این روزها از راهروهای بهارستان زمزمه‌ها و اخباری مبنی بر کلید خوردن طرح استیضاح وزیر نفت به گوش می‌رسد؛ به همین بهانه در ادامه مروری خواهیم داشت بر آمار و جزئیات استیضاح‌هایی که پس از انقلاب صورت گرفته است.
مطابق اصل ۸۹ قانون اساسی، یکی از اختیارات مجلس استیضاح و همچنین در شرایط ویژه و در صورت کسب آرای کافی، عزل وزرای هیئت دولت است.
این اختیار مجلس شأن نظارتی آن شناخته می‌شود که مراحل و سطوح متفاوتی دارد و آخرین سطح آن دعوت از وزیر مدنظر برای حضور در صحن و ارائه پاسخ به سوالات نمایندگان است، مجلس شورای اسلامی تاکنون ۳۲ بار وزیران بعد از انقلاب اسلامی را استیضاح نموده که ۱۰ بار آن به برکناری منجر وزیر مربوطه شده است.
نخستین استیضاح به دولت سوم(میرحسین موسوی) باز می‌گردد؛ شهاب گنابادی وزیر وقت مسکن و شهرسازی، به دلیل شکایت از خانه‌سازی در شهر زلزله‌زده طبس و حومه، سال ۶۱ مورد استیضاح مجلس اول قرار گرفت هرچند رأی لازم را کسب نکرد.
حدود یک سال بعد وزیر کشور، علی اکبر ناطق نوری، وزیر کشور استیضاح شد که او هم در سمت خود ابقاء شد.
سومین استیضاح این دولت در واپسین روزهای آن (مرداد ماه ۶۸) بهزاد نبوی وزیر صنایع سنگین به دلیل تخلفات و جرائم شرکت سایپا و سوءاستفاده از بیت‌المال توسط آن‌ها بود که نتیجه استیضاح او هم برکناری نبود.
در دو دولت اکبر هاشمی رفسنجانی ۴ استیضاح صورت گرفت؛ ایرج فاضل، وزیر بهداشت با دلایلی نظیر سوءمدیریت و عدم کفایت وزیر در حل مسائل درمان، آموزش و حفظ ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب در سطح وزارتخانه و دانشگاه‌های علوم پزشکی استیضاح شد(سال ۱۳۶۹)، نتیجه آراء به برکناری فاضل منجر و او به نخستین وزیر معزول در جمهوری اسلامی تبدیل شد.
محمدعلی نجفی، وزیر آموزش و پرورش در سال ۷۰ به دلیل نارضایتی فرهنگیان و همچنین اولیاء از عملکرد وی، مورد استیضاح قرار گرفت که در نهایت در سمت خود باقی ماند.استیضاح بعدی محمد سعیدی کیا وزیر راه و ترابری و به دلیل ناایمنی جاده‌ها و ضعف‌های مدیریتی در اداره فرودگاه‌ها و ... بود که استیضاح او در سال ۷۱ هم به برکناری منتج نشد.
در ادامه حسین محلوجی وزیر معادن و فلزات نیز مورد استیضاح قرار گرفت؛ از مهم‌ترین دلایل این استیضاح عدم اعتنا محلوجی به اجرای قانون بود اما تعداد رأی لازم برای برکناری را دریافت نکرد(سال ۱۳۷۳).
دولت سید محمد خاتمی از پراستیضاح‌ترین دولت‌های بعد از انقلاب محسوب می‌شود و مجموعاً ۷ وزیر کابینه‌های او استیضاح شدند؛ اولین فرد عبدالله نوری وزیر کشور بود که در سال ۷۷ از سمت خود عزل گشت.
عطالله مهاجرانی وزیر فرهنگ و ارشاد، فرد بعدی بود هرچند که او ابقاء گشت البته مهاجرانی پس از گذشت مدت زمانی خود استعفا نمود(سال ۱۳۷۸).
وزیر مسکن و شهرسازی، علی عبدالعلی زاده نیز سال ۸۱ مورد استیضاح مجلس قرار گرفت که منجر به ابقای وی شد.
یک سال بعد استیضاح مسعود پزشکیان، وزیر بهداشت و درمان خاتمی ، به دلیل ضعف در مدیریت کلان، عزل‌ها و انتصابات غلط صورت پذیرفت که نتیجه‌ی آن رأی اعتماد مجدد به او بود.
