دالایی لاما اعلام کرده است که جانشین او خارج از چین زاده خواهد شد. این در حالی است که دولت پکن اصرار دارد که تناسخ بعدی دالایی لاما باید از داخل چین انتخاب شود.
عالی‌ترین رهبر بودیسم تبتی جهان در کتاب جدید خود نوشته است: «از آنجا که هدف از تناسخ، ادامه کار سلف خود است، دالایی لامای جدید در دنیای آزاد متولد خواهد شد.»
دالایی لاما نه‌تنها یک شخصیت معنوی، بلکه چهره‌ای سیاسی نیز به شمار می‌رود و دولت چین اصرار دارد که باید تمامی تناسخ‌های لاماهای ارشد بودایی – از جمله دالایی لاما – با تایید پکن صورت گیرد.
اما تناسخ در چهارچوب آیین بودایی تبتی چه کارکردی دارد و دالایی لامای بعدی که پانزدهمین رهبری است که به این مقام می‌رسد، چگونه انتخاب می‌شود؟
دالایی لاما رهبر معنوی تبت و شناخته‌شده‌ترین چهره بودیسم تبتی است. او مظهر قدیس حامی تبت است که با نام آوالوکیتشورا یا چنرزیگ شناخته می‌شود.
دالایی لاما یک لقب افتخاری است به معنی «اقیانوس خرد». این مقامی است که در طول قرن‌ها از طریق تناسخ جانشین منتقل است.
بوداییان معتقدند وقتی کسی می‌میرد، دوباره در قالبی دیگر متولد می‌شود. اینکه در چه قالبی به دنیا برمی‌گردد، بستگی به رفتار او در زندگی پیشین دارد (این همان چیزی است که به آن کاما یا کارما گفته می‌شود و یکی از مفاهیم مهم در آیین بودایی، هندی و در میان سیک‌ها است). تبتی‌ها باور دارند کسانی که توانسته‌اند در زندگی خود به بالاترین مدارج معنوی برسند، از جمله خود دالایی لاما، می‌توانند زمان و مکان تناسخ خود را انتخاب کنند.
دالایی لامای کنونی، تنزین گیاتسو، متولد ۶ ژوئیه سال ۱۹۳۵ است. او در خانواده‌ای فقیر و کشاورز به دنیا آمد که در شمال شرق تبت زندگی می‌کردند. تنها دو سال داشت که به عنوان تناسخ سیزدهمین دالایی لاما، توبتن گیاتسو،شناخته شد.
دکتر توپتن جینپا می‌گوید: «تبتی‌ها باور دارند روح دالایی لاما بارها و بارها از نو زاده می‌شود. ما معتقدیم دالایی لامای فعلی، تناسخ دالایی لامای سیزدهم است.»
دکتر جینپا که پیش از این راهب بودایی بوده، بالاترین مدرک الهیاتی در آیین بودایی تبتی را کسب کرده و از سال ۱۹۸۵ مترجم رسمی دالایی لاما بوده است.
او می‌گوید هرچند بر اساس سنت، باور بر این است که همه دالایی لاماها تداوم یک فرد واحد هستند، به نظر می‌رسد دالایی لامای فعلی چندان مقید به معنای دقیق این مفهوم نیست.
دکتر جینپا به بی‌بی‌سی گفت: «در چندین مورد از ایشان شنیده‌ام که عمیقا باور ندارند که همه ۱۴ دالایی لاما واقعا یک نفر هستند. اما هر کس که در این مقام قرار می‌گیرد به نوعی با دودمان دالایی لاماها مرتبط است.»
آیین بودایی، قدیمی‌تر از مسیحیت است، اما نهاد دالایی لاما در سنت بودایی، نهادی جدیدتر است.
پروفسور مارتین ای میلز، مدیر مرکز مطالعات هیمالیا در دانشگاه ابردین اسکاتلند، می‌گوید: «گرچه گدوندروپا، متولد ۱۳۹۱میلادی، بعدها به عنوان نخستین دالایی لاما شناخته شد، اما ایده تناسخ آموزگار بودایی که توانایی و دانش خود را از پیشینیان به ارث می‌برد، به حدود ۳۰۰ سال قبل از آن برمی‌گردد.»
آقای میلز اضافه می‌کند: «امروزه صدها نفر وجود دارند که با دودمان لاماها مرتبط بوده و به عنوان تناسخ آنها شناخته می‌شوند. در میان آنها دالایی لاما از همه مشهورتر است.»
دکتر جینپا، چند ساعت پس از ملاقات با دالایی لاما در دارامشالا واقع در شمال هند، برای ما توضیح داد: «فرآیند انتخاب دالایی لاما بسیار دقیق، پیچیده و مفصل است. آنها از خانواده‌های بسیار مختلف و متنوعی می‌آیند و هیچ‌کدام از پیش هیچ ارتباط نزدیکی با هم ندارند.»
سال‌ها طول می‌کشد تا بتوان فرد مورد نظر را تشخیص داد. مثلا در مورد چهاردهمین دالایی لاما این فرآیند چهار سال طول کشید.
در این فرآیند راهبان رده‌بالا به جستجوی پسرانی می‌پردازند که هم‌زمان با مرگ دالایی لامای قبلی به دنیا آمده‌اند. آنها در این جستجو از چندین نشانه که آنها را راهنمایی می‌کند، استفاده می‌کنند.
