به گزارش ایلنا، فرشاد مومنی، اقتصاددان در نشست «ارزیابی مبانی نظری تصمیم‌گیری‌های اقتصادی در ایران با تاکید بر نرخ ارز» با نکوهش شوک ارزی در کشور گفت: اگر قرار است تصمیمی بگیریم باید تصمیمات را در کادر مقبولی قرار دهیم و بدیهیات عقل سلیم را در اداره کشور در نظر داشته باشیم. اگر شوک نرخ ارز این قدر نجات‌دهنده است یکباره آن را به ۱۰۰ هزار تومان برسانید تا وعده‌هایی که می‌گویید اتفاق بیفتد و کشور نجات پیدا کند، آقای مسعود نیلی در کتاب اقتصاد ایران گفته است که چرا ما فکر می‌کردیم با دستکاری نرخ ارز اقتصاد و تولید و سرمایه‌گذاری افزایش پیدا می‌کند و توضیح می‌دهد چرا هیچ یک از آنچه عزیزان فکر می‌کردند اتفاق نیفتاد؟ خود ایشان به عنوان طرفدار افراطی وارد کردن شوک به نرخ ارز توضیح می‌دهند که کار ما به جایی رسیده که به اتخاذ تصمیمات لحظه‌ای رسیده‌ایم.
وی افزود: در فاصله زمانی نسبتا کوتاهی برای اولین بار پس از انقلاب اسلامی با شورش‌های شهری با مضمون غیرسیاسی رو به رو شده‌ایم و به این دلیل که کارد به استخوان مردم رسیده است. برای اینکه بخواهیم کمکی به حکومت بکنیم باید نشان دهیم این دور باطلی که اقتصاد و جامعه ایران را اسیر کرده هر بار که تکرار می‌شود به عمق فجایع در ایران اضافه می‌کند و این شرایط کشور را بیش از پیش شکننده می‌کند.
مومنی ادامه داد: نکته دوم پیشنهادهای اجرایی عملی مشخص است، در کادر بدیهیات اولیه عقلی برای اداره حکومت به عنوان توضیح بند اول، شاید حیاتی‌ترین کاری که می‌شود کرد این است که بدانیم در چهارچوب مناسبات رانتی زندگی می‌کنیم و در این چهارچوب قاعده تصمیم‌ها شتاب‌زده و با بی‌اعتنایی به مناسبات کارشناسی شده است.
پزشکیان، کارهای احمدی‌نژاد را تکرار می‌کند
وی افزود: رویکرد اقتصاد سیاسی غایت‌محور است و می‌گوید در فرآیند تصمیم‌گیری شما را می‌ترسانند و مجبور می‌کنند به یک تصمیم تن دهید مثلا آقای احمدی نژاد ادعا می‌کرد که دنبال عدالت است اما ما سعی کردیم به ایشان بفهمانیم که عدالت با سیاست‌های تورم‌زا سنخیت ندارد، آقای پزشکیان هم همین حرف‌ها را می‌زند و کارهای آقای احمدی‌نژاد را تکرار می‌کند.
این اقتصاددان اظهار کرد: گزارش سال ۱۴۰۲ بودجه خانوار نشان می‌دهد که در این سال نسبت به سال ۱۴۰۱ خط فقر مطلق سرانه کشور ۴۹ درصد افزیش پیدا کرده است و سیاست‌های غلطی که در سال ۱۴۰۱ انجام شد، سبب شد در سال ۱۴۰۲ این اتفاق بیفتد، این گزارش نشان می‌دهد نابرابری‌ها در سال ۱۴۰۲ نسبت به ۱۴۰۱ بدتر شده است، آیا واقعا حکومتگران گرامی ما نمی‌دانند که نابرابری‌های تا چه اندازه نیروی محرک گسترش فقر و افزایش چشمگیر وابستگی به دنیای خارج و افزایش فساد و تخریب محیط زیست است؟
وی تصرح کرد: بحث بر سر این است که اگر در جلسه غیرعلنی مجلس در ۴ دی ۱۴۰۳ می‌گویند که افزایش قیمت ارز به نفع کشور است من می‌گویم این یک دروغ بزرگ است مگر اینکه بگوییم منظور ایشان از کشور، رانت خوارها و رباخوارها باشند و اما اگر وضعیت معیشت مردم است این دروغ بزرگی است. به نظر من کسی که این دروغ را گفته انشآلله که قصد دروغ‌گویی نداشته و استنباطی را مطرح کرده، وگرنه این شخص نه صلاحیتی دارد برای فهم آنچه در ۳۵ سال گذشته در کشور اتفاق افتاده و نه صلاحیت مدیریت در شرایط خطیر کنونی را دارد.
