و تراکنش‌ها را سریع‌تر و ارزان‌تر می‌کند. شبکه لایتنینگ که برای تراکنش‌های سریع‌تر بیت کوین استفاده می‌شود، نمونه‌ای محبوب از یک استیت چنل است.
پلاسما (Plasma) یکی دیگر از بهترین پروژه های لایه دوم اتریوم است که مانند بلاک چین‌های کوچک ساخته‌شده در بالای بلاک چین اصلی عمل می‌کند. این زنجیره‌های کوچک بسیاری از تراکنش‌های خارج از زنجیره را انجام می‌دهند و تنها نتیجه نهایی را در بلاک چین اصلی خلاصه می‌کنند.
آن را به‌عنوان یک کلاس ورزش با برگزاری بازی‌های کوچک‌تر در نظر بگیرید که همگی زیر نظر معلم انجام می‌شود. این امر بار روی بلاک چین اصلی را کاهش می‌دهد و منجر به تراکنش‌های سریع‌تر و ارزان‌تر می‌شود. با این حال، پلاسما در مقایسه با سایر راه‌حل‌های لایه دو، پذیرش کمتری داشته است.
اتریوم را به‌عنوان یک بزرگراه شلوغ و مملو از تراکنش‌ها تصور کنید. رول‌آپ‌های آپتیمیستیک (Optimistic rollups) مانند خطوط سریع‌السیر ساخته شده در کنار بزرگراه عمل می‌کنند. این خطوط می‌توانند تراکنش‌های بسیار بیشتری را با سرعت و با عوارض (کارمزد) کمتر انجام دهند.
آنها بسیاری از تراکنش‌ها را با هم ترکیب می‌کنند و آنها را به‌صورت یک دسته به شبکه اصلی ارسال می‌کنند. به این رول‌آپ‌ها مجموعه‌های خوش‌بینانه نیز می‌گویند؛ چراکه در این راه‌حل‌های لایه دوم، محاسباتی انجام نمی‌شود و همواره فرض می‌شود معاملات به‌طور پیش‌فرض سالم هستند.
با این حال، یک شبکه ایمن وجود دارد. هرکسی میتواند مانند یک پلیس راهنمایی و رانندگی عمل کند و اعتبار تراکنش را در طول یک دوره چالش تعیین‌شده به چالش بکشد. اگر حق با آنها باشد، تراکنش برای بررسی کامل به بزرگراه اصلی (اتریوم) کشیده می‌شود. اما اگر اشتباه کنند، باید جریمه‌ای تحت عنوان گس فی بپردازند. این امر از اتهامات نادرست جلوگیری می‌کند و شبکه را روان نگه می‌دارد.
به طور کلی، رول‌آپ‌های آپتیمیستیک سرعت تراکنش‌ها را افزایش و هزینه را کاهش می‌دهند، در حالی که همچنان بر امنیت بلاک چین اصلی اتریوم متکی هستند.
رول‌آپ زی‌کِی (ZK-rollups) یا دانش صفر، یکی دیگر از راه‌حل‌های لایه دو اتریوم، سرعت و امنیت را در اولویت قرار می‌دهد و در عین حال داده‌های تراکنش را مخفی نگه می‌دارد. مشابه رول‌آپ‌های آپتیمیستیک، آنها تراکنش‌ها را به صورت دسته‌ای در خارج از زنجیره اصلی پردازش می‌کنند. اما به‌جای تکیه بر یک دوره چالش، داده‌های تراکنش فشرده شده و به‌عنوان اثبات رمزنگاری تراکنش‌ها به زنجیره اصلی ارسال می‌شوند.
این شیوه به شبکه اصلی اتریوم اجازه می‌دهد تا صحت دسته تراکنش را بدون نیاز به پردازش هر تراکنش به صورت جداگانه تأیید کند. اثبات دانایی صفر همچنین به کاربران اجازه می‌دهد تا اطلاعات را بدون نیاز به اشتراک‌گذاری داده‌های حساس اعتبارسنجی کنند و حریم خصوصی بیشتری در اختیار کاربر می‌گذارد.
والیدیوم (Validium) مشابه رول‌آپ زی‌کِی است، زیرا تراکنش‌های خارج از بلاک چین اصلی اتریوم را برای بهبود سرعت پردازش می‌کند. هردوی آنها از اثبات دانش صفر برای تأیید این تراکنش‌ها استفاده می‌کنند، اما از نظر جایی که داده‌ها را ذخیره می‌کنند متفاوت هستند.
پروژه‌هایی که از والیدیوم استفاده می‌کنند، داده‌ها را خارج از زنجیره نگه می‌دارند، در حالی که رول‌آپ زی‌کی آنها را درون زنجیره نگه می‌دارند. این تفاوت از نظر مقیاس‌پذیری مزیتی را به والیدیوم ارائه می‌دهد، اما محدودیت نیز ایجاد می‌کند.
زنجیره‌های والیدیوم تا ۱۰,۰۰۰ تراکنش در ثانیه را می‌توانند پردازش کنند، اما از آنجایی که کاربران برای دسترسی به داده‌های تراکنش خود به این اعتبارسنج‌ها متکی هستند، خطر سانسور یا در دسترس نبودن داده‌ها، ایجاد می‌شود.
به‌گفته بسیاری از کارشناسان، بهترین پروژه های لایه دوم اتریوم برای رشد و توسعه قابل‌توجهی آماده هستند. این راه‌حل‌ها برای افزایش سرعت و کارایی بلاک چین اتریوم طراحی شده‌اند و نیاز روزافزون به مقیاس‌پذیری را تا حد زیادی برطرف می‌کنند.
رقابت در فضای لایه دو شدید شده است و تعداد پروژه‌ها نیز درحال افزایش است، هرچند در مجموع، پیشرفتهای نوآوری و فناوری استفاده شده در پروژه‌ها احتمالاً به نفع همه خواهد بود. اگرچه مشخص نیست که کدام راه‌حل دوام خواهد آورد، انتظار می‌رود مقیاس‌پذیری بلاک چین اتریوم به‌طور مداوم در حال تکامل و رشد باشد و این احتمال هست که راه‌حل‌های لایه دوم در آینده، رایج‌تر و نوآورانه‌تر شوند.
