به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، بحران مدیریت پسماند ایران به تهدیدی استراتژیک تبدیل شده است؛ آمارهای تکاندهنده نشان میدهند که تنها ۹٪ از زبالههای کشور بازیافت میشوند و ۹۰٪ دفن غیراستاندارد میشود. در حالی که تولید روزانه زباله در تهران به ۸ هزار تن میرسد، ناکارآمدی سیستمهای موجود در پردازش و دفع این پسماندها، علاوه بر آسیبهای زیستمحیطی، تهدیدی جدی برای سلامت عمومی و امنیت غذایی است. قانون مدیریت پسماند که ۲۰ سال پیش تصویب شد، حالا به نظر میرسد جزو دایره تکراری وعدهها و اقدامات ناکافی باقیمانده است؛ حالا دیگر وقت آن رسیده که ایران با اتخاذ اقدامات فوری، از این بحران جدی عبور کند.
مدیریت پسماند یکی از مسائل بحرانی و چالشبرانگیز در حوزه محیط زیست ایران است که نه تنها سلامت عمومی و محیط زیست کشور را تهدید میکند، بلکه به یک معضل استراتژیک و امنیتی تبدیل شده است. سخنان شینا انصاری ، معاون رئیسجمهور و رئیس سازمان محیط زیست، در مجلس شورای اسلامی، بر اهمیت این موضوع تاکید کرده و زوایای مختلف بحران را آشکار ساخته است. در این گزارش، ابعاد بحران مدیریت پسماند، تاثیرات آن، و راهکارهای پیشنهادی برای مقابله با این بحران به تفصیل بررسی میشود.
ابعاد بحران
مدیریت پسماند در ایران با چالشهای گستردهای روبهرو است. آمارها نشان میدهند که حجم تولید پسماند و روشهای نامناسب دفع آن تهدیدات جدی ایجاد کرده است.
نوع پسماند | حجم سالانه (تن) |
---|---|
پسماند عادی | 21 میلیون |
پسماند عفونی بیمارستانی | 150 هزار |
پسماند صنعتی | 35 میلیون |
پسماند کشاورزی | 170 میلیون |
پسماند خطرناک و ویژه | 8 میلیون |
نخالههای ساختمانی | 150 میلیون |
پردازش و دفع ناکافی
شاخص | میزان در ایران | متوسط جهانی |
پردازش پسماند | 7.4% | 13.5% |
دفع پسماند | 68.2% | 36.6% |
تلمبار پسماند | 13.3% | 5.5% |
روشهای نامناسب دفع پسماند، مانند دفن غیر بهداشتی و تلمباری، علاوه بر آسیبهای زیستمحیطی، هزینههای اقتصادی سنگینی به کشور تحمیل میکند.
تاثیرات زیست محیطی و بهداشتی
ابعاد تاثیر | نمونهها |
آلودگی منابع آب | نفوذ شیرابه پسماند به منابع آب زیرزمینی |
آلودگی خاک | تجمع فلزات سنگین و مواد سمی در خاک |
آلودگی هوا | انتشار گازهای گلخانهای و بوی نامطبوع |
تهدید سلامت عمومی | افزایش بیماریهای مرتبط با آلودگی و تماس با پسماندهای خطرناک |
تاثیر بر امنیت غذایی | آلودگی محصولات کشاورزی به دلیل استفاده از آب و خاک آلوده |
چالشهای موجود
مشکلات موجود در مدیریت پسماند کشور ناشی از ضعف در قوانین، زیرساختها، و نظارت است.
