زهره نوروزپور: از روز گذشته زمزمه‌هایی در فضای مجازی درباره ارسال پاسخ ایران به نامه دونالد ترامپ منتشر شد که از سوی مقامات کشورمان تایید و تکذیب نشد تا اینکه سیدعباس عراقچی شب گذشته خبر ارسال نامه از طریق عمان را تائید کرد و گفت: این پاسخ رسمی شامل نامه‌ای است که در آن نقطه‌نظرات ما در رابطه با وضعیت جاری و نامه آقای ترامپ به طور کامل تشریح شده و به اطلاع طرف مقابل رسانده شده است.
عراقچی تاکید کرد: سیاست ما همچنان بر عدم مذاکره مستقیم در شرایط فشار حداکثری و تهدیدات نظامی قرار دارد اما مذاکرات غیرمستقیم، همان‌طور که در گذشته نیز وجود داشته، می‌تواند ادامه یابد. مذاکرات غیرمستقیم هم توسط دولت جناب آقای روحانی و هم توسط دولت شهید رئیسی صورت گرفته بود.
داستان نامه
همه چیز از ۴ فوریه ۲۰۲۵ آغاز شد زمانی که یک هفته از ساکن شدن ترامپ در کاخ سفید می گذشت. او با امضای یادداشت فشار حداکثری علیه تهران بار دیگر خطاب به مقامات کشورمان گفت من این یادداشت را امضا کردم اما ترجیح می‌دهم از آن استفاده نکنم اگر آنها با من مذاکره کنند من یک توافق خوب می‌خواهم. او همچنین بیان کرد که می‌خواهد با رئیس جمهور ایران دیدار کند و با بیان اینکه برای امضای این یادداشت «دچار تردید» بوده است، مدعی شد: «این برای ایران خیلی سخت است. امیدوارم مجبور نباشیم خیلی از آن استفاده کنیم.» باید دید آیا می‌توانیم به توافقی با ایران برسیم؟» ایران اما در پاسخ پیام مذاکره ترامپ را در سایه تهدید و امضای فرمان فشار حداکثری مردود دانست و گفت مذاکره در سایه تهدید را نمی‌پذیرد.
رئیس جمهوری آمریکا برغم امضای یادداشت اعمال سیاست فشار حداکثری علیه تهران، هفتم مارس ۲۰۲۵ ( ۱۷ اسفندماه ۱۴۰۳) در مصاحبه ای با شبکه خبری فاکس بیزینس این کشور اعلام کرد که نامه ای به رهبر ایران ارسال کرده و درخواست مذاکره داده است. ترامپ اعلام کرد که مخاطب این نامه رهبر جمهوری اسلامی ایران و موضوع آن ابراز تمایل واشنگتن برای مذاکره با ایران و حصول توافقی متفاوت از برجام است.
*** بیشتر بخوانید:
در آستانه یک دیدار مهم، ترامپ خواهان ملاقات با پزشکیان شد/ استراتژی نتانیاهو و ترامپ علیه ایران؛ آیا بی بی دست پر از واشنگتن بازمی‌گردد؟
پس از ادعای دونالد ترامپ مبنی بر ارسال نامه به رهبر انقلاب برای مذاکره که در عین حال با لحن تهدیدآمیز مبنی بر مذاکره یا بمباران همراه بود، رهبر انقلاب روز ۱۸ اسفند در دیدار با کارگزاران و مسئولین نظام چنین سبک مذاکره‌ای را رد کردند و گفتند: «اصرار برخی از دولت‌های قلدر برای مذاکره، به منظور حل مسائل نیست، بلکه برای تحکّم و تحمیل توقعات خودشان است. جمهوری اسلامی ایران قطعاً توقعات آنها را نخواهد پذیرفت.» پس از این دیدار، عراقچی در واکنش به اظهارات ترامپ گفت ما هنوز نامه‌ای دریافت نکرده‌ایم. این در حالی بود که نمایندگی ایران در سازمان ملل نیز از ارسال نامه اظهار بی‌اطلاعی کرد. که در نهایت مشخص شد نامه قرار است از طریق امارات به ایران ارسال شود. اما از آنجایی که ترامپ علاقمند است مسائل سیاست خارجی را همیشه زودتر از موعد اعلام کند هنوز مشخص نبود که این نامه کی و چه زمانی به ایران می رسد؟
بااینحال انور قرقاش، مشاور دیپلماتیک رئیس امارات متحده عربی عصر ۲۲ اسفند ۱۴۰۳ در راس هیاتی رسمی وارد تهران شد و با وزیر امور خارجه دیدار و گفت وگو کرد. قرقاش در این دیدار متن نامه ارسال شده از سوی دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده خطاب به رهبر انقلاب را به وزیر خارجه ایران تحویل داد.
سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران ۲۲ اسفند ماه ۱۴۰۳ اعلام کرد: عصر امروز (چهارشنبه به وقت تهران) پذیرای انور قرقاش مشاور دیپلماتیک رئیس کشور امارات متحده عربی بودم و علاوه بر گفت وگو در خصوص مناسبات دوجانبه و مسائل منطقه‌ای نامه‌ای نیز از طرف رئیس جمهور ایالات متحده دریافت شد.
رهبر معظم انقلاب در سخنرانی روز اول سال جدید که به سنت هرساله برگزار می‌شود، فرمودند: «آمریکایی‌ها بدانند که در مواجهه با ایران هرگز با تهدید به جایی نخواهند رسید، گفتند: آنها و غیر آنها بدانند که اگر خباثتی نسبت به ملت ایران انجام دهند، سیلی سختی خواهند خورد.» رهبر انقلاب سخنرانی خود را با بیان اینکه «ما هیچ‌گاه آغازکننده برخورد و درگیری با این و آن نبوده‌ایم اما اگر کسی با خباثت، درگیری را شروع کند بداند که سیلی‌های سختی خواهد خورد» به پایان رساندند.
ترامپ برای فشار بیشتر به ایران نفت را تحریم و در تاریخ ۲۵ اسفند رسما فرمان حمله به یمن را صادر کرد. او با انتشار بیانیه‌ای در شبکه اجتماعی «تروث سوشال» مدعی شد: «امروز به ارتش ایالات متحده دستور دادم تا اقدام نظامی قاطع و قدرتمندی را علیه تروریست‌های حوثی در یمن آغاز کنند. آنها یک کارزار بی‌امان دزدی دریایی، خشونت و تروریسم را علیه کشتی‌ها، هواپیماها و پهپادهای آمریکایی و غیره به راه انداخته‌اند. پاسخ جو بایدن به طرز رقت انگیزی ضعیف بود، بنابراین حوثی های بی‌بند و بار به راه خود ادامه دادند.»
رئیس‌جمهور آمریکا در بیانیه ادعایی خود افزود: «بیش از یک سال از زمانی که یک کشتی تجاری با پرچم ایالات متحده به سلامت از طریق کانال سوئز، دریای سرخ یا خلیج عدن عبور می‌کند، می‌گذرد. آخرین کشتی جنگی آمریکایی که از دریای سرخ عبور کرد، چهار ماه پیش، بیش از ده‌ها مرتبه آماج حمله حوثی‌ها قرار گرفت. اراذل و اوباش حوثی با حمایت مالی ایران به هواپیماهای آمریکایی موشک شلیک کرده و نیروهای ما و متحدان ما را هدف قرار داده‌اند.»
محتوای نامه
درباره محتوای نامه ترامپ به ایران نیز در همان روزها در شبکه ایکس گمانه‌زنی‌ها و تحلیل‌های بسیار شد. اما در نهایت استیو ویتکاف فرستاده ویژه آمریکا در گفتگو با «تاکر کارلسون» مجری و کارشناس مشهور آمریکایی با اشاره به ارسال نامه ترامپ به جمهوری اسلامی ایران، مدعی شد: «اگر از قدرت فزاینده خود استفاده می‌کردیم، این برای آنها بسیار بد می‌شد. البته این یک تهدید نیست، من تهدید نمی‌کنم و رئیس‌جمهور این اختیار را دارد». در این شرایط، «طبیعی بود که ایران به سمت ترامپ می‌آمد و می‌گفت می‌خواهیم موضوع را به صورت دیپلماتیک حل کنیم اما او این کار را انجام داد. او ضعیف نیست و مردی قوی است، قوی‌ترین فردی است که در زندگی‌ام دیده‌ام».
