هواپیما‌های نظامی نقش‌های بسیار متنوعی در میدان نبرد دارند، و اغلب می‌توانید نقش یک هواپیما را با نگاه کردن به حروف به کار رفته در نام آن یا فقط با توجه به شکل هواپیما تعیین کنید. اینها به نوبه خود عملکرد، تجهیزات و تسلیحات هواپیما را مشخص می‌کنند. در حالی که ارتش‌های جهان از انواع بی شماری از هواپیما‌های جنگی استفاده می‌کنند، تعداد کمی از آنها به اندازه جت‌های جنگنده با واژه “نظامی” عجین شده‌اند.
به گزارش روزیاتو، موزه ملی نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا، جت‌های جنگنده را این گونه تعریف می‌کند: «هواپیما‌هایی که برای رهگیری و انهدام سایر هواپیما‌ها و/یا موشک‌ها طراحی شده‌اند» و همچنین وسایل نقلیه هوایی که قادر به «مداخله و پشتیبانی نزدیک هوایی» هستند. جت‌های جنگنده برای حمله به اهداف به شکلی سهمگین و سریع به کار گرفته می‌شوند- آنها دونده‌های المپیک دنیای هوانوردی هستند. برای آنها امکان درگیری‌های طولانی وجود دارد، اما ایده آل نیست، زیرا جت‌های جنگنده ظرفیت سوخت کافی برای پرواز‌های طولانی را ندارند. با این حال، برخی از جت‌های جنگنده می‌توانند برای مسافت بیشتری نسبت به سایرین پرواز کنند.
در اینجا ۱۰ جت جنگنده‌ای را معرفی خواهیم کرد که بیشترین برد را داشته و برای مدت طولانی تری می‌توانند پرواز کنند.
وقتی مردم در مورد عملکرد یک جت صحبت می‌کنند، معمولاً به سراغ سرعت آن می‌روند. شما می‌توانید اطلاعات زیادی در مورد سریع‌ترین جت‌های جهان و سریع‌ترین جت‌های جنگنده جهان پیدا کنید، اما “برد پروازی” به چه معناست؟ پاسخ بسیار ساده است.
بر اساس تعریف ناسا، برد یک هواپیما با ضرب سرعت زمینی آن در حداکثر زمان پرواز محاسبه می‌شود. حداکثر زمان پرواز توسط عوامل متعددی از جمله میزان سوخت هواپیما، نوع موتور و تنظیم دریچه گاز تعیین می‌شود. در همین حال، سرعت زمینی دقیقاً همان چیزی است که به نظر می‌رسد: سرعتی که هواپیما روی زمین حرکت می‌کند. ما باید این عدد را بدانیم، زیرا جهت باد و سرعت وزش آن بر سرعت هواپیما تأثیر می‌گذارد. اگر دو هواپیما با “سرعت” یکسان حرکت کنند، وسیله نقلیه‌ای که در مسیر باد حرکت می‌کند به جلو هل داده شده و به سرعت زمینی بالاتری می‌رسد و هواپیمایی که مخالف مسیر باد حرکت می‌کند، با وزرش باد جنگیده و سرعت زمینی کمتری را تجربه می‌کند.
یکی از مشکلات در محاسبه «برد پروازی» جت‌های جنگنده، وجود هواپیما‌های سوخت رسان است که می‌توانند بدون نیاز به فرود هواپیما‌های جنگنده، به آنها سوخت برسانند. در دنیای ایده آلی که سوخت نامحدودی داشته و نیازی به تعمیر هواپیما ندارید، این سوخت رسان‌ها می‌توانند برد پروازی یک جت را تقریباً به طور نامحدودی افزایش دهند. با این حال، محاسبه “حداکثر زمان پرواز”، این قابلیت را نیز در نظر می‌گیرد و فقط یک باک پر از سوخت را در محاسبات خود لحاظ می‌کند. سوخت‌گیری‌ها برد پرواز را افزایش نمی‌دهند، فقط کیلومتر شمار را ریست می‌کنند.