چالش | جزئیات |
عدم تفکیک از مبدا | نبود فرهنگ عمومی و مشوقهای کافی برای تفکیک پسماند. |
کمبود زیرساختهای پردازش | ظرفیت ناکافی خطوط پردازش و بازیافت پسماند. |
ضعف در اجرای قانون | رعایت ناقص قوانین مدیریت پسماند و بازدارنده نبودن جرایم. |
محدودیت مالی | بودجه ناکافی برای توسعه زیرساختها و فناوریهای جدید. |
فساد و مدیریت ناکارآمد | وجود شبکههای مافیایی و عدم شفافیت در مدیریت پسماند. |
راهکارهای پیشنهادی
برای مقابله با بحران مدیریت پسماند، اقدامات زیر پیشنهاد میشود:
اصلاح قوانین و افزایش ضمانت اجرایی
اقدام | جزئیات |
بازنگری قانون مدیریت پسماند | تطبیق قوانین با فناوریهای جدید و روندهای بینالمللی. |
افزایش جرایم زیستمحیطی | وضع مجازاتهای بازدارنده برای تخلفات مرتبط با مدیریت پسماند. |
سرمایهگذاری در زیرساختها
اقدام | جزئیات |
توسعه خطوط پردازش | افزایش ظرفیت پردازش و بازیافت پسماند. |
تجهیز شهرداریها | استفاده از فناوریهای مدرن در جمعآوری و حمل و نقل پسماند. |
تفکیک پسماند از مبدا
اقدام | جزئیات |
آموزش عمومی | برگزاری کمپینهای آگاهیبخشی برای تفکیک پسماند. |
مشوقهای مالی | ارائه تخفیف در قبوض خدماتی برای خانوارها و صنایع مشارکتکننده. |
تقویت نظارت و شفافیت
اقدام | جزئیات |
ایجاد سامانه جامع نظارت | رصد آنلاین فرآیندهای مدیریت پسماند در سطح کشور. |
گزارشدهی سالانه | ارائه گزارش عملکرد دستگاهها به مجلس و دولت. |
حمایت از بخش خصوصی
اقدام | جزئیات |
معافیتهای مالیاتی | تشویق شرکتهای بازیافت با مشوقهای مالیاتی. |
تسهیل سرمایهگذاری | حمایت از پروژههای مدیریت پسماند توسط بخش خصوصی. |
کاهش دفن و سوزاندن غیر اصولی
اقدام | جزئیات |
تبدیل پسماند به انرژی | استفاده از فناوریهای پیشرفته برای تولید انرژی از پسماند. |
تولید کود آلی | بازیافت مواد آلی برای تولید کود و بهبود کشاورزی. |
مدیریت صحیح پسماند یکی از الزامات اساسی برای حفاظت از محیط زیست و سلامت عمومی است. شناسایی و مقابله با موانع موجود، اصلاح قوانین، افزایش نظارت و شفافیت، توسعه زیرساختها و جلب مشارکت عمومی و خصوصی از جمله گامهای کلیدی برای حل این بحران است. اقدامات ضرب الاجل و برنامهریزی استراتژیک میتواند کشور را به سمت مدیریت پایدار و استاندارد پسماند سوق دهد و از تبعات زیست محیطی و اقتصادی آن بکاهد.
همچنین محمدباقر قالیباف ، رئیس مجلس شورای اسلامی نیز در خصوص این موضوع به ارائه آمار در خصوص جمع آوری پسماند در کشور پرداخت.
او همچنین از شیوه مدیریت پسماند در کشور انتقاد کرد و گفت: ۲۰ سال است که قانون پسماند نوشته شده است. سال ۸۳ این قانون نوشته شد و سال ۸۴ آیین نامه آن تدوین شده است. چه کارنامهای در حوزه پسماند داریم؟ هر روز هم این مشکل بیشتر میشود.
میزان تولید زباله در تهران
شهر | میزان تولید روزانه زباله (تن) |
---|---|
تهران | ۸,۰۰۰ |
شبهای عید | ۱۲,۰۰۰ |
میزان بازیافت زباله در کشور
شاخص | میزان (%) |
---|---|
بازیافت زباله | ۹% |
دفن غیراستاندارد | ۹۰% |
اقدامات پیشنهادی رئیس مجلس
اقدام پیشنهادی | دستگاه مسئول | زمانبندی |
---|---|---|
تشکیل جلسات فصلی با روسای مجامع استانها | رئیس مجلس | هر فصل |
بررسی عملکرد وزارت کشور و سازمان شهرداریها | وزارت کشور، سازمان شهرداریها | فوری |
توسعه استفاده از دستگاههای زبالهسوز | وزارت کشور، سازمان محیطزیست | کوتاهمدت |
ارتقاء فرهنگسازی در خصوص تفکیک پسماند | دستگاههای اجرایی | میانمدت |