طبق گزارش خبرگزاری فرانسه، ویتکاف در ادامه مدعی شد رایزنی‌های ایران و آمریکا از طریق «کانال‌های پشت‌پرده، چند کشور و چند کانال» ادامه دارد. ویتکاف مدعی است که ترامپ آماده است تا با حل‌وفصل موضوع، «ایران بار دیگر به جامعه جهانی بازگردد، کشور بزرگی باشد، تحریم نباشد و اقتصاد خود را تقویت کند».
نماینده ترامپ مدعی شد: «ترامپ می‌خواهد با احترام با ایران تعامل کند و در صورت امکان، با ایران اعتمادسازی کند. امیدوارم این موضوع از جانب ایران با شیوه مثبتی برخورد شود. همه چیز می‌تواند با گفت‌وگو حل شود. رئیس‌جمهور نمی‌خواهد جنگ به راه بیندازد، او از گزینه نظامی برای توقف جنگ استفاده خواهد کرد. در این مورد، امیدواریم لازم به استفاده از آن نباشد و بر سر میز مذاکره آن را حل کنیم».
ویتکاف همچنین ابراز امیدواری کرد او یا یکی از اعضای دولت ترامپ برای مذاکره به تهران برود!
فارغ از اظهارات ویتکاف در فضای مجازی و حتی در برخی رسانه ها گفته شد که ترامپ در این نامه از تهران خواسته است که گروه حشدالشعبی باید منحل شود. در همین باره وزیرخارجه کشورمان امروز در راهپیمایی روز قدس به خبرنگاران گفت: «آنچه که در خصوص محتوای نامه تا الان توسط هر شخص و هرجایی مطرح شده است، تمام این‌ها گمانه زنی، حدسیات و فرضیات است و یا مبتنی بر برداشت‌هایی است که افراد از مطالب مختلف داشته‌اند.»
این دیپلمات عالی رتبه جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه «هیچ کدام از این‌ها مورد تایید ما نیست»، تصریح کرد: این نامه به صورت کامل در ایران مورد بحث و بررسی قرار گرفت، زوایای مختلف آن سنجیده شده است و متناسب با آن پاسخ تهیه شده و به طرف آمریکایی منتقل شده است.»
پاسخ نامه
حالا سوال این است که ایران در پاسخ چه مساله ای را مطرح کرده است؟ در این باره شاید بتوان از اظهارات مقامات کشورمان به برخی از نکات محتوای نامه پی برد.
سید کمال خرازی رئیس شورای راهبردی سیاست خارجی کشورمان روز گذشته قبل از آنکه وزیرخارجه به طور رسمی خبر ارسال پاسخ نامه را اعلام کند گفت: جمهوری اسلامی ایران همه راه‌ها را نبسته است، بلکه آماده مذاکره غیرمستقیم جهت ارزیابی طرف مقابل، اعلام شرایط خود و اتخاذ تصمیم مقتضی است.
سیدعباس عراقچی نیز پس از تائید ارسال نامه به ترامپ در گفتگو با وزیر خارجه انگلیس با یادآوری رویکرد مبتنی بر تعامل جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با موضوع هسته‌ای صلح‌آمیز کشورمان، مذاکره مستقیم را در شرایط «فشار حداکثری» و «تهدید نظامی» بی‌معنا دانست و در عین حال بر آمادگی تهران برای دنبال‌کردن رویکرد دیپلماتیک تاکید کرد.
عراقچی همچنین با اشاره به موضع‌گیری‌ها و پیام‌های ضد و نقیض مقام‌های آمریکایی در مورد مذاکره با ایران، استفاده ابزاری از دیپلماسی برای فشار سیاسی و روانی را غیرقابل قبول دانست و تصریح کرد که جمهوری اسلامی ایران با نگاهی مسئولانه و با پایبندی به عرف دیپلماتیک، پاسخ نامه رئیس‌جمهور آمریکا را از طریق مقتضی به طرف آمریکایی منعکس نموده است.