F-۱۶ Fighting Falcon ساخت لاکهید مارتین یکی از معروف‌ترین جت‌های جنگنده امروزی در آسمان است. این هواپیما‌ها سال‌هاست که مورد استفاده قرار می‌گیرند و نقاط قوت و ضعف زیادی دارند. F-۱۶ Fighting Falcon ممکن است به سرعت هواپیما‌هایی مانند F-۱۵ Eagle و F-۱۴ Tomcat نباشد، اما می‌تواند مدت طولانی تری در آسمان بماند.
نیروی هوایی ایالات متحده از سال ۱۹۷۶ تاکنون از F-۱۶ استفاده می‌کند. این جت‌ها در مدل‌های مختلفی مانند F-۱۶A و F-۱۶B عرضه می‌شوند. تفاوت اصلی بین این نسخه‌ها تعداد صندلی‌ها است – F-۱۶A یک سرنشین دارد، در حالی که F-۱۶B برای دو خلبان جا دارد. در حالی که F-۱۶ در دسته جت‌های جنگنده طبقه بندی می‌شود، می‌تواند نقش‌های مختلفی ایفا کند. در طول عملیات طوفان صحرا، F-۱۶ها اغلب به فرودگاه ها، تأسیسات تولید نظامی و سایت‌های موشک اسکاد حمله می‌کردند.
طبق اطلاعات رسمی، برد پروازی جنگنده F-۱۶ Fighting Falcon بیش از ۳،۲۰۳ کیلومتر است. برای مقایسه، طول سرزمین ایالات متحده در طولانی‌ترین مسیر پیوسته ۴،۴۸۰ کیلومتر است. با این حال، نیروی هوایی ایالات متحده در برگه اطلاعات خود از عبارت “برد فرابری” (ferry range) استفاده می‌کند که به مسافتی که یک هواپیما می‌تواند با حداکثر سوخت و حداقل تجهیزات از جمله بار و مسافر داشته باشد، اشاره دارد. یک F-۱۶ کاملاً مسلح قادر به دستیابی به این برد نخواهد بود، به خصوص هنگامی که در حداکثر سرعت خود در آسمان پرواز کند.
ممکن است انتظار داشته باشید که برخی از اعداد و ارقام عملکردی یک هواپیما به ضرر دیگر حوزه‌های کارکردی باشد. به عنوان مثال، یک باک جادار سوخت می‌تواند بر سرعت تأثیر منفی بگذارد و فضای مورد نیاز برای مهمات را اشغال کند، در حالی که یک جت با موتور‌های قدرتمند ممکن است فضای کافی برای نگهداری سوخت زیادی نداشته باشد. چین راهی برای ساخت جت جنگنده‌ای پیدا کرده که می‌تواند با سرعت‌های بالا برای مدت طولانی‌تر از اکثر رقبا پرواز کند.
J-۲۰ Black Eagle یک جت جنگنده پنهانکار است که سرویس خود را در سپتامبر ۲۰۱۷ آغاز کرد. این هواپیما نه تنها یکی از سریع‌ترین جت‌های جنگنده در جهان است —که فقط پایین‌تر از F-۲۲ Raptor و Dassault Mirage ۲۰۰۰ قرار می‌گیرد—بلکه چین می‌تواند J-۲۰ را سریع‌تر از سرعت تولید جت‌های جنگنده توسط کشور‌های دیگر تولید کند. باور عمومی بر این است که J-۲۰ Black Eagle نتیجه مهندسی معکوس یک جنگنده F۱۱۷A Nighthawk ساخت لاکهید مارتین است که در سال ۱۹۹۹ بر فراز صربستان سرنگون شد.
برد عملیاتی J-۲۰ Black Eagle حدود ۳،۳۸۱ کیلومتر محاسبه شده است. در نگاه اول، این عدد افزایشی جزئی نسبت به برد اف-۱۶ فایتینگ فالکون به نظر می‌رسد. با این حال، وزن J-۲۰ تقریباً دو برابر بیشتر از جنگنده آمریکایی است، حتی بدون سوخت یا تسلیحات. اما از سوی دیگر، J-۲۰ حداکثر سرعتی معادل ۲،۰۸۸ کیلومتر در ساعت دارد، در حالی که F-۱۶ دارای سرعت ۲،۴۰۰ کیلومتر در ساعت است.
