به گزارش اقتصادنیوز، روزنامه اعتماد نوشت: به نظر می‌رسد منظور سخنگوی دولت از «محدودیت‌های مربوطه» شرایط سفت و سخت تحریم‌ها علیه ایران و باقی ماندن ایران در فهرست کشورهای پرخطر مبادلات بانکی در گروه اقدام مالی موسوم به اف‌ای‌تی‌اف باشد.
چنانکه معاون سازمان توسعه تجارت ایران نیز این موضوع را تایید کرده و می‌گوید: «ژاپن به خاطر شرایط تحریمی همکاری‌های لازم را برای حضور ایران در اکسپوی ژاپن را نکرد و در بدنه دولت تصمیم‌گیری شد تا ایران از حضور در این رویداد انصراف دهد.»
محمدصادق قنادزاده درباره علت انصراف ایران از حضور در نمایشگاه اکسپوی ژاپن گفته است: «ایران قصد حضور در اکسپوی ژاپن را داشت، اما به علت عدم همکاری ژاپن و آماده نبودن زیرساخت‌ها انصراف داد.»
ژاپن از ۲ سال گذشته از کشورهای مختلف برای حضور در اکسپو دعوت کرده بود که دعوت از ایران در حدود ۶ ماه گذشته صورت گرفته است. این در حالی است که به گفته این مقام مسوول در سازمان توسعه تجارت، «غرفه‌های مناسب برای شرکت در اکسپو توسط کشورهای مختلف انتخاب شده بود و مکان و غرفه مناسب و درخور جایگاه ایران باقی نمانده بود؛ ضمن اینکه هنوز تبادلات مالی ایران به خاطر شرایط تحریمی با ژاپن درست نشده است.» سید احمدرضا علایی‌طباطبایی، کمیسر ژنرال ایران در اکسپو ژاپن در آبان ماه سال گذشته در خبری کوتاه اشاره کرده بود که «برای حضور کشورها در رویداد اکسپو، نیاز به افتتاح حساب بانکی و ایجاد ماهیت حقوقی در کشور میزبان است که به‌‌رغم رایزنی‌های دیپلماتیک انجام شده با دولت ژاپن در هفت ماه گذشته هنوز این اجازه به کشورمان داده نشده است.»
اکسپو ۲۰۲۵ ژاپن یکی از بزرگ‌ترین نمایشگاه‌های صنعت و فناوری جهان است؛ تیرماه امسال شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران اعلام کرده بود که امکان حضور ایران در این نمایشگاه فراهم شده است و می‌توان از این فرصت برای معرفی توانمندی‌های ایران در این حوزه استفاده کرد.
این رویداد جهانی از ۲۴ فروردین ماه لغایت ۲۱ مهرماه سال آینده با موضوع طراحی جامعه آینده برای زندگی بشر برگزار خواهد شد؛ موضوع اصلی اکسپو ژاپن طراحی جامعه آینده برای زندگی بشر است. در این نمایشگاه سه موضوع به عنوان عناوین فرعی این نمایشگاه تعریف شده است که این موضوعات عبارتند از: «نجات زندگی بشر»، «توانمندسازی زندگی بشر» و «پیوند زندگی بشر».
برآورد پیش‌بینی بازدیدکنندگان حدود ۲۸ میلیون نفر است که ۱۰ درصد از این شرکت‌کنندگان خارجی هستند. اکسپو 2025 ژاپن به عنوان یک رویداد جهانی، بستری برای نمایش نوآوری‌ها در زمینه‌هایی مانند هوش مصنوعی، انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری‌های سبز فراهم می‌آورد. ژاپن با تمرکز بر طراحی آینده‌ای بهتر برای جامعه جهانی، به عنوان پیشگام در این حوزه‌ها شناخته می‌شود.
ایران نیز با منابع طبیعی غنی و نیروی انسانی ماهر، فرصت‌های زیادی برای مشارکت در این رویداد داشت، اما متاسفانه به‌طور کلی از حضور در این نمایشگاه انصراف داد.
این نمایشگاه در حقیقت فرصتی برای نمایش دستاوردهای ایران بود؛ در سال‌های اخیر، ایران در حوزه‌هایی مانند انرژی‌های تجدیدپذیر و کشاورزی هوشمند پیشرفت‌هایی داشته است، اما به دلیل تحریم‌ها و تبلیغات منفی، این دستاوردها به درستی معرفی نشدند. اکسپوی 2025 می‌توانست فرصت مناسبی برای ایران باشد، تا نه تنها این توانمندی‌ها را به نمایش بگذارد، بلکه با کشورهای پیشرفته مانند ژاپن همکاری‌های فناورانه و علمی را گسترش دهد.