مومنی خاطرنشان کرد: به ازای هر شوکی که به قیمتها در ۳۵ سال گذشته وارد شده، ایران بی‌سابقه‌ترین جهش‌ها در نقدینگی و بی‌سابقه‌ترین جهش‌ها در نرخ بهره را تجربه کرده است، در حالی که حساسیتی که در قرآن نسبت به ربا نشان داده شده با حساسیتی که نسب به زلف خانم‌ها نشان داده شده یکسان نیست. به قاعده این تجربه‌های تقریبا ۳۵ سال است بدون استثنا هر بار که این شوک‌های قیمتی وارد شده ما با جهش واردات رو‌به‌رو بودیم و این امر بازار را برای مافیای واردات پررنگ‌تر می‌کند، چطور شرافت شما قبول می‌کند که ایران این همه هزینه و نیروی کار باکیفیت تربیت کند و بعد شما با ضربه زدن به تولید و رونق بخشی به واردات شرایطی را فراهم آورید که اینها سرخورده کشور را ترک کنند، به آنجایی بروند که شما در تبلیغات رسمی از آنها به استکبار جهانی یاد می کنید.
این اقتصاددان اظهار کرد: از ۱۳۷۹ تا ۱۴۰۰، ۲۰۰۰ درصد جهش در نرخ ارز تجربه شده و به طور متوسط سالانه ۴۴ درصد بر واردات ما افزوده شده است، حکومتگران ما نمی فهمند در شرایطی که ایران در تحریم است با روی کار آمدن رئیس جمهور منتخب امریکا برنامه دسترسی به ذخایر استراتژیک ارزی برای کشور تا چه اندازه تاثیرگذار است؟ در این ۳۵ سال حسب گزارش‌های رسمی بانک مرکزی نرخ ارز عامدانه بالا برده و گفته می‌شود حالا که نرخ بالا رفته ارز تزریق شود به بازار آزاد، این اتلاف ذخایر استراتژیک کشور در شرایط کنونی که تولید و رفاه مردم ضربه‌های مهلک خورده به نفع چه کسی است؟ این سیاست‌های تورم‌زا که بنیه تولیدی کشور را در ابعاد بی‌سابقه‌ای میان تهی کرده و هر تولیدکننده‌ای که بر عمق ساخت داخل اضافه کند را به ورشکستگی سوق می‌دهد و هر که به مونتاژکاری روی آورد بیشتر سود می‌برد، قابل اغماض نیست.
مومنی گفت: بازار سرمایه کشور هم الان در حد نصاب در اداره حکومت نیست و حکومت هر قدر پول خرج می‌کند که رفتار بازار سرمای را هنجار کند آنچه در این بازار انجام می‌شود ضد آن چیزی است که برای آن خرج شده ضمن اینکه حاکمیت‌زدایی از بازار کار وحشتناک‌تر است؛ در گزارش‌های رسمی مقامات حکومتی به صراحت می‌گویند که دوسوم بازار کار ایران را بازار کار غیررسمی تشکیل داده و در آن قاعده‌گذاری‌های دولت کار نمی‌کند؛ در شرایطی که تهدید نظامی بیرونی وجود دارد و آدم‌های شروری دور تا دور ما قرار گرفته‌اند که اتصالات مشکوکی با نظام سلطه دارند نباید منابع استراتژیک ارزی به راحتی هدر رود.
سبحانی: مفهومی به نام «بازار ارز» در ایران وجود ندارد
دیگر سخنران این نشست، حسن سبحانی، اقتصاددان و نماینده سابق مجلس بود. به گزارش جماران، او با اشاره به بخشهایی از کتاب «بنیانهای نهادی اقتصاد آزاد» که در آن توضیح داده شده که یک پدیده برای اینکه بازار نامیده شود، باید از چه زمینه ها و مقولاتی برخوردار باشد، گفت: باید پرسید آیا در ایران، چیزی به نام بازار ارز وجود دارد یا خیر!؟ در دوره های مختلف، تحت عناوینی، انواعی از ارز در این اقتصاد مطرح بوده، اکنون از «ارز ترجیحی»، «ارز نیمایی استحاله شده به نام توافقی» و «ارز بازار آزاد» نام برده می شود. آیا ارز ترجیحی بازار دارد!؟ برای ارز ترجیحی، عرضه و تقاضایی وجود ندارد و قیمت گذاری آن دولتی است. عرضه و تقاضا قیمت آن را تعریف نمی کند و بازار ارز ترجیحی مفهوما وجود ندارد.