وقتی به پاکستان فکر می‌کنید، احتمالاً عبارت “نیروی هوایی بزرگ” به ذهنتان خطور نمی‌کند. نیروی هوایی این کشور بسیار کوچک است. پاکستان ممکن است هواپیما‌های بیشتری از مثلاً مولداوی یا سورینام داشته باشد، اما به اندازه ایالات متحده یا چین هواپیما ندارد. با این حال، کمیت هواپیما‌های موجود به ندرت تأثیری بر کیفیت آنها دارد.
جت جنگنده JF-۱۷ Thunder محصول همکاری مجتمع هوانوردی پاکستان (PAC) و شرکت هواپیماسازی چنگدو چین (CAC) است، که اخیراً J-۲۰ Black Eagle را توسعه داده است. پاکستان در سال ۲۰۰۷ شروع به استقرار JF-۱۷ کرد و در حالی که این جنگنده ستون فقرات نیروی هوایی پاکستان را تشکیل می‌دهد، JF-۱۷ در نیرو‌های هوایی میانمار، نیجریه و آذربایجان نیز به کار گرفته شده است.
وب سایت رسمی PAC ادعا می‌کند که JF-۱۷ Thunder دارای برد فرابری ۳،۴۶۱ کیلومتر است. JF-۱۷ با وزن حدود ۷،۹۶۵ کیلوگرم بدون سلاح و سوخت، سبکتر از F-۱۶ و J-۲۰ است، بنابراین منطقی است که این هواپیما بتواند طولانی‌تر پرواز کند. با این حال، با حداکثر سرعت تنها ۱،۲۹۰ کیلومتر در ساعت، در مقایسه با سایر جت‌های جنگنده با سرعت حلزون پرواز می‌کند.
بسیاری از هواپیما‌های نظامی صرفاً نسخه‌های با تفاوت جزیی نسبت به هواپیما‌های قبلی هستند. برای کشور‌های متحد، دریافت فناوری متحدین، از جمله جت‌های نظامی، و بهینه سازی آن برای خود با تغییرات جزیی غیرمعمول نیست. چین از همین روش برای بدست آوردن یک جت جنگنده با برد پروازی قابل توجه استفاده کرده است.
Shenyang J-۱۱ Flanker B+ یک جت جنگنده است که بر اساس جنگنده سوخو Su-۲۷ Flanker، یکی از ترسناک‌ترین جت‌های شوروی در دوران جنگ سرد، ساخته شده است. با این حال، مهندسان و خلبانان چینی تا سال ۱۹۹۲ به این هواپیما دست نیافتند. سه سال بعد، روسیه به چین اجازه داد تا جت‌های Su-۲۷ خود را تولید کند، به‌ویژه مدل‌های Su-۲۷SK با ارابه‌های فرود تقویت‌شده و رادار متفاوت. این هواپیما‌ها به جت‌های جنگنده J-۱۱ تبدیل شدند که امروزه می‌شناسیم.
در حالی که Su-۲۷ Flanker مسلماً برتر از J-۱۱ Flanker B+ است، نسخه کپی قانونی چین هنوز هم نیرویی است که باید رویش حساب کرد. برد عملیاتی J-۱۱ حدود ۳،۵۰۹ کیلومتر و حداکثر سرعت آن در ۲،۴۸۵ کیلومتر در ساعت است. جالب اینجاست که وزن J-۱۱ تقریباً به اندازه Chengdu J-۲۰ است، اما از نظر سرعت، برد و سقف پروازی (بالاترین ارتفاعی که هواپیما می‌تواند با خیال راحت پرواز کرده و کارآمد بماند) از آن بهتر است. در حالی که Shenyang J-۱۱ در چین ساخته می‌شود، بیشتر تسلیحات آن از روسیه است.
در حالی که جت‌های جنگنده در انتهای پایین محدوده برد هواپیمای جنگی فعال قرار دارند، جت‌های بمب افکن به سمت مخالف این طیف تمایل دارند. با این حال، طرح‌های هواپیما‌های نظامی می‌توانند بیش از یک نقش در میدان نبرد داشته باشند که بر عملکرد آنها تأثیر می‌گذارد. هنگامی که به یک جت جنگنده قابلیت بمب افکنی می‌دهید، برد پروازی بیشتری نیز به آن می‌بخشید.