مشارکت در اکسپو می‌توانست سکوی تجاری و دیپلماتیک برای تهران باشد. شرکت در اکسپو 2025 برای ایران تنها یک فرصت نمایشی نبود، بلکه یک سکوی تجاری و دیپلماتیک بود که می‌توانست روابط اقتصادی و سیاسی ایران با ژاپن و دیگر کشورهای شرکت‌کننده را تقویت کند. این رویداد همچنین می‌توانست به جذب سرمایه‌گذاری و تقویت گردشگری در ایران نیز کمک کرده و با معرفی جاذبه‌های گردشگری و پروژه‌های زیرساختی، توجه سرمایه‌گذاران خارجی را جلب کند. با وجود این فرصت‌ها، ایران نتوانست برنامه‌ریزی درستی برای حضور در اکسپو 2025 داشته باشد؛ در حالی که بسیاری از کشورها از ماه‌ها قبل شروع به آماده‌سازی خود برای حضور در این رویداد کرده بودند.
نحوه حضور کشورها در رویداد بین‌المللی اکسپو به سه شکل است؛ در نوع اول، کشورِ میزبان، زمینی را در اختیار کشور شرکت‌کننده گذاشته تا بر حسب سلیقه و انتخاب خود اقدام به طراحی و اجرای پاویون مدنظر کند.
در نوع دوم، میزبان سوله‌های یکسانی را در اختیار کشورهای متقاضی شرکت‌کننده می‌گذارد تا در نهایت مطابق سلیقه و صلاح خود دیزاین و طراحی داخلی را اجرا کنند.
در نوع سوم و آخر که مختص کشورهای فقیر است، صرفا به منظور تحقق هدف افزایش آمار حضور سایر کشورها در کشور میزبان، کشور میزبان خود به صورت منفعل اقدام به طراحی و ساخت پاویون برای کشورهای دیگر می‌کند و حتی اجرای محتویات پاویون را نیز راسا بر عهده می‌گیرد.
در سایت ستاد ملی ایران در اکسپو، بخشی با عنوان «پاویون ایران» وجود دارد که صرفا هفت دوره حضور ایران در اکسپو بدون هیچ توضیح دیگری، فهرست شده و اطلاعاتی درباره پاویون، طرح‌ها، ایده‌ها و برنامه ایران برای اکسپو ژاپن وجود ندارد. در تیرماه ۱۴۰۳ اما خبرگزاری کیودو ژاپن اعلام کرد که ایران و پاکستان از ساخت پاویون در اکسپوی اوزاکا انصراف داده‌اند. این خبرگزاری ژاپنی در آن زمان اعلام کرده بود: «ایران قصد دارد پاویون خود را از نوع A به نوع X ساده‌تر تغییر دهد که توسط برگزارکننده ساخته و به شرکت‌کنندگان اجاره داده می‌شود. در حالی که پاکستان قصد دارد به نوع C تغییر کند، گزینه کم‌هزینه دیگری است که توسط برگزارکننده ساخته می‌شود.» غرفه‌های نوع A یک جاذبه کلیدی هستند که پیچیدگی‌های طراحی زیادی دارد و هزینه‌های در نظر گرفته شده برای آنها مانند نیروی کار بر برنامه‌های ساخت غرفه توسط شرکت‌کنندگان تاثیرگذار است و تاکنون ۵۱ کشور در حال برنامه‌ریزی برای ساخت غرفه‌های خود از نوع A هستند و فقط سه کشور از جمله ایران تصمیم گرفته بودند به غرفه‌های تیپ ایکس نقل مکان کنند.
فرصت حضور ایران در اکسپوی 2025 در حالی از میان رفته که تجربیات ناخوشایندی نیز از اکسپوی 2020 در دوبی به جای مانده است. این نمایشگاه که از فروردین تا مهر ماه 1401 برگزار شد، فرصت بزرگی برای ایران بود تا با معرفی فرهنگ و اقتصاد ایران به گردشگران و فعالان کسب و کارها، به موضوع «ایران‌هراسی» پایان دهد. اما نتیجه کار دست‌اندرکاران پاویون ایران در این نمایشگاه، به گفته برخی کارشناسان به فاجعه ختم شد.
اکسپو فقط یک نمایشگاه جهانی نیست و در عمل یک ظرف زمانی ۱۰ ساله را برای هر کشوری به تصویر می‌کشد. در اکسپو قرار است بیش از ۱۶۰ کشور حضور داشته باشند، قطعا بازدیدکنندگانی از این کشورها به اکسپو ژاپن می‌آیند و حتما کشورها را با یکدیگر مقایسه می‌کنند. سوال این است که آیا چنین ظرفیت بزرگی می‌توانیم پیدا کنیم تا با ایران‌هراسی مقابله کنیم؟
در کجا بهتر از اکسپو می‌توان تصویر ایران امروزین را معرفی و با رسانه‌های مخالف مقابله کرد؟ چه ویترینی بهتر از این پیدا می‌شود؟ می‌توانستیم به ۲۸ میلیون نفر بگوییم ایران آنچه در رسانه‌ها معرفی کردند، نیست و حالا چنین فرصتی از دست رفته است. بسیاری از کشورها تلاش می‌کنند تا آینده خود را در سال‌های ۲۰۳۰ یا ۲۰۵۰ یا ۵۰ سال آینده ترسیم کنند و حتی نقشه‌هایی برای رفتن به مریخ می‌کشند و مدعی آن می‌شوند، ضمن اینکه نشان می‌دهند دارای چه قدرتی از لحاظ تکنولوژی و فناوری هستند. ما کجای این نقشه هستیم؟