این اقتصاددان با بیان اینکه درباره ارز نیمایی یا توافقی هم اینگونه است اما دولت به دلایلی برای آن قیمت دیگری می گذارد، اضافه کرد: رئیس کل بانک مرکزی هم گفت نیما بازار نبود، بلکه سامانه بود، اما چون جز پتروشیمی ها و فولادیها بقیه ارزشان را در نیما نمی آوردند و میان خود خرید و فروش می کردند، یک ارز توافقی هم وجود داشت. او گفت ما نیمایی را تعطیل کردیم و آن را در بازار ارز تجاری آوردیم که بر اساس توافق تعیین می شود. بنابراین در اطلاق بازار به یک مقوله توافقی به لحاظ علمی تردید زیادی وجود دارد. با اینکه هنوز برای اظهار نظر زود است، اما روشن نیست که چه مقدار ارز ارائه می شود و چه کسانی متقاضی هستند و برای چه کالایی تقاضا می شود. بنابراین به زعم خود ایشان هم بازار توافقی هم نمی تواند بازار به آن مفهوم دقیق باشد.
برای اینکه پتروشیمی ها و فولادیها تمام ارز صادراتشان را تحویل دهند، قیمت را بالا برده اند
این اقتصاددان افزود: این ارز توافقی که اعلام شده، تمکین به خواسته های صادرکنندگان پتروشیمی و فولادی است، به این دلیل که آنها تمام ارز را تحویل نمی دادند و اکنون برای اینکه همه ارز را تحویل بدهند، قیمت آن را بالا برده اند. هر میزان که آنها تحویل نمی دادند، دولت برای جبران آن ناچار بود ارز تزریق کند تا واردات کالا صورت گیرد. در واقع دو گروه در این میان مطرح هستند؛ دولت و صادرکنندگان عمده. نگاه به این قیمت ارز بالارفته ، به طور طبیعی مطلوب صادرکننده ها است، هر میزان قیمت بیشتر باشد، بیشتر مطلوب آنها است. اما چرا مطلوب دولت نباشد، چرا دولت که ناچار است این همه ارز تزریق کند، قیمت را بالاتر نگیرد!؟ این سوال مهمی است. سهم دولت در اینجا اندک نیست که بگوید نسبت به تغییرات ریالی قیمت ارز حساس نیستم. رئیس کل بانک مرکزی، گفت که برای صادرات سال 1402، قرار بود 15 میلیارد دلار کالای اساسی وارد کنیم، به دلیل این شرایط پیشنهاد بردیم 12 میلیارد دلار وارد کنیم و 3 میلیارد را بفروشیم که درآمدی برای دولت باشد، اما رئیس جمهور به دلیل اینکه معیشت مردم لطمه می خورد، مخالفت کرد. کسی پرهیزی ندارد که بگوید من به عنوان دولت، دنبال درآمد ناشی از قیمت افزایش یافته ارز هستم. در واقع این نکته مخفی ای نیست که ما بخواهیم آن را کشف کنیم. گفته می شود.
همتی سال ۱۴۰۱ مواضع متفاوتی درباره سیاست‌های ارزی داشت
سبحانی خاطرنشان کرد: بنابراین وقتی مقامات دولتی می گویند ما می خواهیم با افزایش قیمت ارز، مانع رانت خواری شویم، باید پرسید این رانت چیست!؟ کجاست!؟ به چه کسانی می رسد!؟ آیا این رانت به کسانی نمی رسد که قیمت ارزی که داشتند، چند برابر می شود!؟ چون مبنایی که برای قیمت وجود ندارد، اگر مبنایی برای قیمت وجود داشت، همه فاصله ها قابل تعریف بود، اما اکنون همه قیمتها دستوری است. اما آن قیمت تک واحد، نشانه ای است که به درد همین کارها می خورد. وزیر محترم اقتصاد در 16 آبان 1401 گفت ارز 4200 تومانی را با ادعای برچیدن رانت حذف کردید، او ایراد گرفت که «چرا با ادعای جمع کردن رانت، ارز 4200 تومانی را برداشتید!؟ او گفت با افزایش نرخ ارز و تشدید اختلاف با ارز نیمایی چه خواهید کرد!؟ حالا که با از دست دادن فرصتها، اختلاف دو نرخ به 10 هزارتومان رسیده، برنامه تان چیست!؟ رانت را ادامه می دهید یا قیمت کالاهای اساسی را 35 درصد بالا می برید!؟» آقای همتی مخالفت می کند که چرا تحت عنوان رانت خواری ارز 4200 تومانی را برداشتید!