Xi’an JH-۷ Flounder یک جنگنده / بمب افکن ترکیبی است که می‌تواند دو سرنشین را در خود جای دهد. در حالی که این هواپیما در چین ساخته شده است، بر یک موتور توربوفن بریتانیایی Spey ساخت رولز رویس متکی است. جالب اینجاست که JH-۷ دو نام مستعار دارد. نام مستعار رسمی این هواپیما “پلنگ پرنده” (Flying Leopard) است، اما در ناتو به جای آن از “Flounder” به معنای سفره ماهی استفاده می‌شود. نسخه‌های صادراتی این هواپیما نام مستعار «پلنگ پرنده» را حفظ کرده‌اند، اما با اسم رسمی FBC-۱ نامگذاری مجدد شده‌اند.
بر اساس گزارش ها، هر دو هواپیمای JH-۷ و FBC-۱ قابلیت‌های یکسانی دارند. حداکثر برد عملیاتی این هواپیما ۳،۶۷۸ کیلومتر و سرعت آن بین ۱،۱۶۳ تا ۱،۷۸۹ کیلومتر در ساعت، بسته به ترجیح خلبانان برای حمل سوخت یا تسلیحات بیشتر، خواهد بود. در مورد تسلیحات، JH-۷/FBC-۱ می‌تواند تا ۹ تن مهمات از جمله موشک، بمب‌های هدایت شونده و بمب‌های پرتابی استاندارد را حمل کند. علیرغم اینکه این هواپیما‌ها قادر به انجام وظیفه بمباران می‌باشند، در واقع سبکتر از جت‌های جنگنده صرف مانند Shenyang J-۱۱ Flanker B+ و Chengdu J-۲۰ Black Eagle هستند که ممکن است برد پروازی بالای JH-۷/FBC-۱ را توضیح دهد.
Dassault Aviation یک شرکت هوافضای فرانسوی است که در زمینه ساخت جت‌های خصوصی و نظامی تخصص دارد. این شرکت یکی از معدود تولیدکنندگانی است که هنوز هواپیما‌های موتور تری جت تولید می‌کند. در بخش محصولات دفاعی داسو، این شرکت یکی از چابک‌ترین جت‌های جنگنده جهان را نیز می‌سازد که دارای برد پروازی چشمگیری است.
Dassault Rafale یک جت جنگنده دو موتوره با بال دلتا است که از نظر فنی قادر به ایفای نقش‌هایی بیشتر از جنگنده صرف است. این هواپیما می‌تواند به عنوان یک هواپیمای شناسایی، یک جت دفاع هوایی و حتی یک پلتفرم سوخت گیری عمل کند. برخلاف سایر هواپیما‌های نظامی، رافال به جای ساختار استاندارد آلومینیوم و تیتانیومی از مواد کامپوزیت ساخته شده است که باعث می‌شود نسبتاً سبک وزن باشد.
در حال حاضر، برد فرابری داسو رافال عدد قابل توجه ۳۶۸۰ کیلومتر است، اما این آمار با برد فرابری‌های جنگنده‌های دیگر متفاوت است. به ادعای وب سایت رسمی داسو، این هواپیما آن مسافت را با سه “باک پرتابی” (مخزن سوخت کمکی بیرونی) طی کرده است. زمانی که این جنگنده برای نبرد به دو موشک کروز و موشک‌های رزمی و محافظت از خود (MICA) – و سه باک سوخت پرتابی – مجهز می‌شود، برد موثر داسو رافال به ۱۸۴۰ کیلومتر کاهش می‌یابد. با این حال، رافال یکی از معدود جت‌های جنگنده‌ای است که در جریان تمرینات توانسته عملکرد بهتری نسبت به F-۲۲ Raptor داشته یا آن را «ساقط» کند، بنابراین شاید درست نباشد که آن مخازن سوخت پرتابی اضافی را خیلی برجسته کنیم.
در حالی که اف-۱۶ فایتینگ فالکون یک جت جنگنده در حد اسطوره است، اما نقاط ضعفی نیز دارد. مطمئناً، سرعت پرواز آن قطعاً نسبت به بسیاری از هواپیما‌های موجود در این لیست برتری دارد، اما برد پروازی آن در مقایسه با اکثر جنگنده‌های دیگر جایگاه بالایی ندارد. عکس این موضوع در مورد نسخه کره‌ای این جنگنده صدق می‌کند.