در همان سال (۸۲) مرتضی حاجی وزیر آموزش و پرورش نیز دوازدهمین استیضاح پس از انقلاب را تجربه کرد که به نتیجه نرسید و او نیز در سمت خود باقی ماند. سیزدهمین استیضاح مجلس و سومین استیضاح سال ۱۳۸۲ که ناموفق هم بود، استیضاح احمد معتمدی وزیر پست و تلگراف و تلفن با محوریت ایرادات تلفن همراه و ثابت و ماجرای ماهواره بود.سومین استیضاح منجر به عزل، استیضاح احمد خرم وزیر راه وترابری در سال ۸۳ به دلیل مفاسد مالی‌اش بود.
تعداد استیضاح‌ها در دولت نهم و دهم با استیضاح‌های دولت خاتمی برابر بود؛ اولین آن‌ها محمدرضا اسکندری، وزیر جهاد کشاورزی در سال ۸۵ بود که به نتیجه نرسید. یک سال بعد از او محمود فرشیدی وزیر آموزش و پرورش هم فرآیند مشابهی را تجربه کرد. در ادامه استیضاح مجید نامجو، وزیر نیرو در سال ۸۹ و شمس‌الدین حسینی وزیر اقتصاد در سال ۹۰ هم به ابقای آن‌ها منجر شد.
یکی از پرحاشیه‌ترین استیضاح‌ها مربوط به علی کردان وزیر کشور وقت در سال ۸۷ بود که به عزل وی هم منتج شد. وزیر معزول بعدی این دولت حمید بهبهانی وزیر راه و ترابری بود(سال ۱۳۸۹). سومین وزیر عزل شده هم عبدالرضا شیخ الاسلامی وزیر کار بود (سال ۱۳۹۱).
تا کنون دولت‌های اول و دوم روحانی بیشترین تعداد استیضاح‌ها را با مجموع ۹ استیضاح داشته است؛ در این دو دولت وزرای علوم (فرجی دانا-سال ۱۳۹۳)، آموزش و پرورش (فانی-سال ۱۳۹۴)، راه و شهرسازی (آخوندی-سال‌های ۹۴،۹۵ و ۹۶)، کار (ربیعی-سال ۹۶)، کشاورزی (حجتی-سال ۹۶) و اقتصاد (کرباسیان-سال ۹۷) استیضاح شدند که از این تعداد ۳ نفر عزل شدند.
تا کنون دولت‌های اول و دوم حسن روحانی بیشترین تعداد استیضاح‌ها را با مجموع ۹ استیضاح داشته است
فرجی دانا وزیر علوم و کرباسیان وزیر اقتصاد در همان استیضاح اول خود برکنار شدند اما ربیعی وزیر کار در اولین استیضاح خود موفق به کسب رأی اعتماد مجدد شد ولی در در دومین استیضاح عزل شد. در این میان بیشترین تعداد استیضاح مربوط به آخوندی وزیر راه است.
به گزارش تابناک، در دولت سیزدهم همانند سایر دولت‌ها حواشی و شایعات مربوط به عزل وزرا زیاد بود اما در نهایت از میان تمام این‌ها فقط ۲ مورد صورت گرفت که از این جهت یکی از دولت های کم استیضاح محسوب می شود،
هر دو مورد استیضاح دولت سید ابراهیم رئیسی مربوط به فاطمی امین وزیر صمت بود و دومین استیضاح که در فاصله شش ماه و سال ۱۴۰۲ صورت گرفت، منجر به برکناری او شد.
• در ۱۱ دوره مجلس، آن‌ها ۳۲ بار وزرا را استیضاح کردند که ۱۰ بار آن به برکناری منجر شده است.
• در میان تمام مجلس‌ها، تنها مجلس دوم از استیضاح استفاده نکرده و مجلس یازدهم در طول عمر خود بیشترین کارت زرد و کمترین استیضاح را انجام داده است.
• مجلس دهم با ۶ استیضاح و مجلس‌های ششم، هشتم و نهم با ۴ استیضاح به ترتیب در صدر قرار دارند.
• وزرای مسکن، راه و شهرسازی با ۵ استیضاح، وزرای راه و ترابری، کشور، تعاون، کار، رفاه و امور اجتماعی و وزرای آموزش و پرورش با ۳ استیضاح بیشترین آمار را در میان وزارتخانه‌ها داشتند.
• دولت حسن روحانی با ۹ استیضاح و سپس دولت‌های احمدی‌نژاد و خاتمی با ۷ بار بیشترین استیضاح را داشته‌اند.
• سید محمد خاتمی و حسن روحانی دو رئیس جمهوری بودند که در هیچ کدام از جلسات استیضاح وزیران خود شرکت نکردند.
