استرس امتحان واکنش طبیعی بدن به فشار روانی ناشی از امتحانات است که به دلیل انتظارات بالا، نگرانی از نتیجه امتحان، ترس از شکست، کمبود زمان برای مطالعه و سایر عوامل ایجاد می‌شود. این نوع استرس در میان دانش‌آموزان و دانشجویان بسیار رایج است، چراکه امتحانات اغلب به‌عنوان معیاری برای سنجش موفقیت تحصیلی شناخته می‌شوند.
استرس امتحان می‌تواند فرد را به سمت حالت بیش‌برانگیختگی فیزیولوژیکی و روانی سوق دهد که معمولاً با علائم جسمانی و روانی قابل‌تشخیص است. این نوع استرس تحت تأثیر عواملی نظیر انتظارات بالای والدین، معلمان یا خود فرد نسبت به نتیجه امتحان تشدید می‌شود.
«رضا بیدکی» متخصص روانپزشکی و فلوشیپ نوروسایکیاتری و عضو هیات علمی بیمارستان شهید صدوقی یزد در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: افراد ممکن است به دلیل احساس کمبود زمان برای مطالعه، ترس از شکست و ناکامی، یا نگرانی درباره قضاوت دیگران دچار اضطراب شوند.
وی با اشاره به این که مشکلات شخصی نظیر مشکلات خانوادگی یا اجتماعی می‌توانند بر شدت استرس امتحان بیافزایند، گفت: علاوه بر این، تغییرات هورمونی در دوران بلوغ می‌تواند حساسیت به استرس را افزایش دهد و واکنش‌های روانی فرد را شدیدتر کند.
ییدکی با اشاره به این که علائم جسمی استرس امتحان شامل سردرد، دل‌درد، بی‌خوابی، خستگی مفرط، تنش عضلانی، کاهش یا افزایش اشتها، و تعریق بیش از حد است، تصریح کرد: از سوی دیگر، علائم روانی این نوع استرس شامل اضطراب، نگرانی مداوم، تحریک‌پذیری، کاهش تمرکز، فراموشی، احساس ناامیدی، و مشکل در تصمیم‌گیری می‌شود.
وی افزود: این علائم می‌توانند به‌طور مستقیم بر عملکرد تحصیلی فرد تأثیر منفی بگذارند.
این متخصص روانپزشکی ضمن تاکید بر این که استرس شدید موجب کاهش تمرکز می‌شود، گفت: با وجود استرس، ذهن به‌جای تمرکز بر مطالب درسی به نگرانی‌های مربوط به امتحان مشغول می‌شود.
وی افزود: همچنین استرس می‌تواند توانایی یادآوری اطلاعات را مختل کند و انگیزه مطالعه را کاهش دهد.
بیدکی اظهار کرد: افراد ممکن است در شرایط استرس‌زا نتوانند به‌درستی تصمیم بگیرند یا عملکردی مناسب در امتحانات ارائه دهند.
این متخصص روانپزشکی ضمن اشاره به این که مدیریت استرس امتحان مستلزم استفاده از روش‌های متعدد است، تصریح کرد: برنامه‌ریزی دقیق برای مطالعه و اختصاص زمان کافی به هر درس می‌تواند به کاهش نگرانی‌ها کمک کند.
وی افزود: استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی نظیر تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا، و تمرینات ریلکسیشن(تن آرامی) عضلانی پیشرونده نیز در کاهش استرس بسیار مؤثر است.
بیدکی با بیان این که تغذیه سالم و متعادل به بدن انرژی لازم برای مقابله با فشارهای روانی را می‌دهد، گفت: ورزش منظم باعث کاهش تنش و بهبود خلق‌وخو می‌شود و همچنین خواب کافی نیز نقش مهمی در عملکرد مغز و کاهش استرس دارد.
این متخصص روانپزشکی با اشاره به این که والدین و معلمان می‌توانند با ایجاد محیطی آرام و حمایتی برای دانش‌آموزان، از فشارهای غیرضروری بکاهند، گفت: آنها می‌توانند با تعیین انتظارات واقع‌بینانه، از ایجاد اضطراب‌های بی‌مورد جلوگیری کنند.