در سال ۱۹۹۱، صنایع هوافضای کره (KAI) مجوز تولید جت‌های جنگنده F-۱۶ خود، به ویژه هواپیما‌های F-۱۶ C/D را دریافت کرد. این جنگنده‌ها به آنچه به نام KAI KF-۱۶ Fighting Falcon شناخته می‌شود تبدیل شدند. از نظر ظاهر، این هواپیما‌ها کم و بیش شبیه به F-۱۶ اصلی به نظر می‌رسند، اما قسمت‌های داخلی داستان کاملاً متفاوتی دارند. هر جزء این هواپیما، از موتور گرفته تا تجهیزات جمینگ راداری یک پله بالاتر از F-۱۶ است.
در حالی که طراحی داخلی KF-۱۶ Fighting Falcon یک ارتقاء مستقیم نسبت به F-۱۶ اصلی است، در مورد عملکرد کلی نمی‌توان همین را ادعا کرد. اگر برد را در نظر بگیرید، KF-۱۶ جنگنده اورجینال آمریکایی را پشت سر می‌گذارد، زیرا نوع کره جنوبی می‌تواند تا ۴،۱۷۶ کیلومتر را طی کند، در حالی که این عدد برای نسخه اصلی آمریکایی ۳،۲۰۳ کیلومتر است. با این حال، وقتی صحبت از سرعت به میان می‌آید، KF-۱۶ تنها می‌تواند حداکثر سرعت ۱،۳۹۲ کیلومتر در ساعت را مدیریت کند، در حالی که F-۱۶ با سرعت ۲،۴۰۰ کیلومتر در ساعت از آن پیشی می‌گیرد. با این حال، KF-۱۶ حدود ۴۵۰ کیلوگرم سبکتر از F-۱۶ است، اما می‌تواند حدود ۴ تن تجهیزات، سوخت و مهمات بیشتری را حمل کند که در طول ماموریت‌های نظامی یک موهبت است.
قبلاً از Shenyang J-۱۱ Flanker B+ و برد پروازی چشمگیر آن WPFJ کردیم. در آن مدخل، اشاره کردیم که این جت جنگنده بر اساس Su-۲۷ Flanker ساخته شده است. در حالی که J-۱۱ قابلیت‌های دوربرد A را از سوخو Su-۲۷ به ارث برده است، نسخه اصلی آمار حتی چشمگیرتری دارد.
Su-۲۷ Flanker در اصل برای رقابت با هواپیما‌های آمریکایی مانند McDonnell Douglas F-۱۵ Eagle و Grumman F-۱۴ Tomcat طراحی شده بود. مانند JH-۷ Flounder، ناتو نام مستعار فلنکر را برای Su-۲۷ انتخاب کرد. در حالی که Su-۲۷ به عنوان یک جنگنده برتری هوایی در نظر گرفته شده بود، برای همکاری نزدیک با جت‌های Mikoyan MiG-۲۹ Fulcrum ساخته شد. Su-۲۷ Flanker در نهایت پایه و اساس یک خانواده کامل از جنگنده ها، از جمله Shenyang J-۱۱ و دیگر جنگنده‌های مدل Su را تشکیل داد.
برخلاف اکثر هواپیما‌های این مقاله، برد Su-۲۷ Flanker در هوا محاسبه شده است. طبق اسناد نظامی موجود در شبکه یکپارچه سازی داده‌های OE (ODIN) – یک منبع اطلاعاتی تجهیزات نظامی در سراسر جهان – برد Su-۲۷ تقریباً ۳،۵۰۹ کیلومتر است. با این حال، منابع دیگر حداکثر برد این جت جنگنده را به ۴،۳۷۴ کیلومتر نزدیک می‌دانند. همچنین این منابع مدعی هستند که Su-۲۷ برد رزمی مؤثری در حدود ۱،۱۹۴ کیلومتر دارد.
