مریم پیروزه: همه‌ی ما عکس‌هایی از فرهاد مجیدی، مایکل جکسون و دیگر سلبریتی‌ها را بر روی دیوار اتاق خاله، عمو و... خود دیده‌ایم؛ پس این شیفتگی مختص به نسل امروز نیست و نخواهد ماند؛ اما امروزه به دلیل اینکه در عصر رسانه زندگی می‌کنیم شکل این طرفداری ها فرق کرده و رنگ و بویی دیگر گرفته است.
اینستاگرام با دادن امکان انتشار عکس، ویدئو، متن و حتی آهنگ کار را برای صاحبان صفحات مجازی در انتشار و تماشای محتوای موردعلاقه‌شان آسان کرده است.
فن‌پیج چیست؟
وقتی نام سلبریتی محبوب خود را در اینستاگرام جستجو کنید کاربرهای زیادی هم‌نام با او برایتان نمایان می‌شوند که در انتهای آنها پسوند فن به چشم می‌آید این نام‌ها همان فن پیج‌ها هستند که هر سلبریتی باتوجه‌به محبوبیتش تعدادی از آنها را داراست. کار اصلی این صفحات انتشار محتواهای مختلف درباره‌ی سلبریتی مذکور است.
فن‌پیج نه برای امروز بلکه برای دیروز است
به‌طورکلی دو نوع فن پیج در فضای مجازی وجود دارد. دسته‌ی اول این فن پیج‌ها زیر نظر خود سلبریتی مورد نظرفعالیت می‌کنند و ادمین پیج توسط خود او انتخاب می‌شود و حقوق می‌گیرد. گروه بعدی از فن پیج‌ها را عشق بی‌مانندشان به سمت ساختن پیج و انتشار عکس، فیلم و مطالب در مورد یک سلبریتی سوق می‌دهد؛ اما چه چیزی در ذهن یک فرد رخ می‌دهد که ساعات زیادی را صرف دنبال‌کردن زندگی یک نفر دیگر می‌کند .
برای درک رابط مخاطبان جوان از سوی و سلبریتی ها و فن پیج ها از سوی دیگر با دو روانشناس «علی نیک جو» و «فائزه زائر رضایی» گفتگو کردیم تا این هر دو دکتر روانشناس در پاسخ به پرسش‌های ما، تحلیل روانی این رویداد که این روزها ابعاد تازه ای پیدا کرده است را ارائه کنند.
غریبه با خود غرق در ابژه ایده‌آل
علی نیک جو با اشاره به اینکه غرق‌شدن در دنیای سلبریتی‌ها در سنین جوانی امری بعید نیست، می‌گوید: انسان برای اینکه در برابر چالش‌های زندگی بتواند تاب بیاورد نیازمند این است که به وجود و بودن خودش حسی داشته باشد؛ اما در بعضی از مواقع شخص نمی‌تواند این حس را ببیند، بشناسد یا درک کند برای همین با خود غریبه می‌شود در این زمان وصل‌شدن به یک ابژه ایده‌آل که بسیار افراد جامعه او را تایید می‌کنند باعث می‌شود آن وجود تکه‌تکه شده به قوام و یکدستی برسد. اما این انسجام موقت است؛ زیرا احساسات و نوع نگاه آن سلبریتی جایگزین دیدگاه و احساسات فرد می‌شود و فرد هم با بازخوردی که می‌دهد رفتار آن چهره‌ی معروف را شکل می‌دهد در واقع هم برای مخاطب و هم برای سلبریتی یک وجود کاذب به همراه دارد.
سن هویت‌یابی و سرعت بالای فضای مجازی
فائزه زائر رضایی این شیفتگی را این‌گونه تعبیر می‌کند: این امر یک اتفاق جدید نیست که بگوییم وجود یا عدم وجود چیزی باعث پدیدآمدن این امر شده است. علاقه به چهره‌ی مشهور در دهه‌های ۵۰، ۶۰ و ۷۰ که هنوز اینستاگرام و فضای مجازی بین مردم رواج پیدا نکرده بود هم دیده می‌شد حالا به اشکال دیگر مثلاً عکس بازیگر، تیم و چهره‌های دیگر را بر درودیوار اتاقمان می‌چسباندیم یا لباسی که می‌پوشیدند، موزیکی که گوش می‌دادند برایمان جذاب بود؛ سعی می‌کردیم هر طوری که شده مصاحبه‌ها و فیلم‌هایشان را ببینیم. این یک بخش طبیعی در جوانی است؛ زیرا که نوجوان در سن هویت‌یابی است و برای رسیدن به هویت ایده‌آل دست به این کار می‌زند. اما امروزه پیشی‌گرفتن فضای مجازی از زندگی روزمره و سرعت بالای مواجهه با رسانه‌ها، شاید زیاد مناسب نیست یا این آشنایی به قبل از سن هویت‌یابی رسیده است. برای مثال بچه‌های دبستانی در فضای مجازی به عبارتی زندگی می‌کنند یا در همین گروه‌های فن‌پیج فعالیت می‌کنند. پس این جریان فن‌پیج و سلبریتی پروری مختص به جوانان امروز نیست؛ اما به علت رسانه‌های متفاوتی که وجود دارد بیشتر دیده می‌شود.