وی افزود: آموزش مهارت‌های مقابله با استرس و تقویت اعتمادبه‌نفس دانش‌آموزان می‌تواند به بهبود عملکرد تحصیلی آنها کمک کند.
بیدکی خاطرنشان کرد: مدارس می‌توانند با برگزاری برنامه‌های آموزشی نظیر آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی یا ایجاد گروه‌های حمایتی، به دانش‌آموزان کمک کنند تا با استرس امتحان مقابله کنند.
وی با تاکید بر این که والدین، معلمان و مشاوران نقش مهمی در کاهش استرس امتحان دارند، گفت: ایجاد رابطه‌ای همدلانه و تشویق دانش‌آموزان به بیان نگرانی‌ها می‌تواند از احساس تنهایی و اضطراب آنها بکاهد.
این متخصص روانپزشکی تصریح کرد: همچنین ارائه خدمات مشاوره برای دانش‌آموزانی که با استرس شدید مواجه هستند، اقدامی مؤثر در مدیریت این مشکل است.
بیدکی با اشاره به این که هورمون‌های استرس مانند آدرنالین در شرایط استرس‌زا ترشح می‌شوند و می‌توانند منجر به افزایش ضربان قلب، تنفس سریع، تعریق، لرزش و احساس عدم کفایت شوند، عنوان کرد: علاوه بر این، مصرف بیش‌ازحد محرک‌هایی مانند کافئین می‌تواند این علائم را تشدید کند.
وی افزود: اگرچه کافئین ممکن است در کوتاه‌مدت به افزایش هوشیاری کمک کند، مصرف بیش‌ازحد آن می‌تواند اضطراب، بی‌خوابی و تحریک‌پذیری را افزایش دهد و عملکرد تحصیلی را مختل کند.
این متخصص روانپزشکی با بیان این که استرس طبیعی واکنشی طبیعی به فشار است و معمولاً پس از رفع فشار کاهش می‌یابد، گفت: اضطراب شدید، که به‌عنوان یک اختلال روانی شناخته می‌شود، با علائم مداوم و شدید همراه است و نیازمند مداخله حرفه‌ای و درمان است.
بیدکی با تاکید بر این که فعالیت‌هایی مانند مراقبه، تمرینات تنفسی و ورزش به‌طور مؤثری در کاهش استرس نقش دارند، خاطرنشان کرد: این فعالیت‌ها با کاهش تنش عضلانی، بهبود تمرکز و کاهش اضطراب، شرایط ذهنی فرد را بهبود می‌بخشند.
وی افزود: تغییر سبک زندگی با توجه به اصولی مانند خواب کافی، تغذیه سالم و مدیریت زمان می‌تواند به شکل قابل‌توجهی استرس امتحان را کاهش دهد.
بیدکی با بیان این که استفاده از دارو یا مکمل‌ها برای کاهش استرس تنها باید تحت نظر پزشک انجام شود و خوددرمانی ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد، گفت: در موارد شدید، درمان دارویی می‌تواند در کنار سایر روش‌های مدیریت استرس به کاهش علائم کمک کند.
وی اظهار کرد: استرس امتحان بخشی اجتناب‌ناپذیر از زندگی تحصیلی است و می‌تواند به‌عنوان نیروی محرکه عمل کند، اما در صورت شدید شدن، به اختلال در عملکرد فرد منجر می‌شود.
این متخصص روانپزشکی در پایان با بیان این که کاهش این استرس نیازمند همکاری والدین، معلمان و دانش‌آموزان است، تصریح کرد: با استفاده از روش‌های مدیریت استرس، تقویت اعتمادبه‌نفس و ایجاد محیطی آرام و حمایتی، می‌توان از اثرات منفی این نوع اضطراب کاست و شرایطی مناسب برای موفقیت تحصیلی فراهم کرد.
انتهای پیام