هواپیمای Chengdu J-۲۰ Black Eagle تنها جت جنگنده پنهانکار جهان در این فهرست نیست. این جنگنده چینی حتی تنها جت جنگنده پنهانکار با برد پروازی قابل توجه در جهان نخواهد بود. روسیه هواپیما‌های زیادی دارد که در حال حاضر یکی از آنها پیشرفته‌ترین جت جنگنده این کشور است.
Su-۵۷ Felon ساخت سوخو بازمانده اتحاد جماهیر شوروی است. این جت به عنوان جنگنده‌ای برای مدرن کردن نیروی هوایی این کشور و همچنین عملیات در قابلیت پنهانکاری در نظر گرفته شده است. توسعه این هواپیما در دهه ۱۹۸۰ آغاز شد و پس از انحلال اتحاد جماهیر شوروی ادامه یافت. در مقایسه با هواپیما‌های غربی مانند F-۲۲ Raptor، جنگنده Su-۵۷ چندان پنهانکار یا چابک نیست، اما قابلیت‌های تهاجمی هوا به زمین و برد پروازی فوق العاده‌ای را ارائه می‌کند.
با استفاده دوباره از F-۲۲ Raptor به عنوان یک معیار مقایسه، این جت جنگنده دارای برد فرابری بیش از ۲۹۶۰ کیلومتر است. در همین حال، Su-۵۷ به برد فرابری بسیار چشمگیر ۴۴۷۴ کیلومتر دست یافته است. با این حال، هنگامی که برای نبرد مسلح می‌شود، برد جت جنگنده روسی در حالی که با سرعت مادون صوت پرواز کند به ۳۴۷۸ کیلومتر کاهش می‌یابد – این عدد در سرعت فراصوت به ۱۴۹۱ کیلومتر می‌رسد. در حال حاضر، اعتقاد بر این است که روسیه بین ۴ تا ۱۵ فروند Su-۵۷ عملیاتی دارد، اما ولادیمیر پوتین قصد دارد تا قبل از سال ۲۰۲۸ این تعداد را تا ۷۶ فروند افزایش دهد. این که آیا این اتفاق می‌افتد یا نه، با توجه به سرعت تولید کند و هزینه‌های بالاتر این جت جنگنده در مقایسه با جنگنده‌های دیگر روسیه، چیزی است که باید دید.
علیرغم آنچه از نام آن پیداست، F-۱۶ Fighting Falcon جانشین F-۱۵ نیست. این جت‌ها جایگاه‌های متفاوتی را در نیروی هوایی ایالات متحده و خریداران دیگر این دو پر می‌کنند. F-۱۶ مقرون به صرفه‌تر است، در حالی که F-۱۵ می‌تواند بیشتر از رقبای خود در آسمان بماند.
McDonnell Douglas F-۱۵ Eagle یک جنگنده تاکتیکی مناسب تمام شرایط آب و هوایی است که اولین بار در دهه ۱۹۷۰ معرفی شد. این هواپیما چندین نسخه داشته که از جمله موارد دیگر، تعداد صندلی‌ها را تغییر داده است. نیروی هوایی ایالات متحده ادعا می‌کند که F-۱۵ Eagle مسئول ۳۴ پیروزی از ۳۷ پیروزی رزمی هوا به هوا در طول عملیات طوفان صحرا بوده و مدل “E” نقش حیاتی شکار پرتابگر‌های موشک اسکاد در شب را داشته است.
در طول این مقاله، هر هواپیما رکورد برد هواپیمای قبلی را چند کیلومتر، شاید چند صد کیلومتر، در بهترین حالت بهبود می‌بخشید، اما وقتی صحبت از برد پروازی به میان می‌آید، F-۱۵ Eagle برنده واقعی این مقایسه است. برد این جت جنگنده ۵۵۲۰ کیلومتر (بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر بیش از جنگنده دوم در لیست) است. این برد کافی است تا اف-۱۵ طولانی‌ترین مسیر پیوسته مساحت آمریکا را پیموده و سپس به نقطه شروع بازگردد. با این حال، مانند Dassault Rafale، این دستاورد بدون مقداری سوخت اضافی امکان پذیر نیست. برای دستیابی به این برد فرابری، F-۱۵ به سه مخزن سوخت خارجی و تعداد نامشخصی مخازن سوخت تطبیقی (مخازن اضافی وصل شده به هواپیما) نیاز دارد.