فن پیج، سود دوسویه
بودن فن پیج‌ها می‌تواند کمک شایانی به سلبریتی در دیده‌شدن بکند. آنها دقیقاً می‌دانند از چه چیزی تولید محتوا کنند. برای مثال زوج محبوب در یک سریال بهترین سوژه هستند؛ تا دلتان بخواهد از آنها با موزیک‌های عاشقانه ویدیو ساخته شده است. مثلاً ویدیویی که از عروسی کیسان دیباج والیکا ناصری در سریال گردن زنی منتشر شد، باعث روی‌آوردن مخاطبان زیادی به این سریال و دنبال‌کردن این دو بازیگر در فضای مجازی شد. این سود تنها برای سلبریتی نیست؛ بلکه فن پیج هم بی‌نصیب نمی‌ماند و جنبه‌های روانی و اقتصادی او را تحت‌تأثیر می‌گذارد.
بازار فن پیج‌ها داغ است
هرجا که پای پول به وسط بیاید اوضاع تغییر می‌کند و همه چیز جدی‌تر می‌شود. برای جامعه‌ی فن پیج دارها هم این نظریه صدق می‌کند. بعضی از این صفحات باتوجه‌به فعالیتی که می‌کنند خواسته یا ناخواسته وارد بازار اینستاگرامی می‌شوند. گرفتن تبلیغ یا خریدوفروش صفحات مهم‌ترین کالاها در این بازار هستند که عوامل زیادی مانند تعداد دنبال‌کننده و بازدیدکننده و... تعیین‌کننده قیمت این کالاهاست.جنبه‌ی روانی علاقه‌ی مخاطب به سلبریتی از جهات مختلف قابل‌بحث است:
سلبریتی شکل زمینی خدایان اساطیری
این علاقه بی‌حدومرز در فرزندان نگرانی شدیدی را برای والدین به همراه دارد و این امر را یک اختلال روانی تلقی می‌کنند و برای رهایی از آن هر کاری می‌کنند. خبرنگار ما برای پاسخ به نگرانی والدین به گفتگو با دکتر روانشناس نشست:
زائر رضایی می‌گوید: این طرفداری تا جایی که روند معمولی خود را طی کند، مشکلی ندارد. اما بعضی وقت‌ها از حالت طرفدار بودن خارج می‌شود و به یک شیفتگی افراطی تبدیل می‌شود که در این صورت پای اختلال به وسط می‌آید. بسیاری از افرادی که دارای اختلال خودشیفتگی و وسواس هستند، با وصل‌شدن به یک مرجع قدرت احساس قدرت، دیده‌شدن و اهمیت داشتن می‌کنند و فضای مجازی بستر مناسبی است که این اشخاص بتوانند نیازهای خود را که همان توجه است رفع کنند.
در ادامه علی نیک جو اطمینان خاطر می‌دهد: نوجوان در حال کشف دنیای درون و پیرامون خود است و تاب‌آوری او در برابر مسائل ذهنی درونی و مسائل عینی بیرونی کمتر است؛ بنابراین توسل به شخصی که از نظر او ایده‌آل است از استرس او در برابر این امور ناشناخته می‌کاهد. اما به‌مرور با افزایش سن و پیداکردن آن "من" و حس وجودی از این کشش کم می‌شود. اما در مواقعی هم می‌بینیم که فرد تا آخر عمر همچنان به اتصال به شخص ایده‌آل ادامه می‌دهد تا باوجود او در زندگی خود، وجود خود را گم نکند. امروزه به علت دسترسی آسان به فضای مجازی وصل‌شدن به این ابژه‌های خداگونه از نظر روانی آسان‌تر است.
در واقع در اینجا سخن از تعادل به میان می‌آید که اگر رعایت نشود اختلال‌های زیادی از دل این جریان بیرون می‌زند. در برخی موارد مقایسه خود با دیگر طرفداران یا با شخصیت موردنظر می‌تواند منجر به احساس ناکامی، حسادت یا عدم رضایت از خود شود یا اصلاً اگر شخص در مراتب بالای خودشناسی باشد باز هم قضاوت‌ها و انتقادات بی چارچوب کاربران به‌شدت بر روی عزت‌نفسش تأثیر می‌گذارد و استرس، فشار و اضطراب زیادی را به او تحمیل می‌کند.