مثلا ممکن است یکی از راهبان، اشاراتی در مورد خصوصیات این پسر را در خواب ببیند یا ممکن است جهتی که دود حاصل از سوزاندن جنازه دالایی لامای فوت‌شده به خود می‌گیرد، نشان‌دهنده جهتی باشد که تناسخ در آن رخ داده است. علاوه بر این، دریاچه مقدسی در مرکز تبت وجود دارد که ممکن است بتوان در آن نشانه‌هایی برای جستجوی تناسخ دالایی لامای بعدی پیدا کرد.
به عنوان مثال خانه و روستای محل سکونت تنزین گیاتسو، در رویایی که این دریاچه الهام‌بخش آن بود، تشخیص داده شد.
بعد از آنکه مکان پسر مشخص شد، اقلام و اشیا مختلفی در برابر او قرار می‌گیرد. اگر پسری بتواند به درستی تشخیص دهد کدام‌یک از این اشیا متعلق به دالایی لامای قبلی بوده، این نشانه خوبی از آن است که آن پسر تناسخ دالایی لاما است.
بعد از آنکه لاماهای عالی‌رتبه در مورد گزینه‌ها قانع شدند، انتخاب نهایی صورت می‌گیرد و یک پسر انتخاب می‌شود. این پسر سال‌ها آموزش مذهبی می‌بیند و مطالعات دینی انجام می‌دهد.
برخی از انتخاب‌های گذشته مناقشه برانگیز بوده‌اند و شک و تردیدهایی در مورد این فرآیند در داخل و خارج تبت ایجاد کرده‌اند.
پروفسور میلز چندین مورد را یادآوری می‌کند: «تناسخ اولین دالایی لاما که پانصد سال پیش انتخاب شد، از سوی مقام‌های ارشد صومعه تاشیل‌هونپو که او در آنجا راهب بود، تایید نشده بود. پنجمین دالایی لاما (بنا بر گفته خودش که در خاطراتش آمده است) در آزمون‌های اولیه که بخشی از روند انتخاب و تشخیص تناسخ است، قبول نشده بود.»
تاکنون تنها دو دالایی لاما در بیرون تبت زاده شده‌اند. یکی از آنها متولد مغولستان و دیگری متولد تاوانگ در شمال شرق هند بوده است.
دالایی لامای کنونی وعده داده است در ماه ژوئیه امسال، وقتی ۹۰ ساله می‌شود، در مورد جانشین خود اطلاعات شفاف‌تری اعلام کند.
دولت چین دالایی لاما را یک تبعیدی سیاسی می‌داند که زیر نقاب مذهب، به فعالیت‌های جدایی‌طلبانه و ضد چین مشغول است. دولت چین در سال ۲۰۰۷ مقرر کرد که دالایی لامای جدید - که گفته می‌شود «تناسخ زنده بودا است»- باید «چارچوب‌ها و روندهای تایید رسمی» را پشت سر بگذارد.
چین در سال ۱۹۵۰ برای عملی کردن ادعای خود در مورد مالکیت تبت، و بعد از اعتراضات ضد چین که در آن ناحیه صورت گرفته و شکست خورده بود، هزاران نیروی نظامی را روانه این ناحیه کرد. دالایی لاما در سال ۱۹۵۹ از تبت فرار کرد و در هند دولتی در تبعید تشکیل داد.
هیچ کشوری حاکمیت چین بر تبت را به چالش نمی‌کشد اما در طول دهه‌ها، دالایی لاما تبدیل به نماد مقاومت بر حکمرانی چین بر این ناحیه شده است. پروفسور میلز معتقد است جایگاه او به عنوان رهبر مورد قبول مردم تبت، در طول دوران تبعیدش، اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
با اینکه دالایی لاما در سال ۲۰۱۱ از رهبری دولت در تبعید کناره‌گیری کرد و در حال حاضر هیچ‌گونه مقام رسمی به‌عنوان رهبر آیین بودایی تبتی ندارد، همچنان در مورد امور مربوط به تبت فعال است.
تصمیم اخیر دالایی لاما در مورد یافتن تناسخ در خارج از تبت واکنشی به شرایط فعلی تبت تحت کنترل چین تلقی شده است.
دومین مقام عالی‌رتبه در بودیسم تبتی، پانچن لاما نام دارد. معمولا این مقام در انتخاب دالایی لامای بعدی نقش مهمی دارد.
در سال ۱۹۹۵ ، دالایی لاما پسری را به‌عنوان پانچن لاما معرفی کرد، اما چین این انتخاب را رد کرد و به جای او، نامزد مورد نظر خودش را در این مقام قرار داد. انتخاب دالایی لاما از صحنه حذف و ناپدید شد و کسی نمی‌داند او کجاست.
به احتمال زیاد دولت چین در نهایت دالایی لامای خودش را معرفی خواهد کرد اما سوال اینجاست که آیا تبتی‌ها از او پیروی خواهند کرد.
دکتر جینپا می‌گوید: «مردم مودبانه برخورد خواهند کرد چون نمی‌خواهند جان خود را از دست بدهند اما دالایی لامای منصوب‌شده از طرف چین را به رسمیت نخواهند شناخت.»
«چین ممکن است بتواند به شکل فیزیکی مردم را کنترل کند، اما نمی‌تواند بر قلب و ذهن مردم تبت مسلط شود.»
منبع: bbc
