خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – بهرام قربانپور: آوازه گیلان اگرچه در ابعاد مختلف گردشگری، تاریخی و طبیعی به لحاظ برخورداری از پوشش سبز، آب و هوای کم نظیر و جنگل‌های هیرکانی و سواحل نیلگون کاسپین، در کشور و حتی دنیا پیچیده است، اما تهدیدات زیست محیطی، مصائب فرهنگی و اجتماعی این استان هم «انگشت‌نما» است.
اگر از چالش زیست محیطی گیلان از جمله پسماند، پساب‌های خانگی و ورود فاضلاب‌ها به دل رودخانه‌ها و تالاب انزلی بگذریم، به یک چاله بزرگی می رسیم که از آن به «انقراض جمعیت» یاد می‌کنند.
آب‌رفت جمعیتی در گیلان
جمعیتی که رفته رفته آب می‌رود و در سایه بی رغبتی خانواده‌ها به «فرزند آوری» و کم توجهی مسئولان به این مقوله با اهمیت، گیلان را به خانه سالمندان تبدیل کرده است.
بر اساس داده‌های آماری وضعیت جمعیتی گیلان روز به روز وخیم‌تر می‌شود و این مسئله به حدی رسیده که اگر اقدام مؤثر و توأم با برنامه حساب شده‌ای صورت نگیرد باید ادبیات خوش‌لهجه این استان را به فراموشی بسپاریم.
چالش جمعیتی از چند جهت گیلان را تهدید می‌کند که مهم‌ترین بُعد آن عدم رغبت خانواده‌ها و زوجین به «فرزندآوری» است، که حل این مسئله در کنار توجه به مقوله اشتغال، اقتصاد و درآمد، نیازمند پیوست فرهنگی است، از سوی دیگر نبود درآمد پایدار و مهاجرت نسل جوان از این استان، است.
تهی شدن گیلان از نیروی جوان و کارآمد سبب شده تا پنجره جمعیتی استان نیمه باز و شاید وقتی دیگر کامل بسته شود که سالمند نشینی گیلان را به همراه خواهد داشت، چالشی که باید برای بهداشت و سلامت آن از هم‌اکنون اقدامی شود.
راه اندازی تالار گفتگو برای تراوش ایده‌ها
«روح الله منعم» استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان با اشاره به نقش مهم مدیریت یکپارچه شهری در حوزه تراکم جمعیتی اظهار کرد: ارائه خدمات مناسب و هدفمند از سوی مدیریت شهری تأثیر مستقیم به افزایش جمعیت و تراکم جمعیتی دارد.
وی با بیان اینکه در عصر ایده‌ها به سر می بریم، افزود: نگاه دانش بنیانی به موضوعات اجتماعی به ویژه جمعیت و خانواده اهمیت و ضرورت دارد.
این استاد دانشگاه با تاکید بر لزوم ارتباط پیوسته و مؤثر مدیریت شهری، متولیان فرهنگی و مذهبی با دانشگاه‌ها بیان کرد: نگاه علمی در حوزه‌های مختلف به تسریع در حل مسائل کمک می‌کند.
منعم با تاکید بر لزوم ایجاد تالارهای گفتگو برای حل مشکلات اجتماعی و فرهنگی اضافه کرد: تالارهای گفتگو محلی برای ایده‌پردازی‌ها و تراوش ایده‌ها جهت حل مسائل اجتماعی نظیر جمعیت و خانواده است.
وی با بیان اینکه فرهنگ سازی در حوزه جمعیت و خانواده باید از سنین پایه انجام شود، افزود: در جنبش نرم‌افزاری عصر امروز می‌توان دانش‌آموزان و نسل جوان را با مفاهیم جمعیت و خانواده هم‌صدا و آشنا کرد تا در آینده دچار چالش جمعیتی نشویم.
گیلان جزیره سالمندان کشور
نرخ رشد جمعیتی به استناد آمارهای سازمان ثبت احوال، در کشور و به تبع آن گیلان، روندی کاهشی داشته و جدی بودن بحران کاهش جمعیت را بار دیگر به همه گوشزد می‌کند.
اینکه بگوییم؛ «گیلان سالمندترین استان کشور است»، یک افتخار نیست بلکه تهدید بزرگی است که می‌تواند در آینده نه چندان دور به مایه ننگ تبدیل شود، استانی که در بهترین شرایط آب و هوایی، امکانات، منابع و موقعیت استراتژیک اقتصادی و تجاری قرار دارد، به این حال و روز افتاده باید به حالش گریست.