بیشترین فن‌پیج‌ها برای کیست؟
با یک نگاه سطحی در رسانه‌ها به جرات می‌توان گفت که محمدرضا گلزار در تعداد فن‌پیج‌ها پرچم‌دار است. گلزار که یکی از سوپراستارهای دو دهه اخیر در سینمای ایران است از همان سال‌ها طرفداران زیادی داشته است که بیش از ۷۰درصد این طرفداران، دختران جوانی هستند که او را دوست دارند.
نوید محمدزاده از جمله بازیگرانی است که با بازی در فیلم‌هایی نظیر ابد و یک روز، متری شیش و نیم و... به محبوبیت رسید و فن‌پیج های زیادی بین دوستداران سینما پیدا کرده است.
مهران مدیری با اینکه مدت کمی است به شبکه‌های مجازی پیوسته؛ اما این امر دلیل بر این نشده است که طرفدارنش در فضای مجازی نامی از او نبرند.
اما این طرفداری‌ها به بازیگران ختم نمی‌شود و به دنیای ورزش و موسیقی هم نفوذ کرده است. فوتبالیست‌ها محبوب‌ترین گروه ورزشی هستند و ورزشکاران این گروه به‌ویژه فرهاد مجیدی توانستند صفحات طرفداری زیادی را به خود اختصاص دهند.
ماکان بند شاید یکی از پرسروصداترین گروه‌های موسیقی است که در بین گروه نوجوان جامعه جای خوش کرده است و امروزه با بازی در تئاتر و فیلم‌ها، این طرفداران پروپاقرص تراز قبل به حمایت از آنها ادامه می‌دهند.
سلبریتی الگوی رفتاری یا زندگی براساس خواست هوادار
فائزه زائر رضایی می‌گوید: اگر یک شخص که از قضا سلبریتی هم است بخواهد باتوجه‌به خواست دیگران الگوی رفتاری خود را بسازد درواقع دچار اختلال و مشکل است؛ اما خب این امر خیلی کم دیده می‌شود و هر چقدر آن سلبریتی باتجربه‌تر و پیشکسوت باشد از چنین الگوپذیری بی‌اساسی دوری می‌کند.
سلبریتی تا سر سفره خانواده‌ها هم آمد
از وقتی فضای مجازی عضوی از خانواده مردم شده است ارتباط سلبریتی و مخاطب بسیار آسان شده و این دیدار به یک رویداد خاص محدود نمی‌شود؛ اما نظر روانشناس این ارتباط آن چنان مستمر نیست و صرفاً به شکل دیگری در حال رخ‌دادن است.
زائررضایی ضمن یادآورشدن این نکته که بسیاری از این صفحات هدفشان حمایت نیست و سلبریتی را به چشم ابزاری می‌بینند که در آینده از اسم آنها کسب در آمد کنند اظهار می‌کند: امروزه ارتباط سلبریتی و مخاطب افزایش پیدا کرده است و حتی شاید برخی از این فن‌پیج‌ها توسط خود سلبریتی ساخته شده باشد تا کارش دیده شود. ولی با مرور زمان وقتی سلبریتی می‌بیند این ارتباط زندگی و حریم شخصی او را به خطر می‌اندازد شروع به دوری و فرار از هوادار می‌کند. درواقع ارتباط بین هوادار و چهره‌ی مشهور همچنان محدود به یک رویداد خاص مثل تئاتر، کنسرت، اکران مردمی و... است که البته در این دیدارها هم جز انداختن یک عکس یا گرفتن یک امضا اتفاق دیگری نمی‌افتد. یعنی مخاطب فرصت این را ندارد که به گفتگو با سلبریتی محبوبش بپردازد.
علی نیک جو با اشاره به اینکه این ارتباط مستمر می‌تواند کمک‌حال هوادار باشد ادامه می‌دهد: این ارتباط به طور موقت استرس مخاطب را کم می‌کند باعث می‌شود هوادار حس کند که به یک قبیله تعلق دارد و از حالت طرد شده در اجتماع و تنهایی و بی‌کسی خارج شده است و با خود می‌گوید من هم به یک گروه متصل شده‌ام و از این اتفاق احساس امنیت می‌کند؛ اما این امر شکننده و زودگذر است. این حضور شاید بتواند نیازهای او را برطرف کند، اما خیلی موقت است.
اما فن پیج‌ها باوجود تمام چالش‌هایی که در این مسیر با آن روبه‌رو می‌شوند باز هم با جان‌ودل خواهان ادامه‌دادن به این ارتباط هستند و آگاهانه خود را عضوی از خانواده هواداران می‌دانند.
۵۷۵۷