این گفتگو از سوی وزیر خارجه احتمالا برای حل و فصل اختلافات ایران و اروپا بر سر مکانیسم ماشه و گزارش آخر ماه مارس که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته ای ایران منتشر خواهد کرد انجام شده است.
با اینحال علی شمخانی، مشاور سیاسی رهبر معظم انقلاب اسلامی در راهپیمایی روز قدس در رابطه با محتوای نامه ایران به ترامپ بیان کرد: پاسخ ایران به نامه ترامپ توسط دستگاه‌های مختلف ذیربط کشور تهیه شد؛ پاسخی که ایران در این نامه داده «خویشتندارانه» است.
دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی افزود: این پاسخ از طریق کانال عمانی به آمریکایی‌ها ارسال شد؛ در حالیکه آمریکا کانال دیگری مدنظر داشتند اما ایران ترجیح داد که از طریق عمان پاسخ خود را ارسال کند.
شمخانی تاکید کرد: ایران همواره گفتگوهای غیرمستقیم با آمریکایی‌ها داشته است، لذا در این نامه گفته شده است که ایران برای گفتگوهای غیرمستقیم آمادگی دارد و در صورتی که گفتگوها از موضع برابر باشد، آمادگی وجود دارد که گام‌های بعدی برای گفتگو نیز برداشته شود.
قاصدان نامه
در نهایت میانجیگرانی که آمدند و رفتند و در نهایت بازهم قرعه به نام عمان افتاد. از زمان ساکن شدن ترامپ در کاخ سفید کشورهای عربی و حتی عربستان و روسیه نیز خواهان میانجیگری میان ایران و آمریکا بودند. از آمدن امیر قطر به ایران تا مقامات عراق و در نهایت لاوروف وزیرخارجه روسیه. اما آمدن قرقاش به ایران کشورهای عربی را شگفت زده کرد چرا که او یکی از چهره های تندروی منطقه علیه ایران است و کسی است که طراح جداشدن جزایر سه گانه ایرانی از کشورمان است.
در همین باره سیدحسین موسویان عضو اسبق مذاکره کننده هسته ای کشورمان نوشت: ایران پاسخ نامه را از طریق عمان داد در حالیکه نامه ترامپ را از طریق امارات دریافت کرده بود. روابط گسترده امارات با اسرائیل و عقد پیمان ابراهیم، دلیل بی اعتمادی ایران به امارات و امتناع ایران از ایفاء نقش ابوظبی در روابط تهران-واشینگتن است.
درهمین حال وزیر امور خارجه درباره انتخاب عمان برای ارسال نامه جمهوری اسلام به خبرنگار تسنیم گفت: عمان در گذشته همین نقش را ایفا کرده است. هم در مذاکرات برجام و هم در این چند سال گذشته در تعاملاتی که در دولت شهید رییسی وجود داشت، این نقش واسط را ایفا کردند. عراقچی خاطرنشان کرد: ما تجربه خوبی از عمان داریم. ما به حسن نیت عمان اعتماد داریم و روابط خوبی بین دو کشور وجود دارد. روابط دو کشور از یک فهم متقابل برخوردار است.
وی تصریح کرد: انتخاب عمان یک انتخاب کاملا طبیعی بود.
*** بیشتر بخوانید:
گزینه‌های ایران برای مواجهه با نامه ترامپ/ در صورت تعرض آمریکا کشورهای عربی اولین قربانی خواهند بود
از «انور قرقاش»، قاصدِ نامه ترامپ به ایران چه می دانیم؟ / او حالا پیام‌رسانی است که جهان را به تماشا واداشته است
با اینحال ایران با انتخاب هوشمندانه عمان برای ارسال نامه با یک تیر دو نشان زد؛ یکی اینکه کانال را مطابق خواست خود تغییر داد و دیگر اینکه به طرف آمریکایی پیام معناداری رساند: گفت‌وگو باید غیرمستقیم و از موضع برابر باشد؛ بدون تهدید و فشار.
۳۱۵ ۳۱۵