گیلان در حالی از روی پل جوانی به سمت جزیره سالمندی پیش می‌رود که این استان تکمیل کننده پازل کریدور شمال به جنوب است، کریدوری که می‌تواند اقتصاد و اشتغال این استان را شکوفا کند و برای تحقق این امر در سال‌های آتی نیازمند نیروی جوان و کارآمد هستیم و با این تفاسیر اگر حرکت چرخه و نمودار جمعیتی استان به سمت «پیری» و «سالمندی» استمرار داشته باشد، ناگریز به وارد کردن نیروی کار از سایر استان‌ها و حتی کشورهای همجوار خواهیم بود.
طبق داده‌های آماری، در ۵ سال اخیر رشد ازدواج در استان روند کاهشی داشته و در همین حال، میزان طلاق در این بازه زمانی صعودی بوده است و این آمارها اصلاً خوشایند گیلان متمدن، هویتدار و با اصالت نیست و لذا برای تغییر ذائقه فرهنگی و رفتاری مردم گیلان باید برنامه فرهنگی ارائه داد که تاکنون گامی مؤثری در این بخش برداشته نشده است.
اتاق رصد برای کدام جمعیت!
گیلان در حالی در سرازیری چاله جمعیتی قرار دارد که «هادی حق‌شناس» استاندار گیلان تازه از آمادگی برای راه‌اندازی اتاق رصد جمعیت استان خبر می‌دهد و نسبت به حذف هویت گیلانی اعم گیلک، تالش و گالش ابراز نگرانی می‌کند.
اینگونه که داده‌های آماری روایت می‌کند؛ نرخ رشد جمعیت گیلان حدود ۰.۱ درصد بوده و در حالی که این نرخ در کشور ۰.۹ درصد است و این اختلاف ۸ برابری رشد گیلان به نسبت کشور در حالی رقم خورده که مسئولان ارشد و تصمیم‌ساز استان در جلسات، نشست‌ها و همایش‌ها به جای اقدام عاجل و اثرگذار، فقط دست روی دکمه «هشدار» گذاشته‌اند.
بازی با اعداد و ارقام و تیتر کردن یک فاجعه اجتماعی هیچ گاه مسئله‌ای را حل نکرده است و قطعاً چالش جمعیتی گیلان هم با این نمایش‌های رسانه‌ای حل نمی‌شود، مگر اینکه کار اصولی، علم‌پایه و اثرگذار در این حوزه صورت گیرد.
فرصت‌سوزی در حوزه فرزندآوری در گیلان
آنطور که «محمدتقی آشوبی» رئیس دانشگاه علوم پزشکی گیلان گفته؛ از سال ۱۴۰۰ به مدت ۷ سال فرصت داریم کاهش جمعیت گیلان را جبران کنیم. که البته از این ۷ سالی که آقای رئیس مطرح می‌کند، ۳ سالش پریده است و حالا باید روی ۴ سال باقیمانده برنامه ریزی کرد.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی گیلان این راه هم گفته که این استان کمترین نرخ باروری را در کل کشور دارد و نرخ باروری گیلان ۱.۳ بیشتر نیست.
طبق داده‌های آماری تعداد مادران دهه ۶۰ و ۷۰ مجموعاً به ۳۰۰ هزار نفر می‌رسد، که چشم امید مسئولان متولی به فرزندآوری این افراد است تا پنجره جمعیتی استان همچنان رو به افق روشن و امیدبخش باشد.
ابتر ماندن اجرای یک قانون مهم
با توجه به تمام کج‌سلیقگی‌ها، سهل‌انگاری‌ها و بی برنامگی‌هایی که در حوزه جمعیت و خانواده در گیلان رخ داده نباید از ابتر ماندن اجرای قانونی جوانی جمعیت و حمایت از خانواده به راحتی گذشت، قانونی که بار اجرای آن ظاهراً تنها بر دوش تعداد انگشت شماری از دستگاه‌های متولی افتاده است.
مادامی که قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده فقط در روی کاغذنگاری‌ها و مکاتبات اداری و بین‌دستگاهی آورده شود نمی‌توان به جوان شدن گیلان دل بست و این استان روز به روز به ورطه پیری پیش خواهد رفت.
