صفر تا صد درباره عرضه روغن با قیمت یارانه ای

خروج شرکت صافولا که یکی از بازگیران بزرگ در بازار روغن ایران بود از همان ابتدا نگرانی‌هایی را در مورد تامین نیاز داخل ایجاد کرد. درحالی که وزارت جهاد کشاورزی این موضوع را کم اهمیت جلوه داد و مدعی شد که کمبودی در تامین روغن وجود ندارد. این درحالی است که روغن در بسیاری از فروشگاه‌های زنجیره‌ای آن هم در زمانی که مرحله دوم طرح کالابرگ الکترونیک برای دهک‌های یک تا سوم درحال اجرایی شدن است با سختی پیدا می‌شود. 

 

رصد میدانی از بازار کالا‌های اساسی نشان می‌دهد عرضه روغن خوراکی قطره چکانی شده است و نه تنها دارندگان کالابرگ الکترونیکی دهک اول تا سوم نیز با مشکل تهیه روغن مواجه هستند بلکه قفسه‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای و سوپر مارکت‌ها نیز خالی از روغن است.

در این میان، اما مغازه داران می‌گویند که سفارشات انجام شده، اما تولیدکنندگان هنوز کالایی ارسال نکرده‌اند و برخی‌های دیگر اعلام کرده‌اند که از آنجایی که تولیدکنندگان منتظر اعلام قیمت‌های جدید هستند اجناس خود را برای عرضه به فروشگاه‌ها نمی‌دهند این درحالی است اسفندماه ۱۴۰۳، وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد که کمبودی در بازار روغن وجود ندارد و این محصول به‌وفور در کشور موجود است. 

اکبر فتحی، معاون وزارت جهاد کشاورزی و دبیر ستاد هماهنگی امنیت غذایی در دی ماه سال گذشته در واکنش به خروج صافولا از کشور بیان کرد: هیچ زیرساختی از کشور خارج نشده و همه ظرفیت‌ها در داخل به قوت خود باقی است و هیچ مشکلی در تأمین روغن داخل وجود ندارد و همه مسائل بازار، تأمین و تولید قابل رصد بوده و برنامه‌ریزی کامل در این خصوص انجام شده است.

 

بنا بر تاکید معاون وزیر جهاد کشاورزی، با توجه به سرمایه‌گذاری‌های بسیار خوبی که در روغن و روغن‌کشی کشور شده است و همچنین وارداتی که از قبل به میزان کافی انجام شده مشکلی در بازار نداریم؛ ضمن اینکه ثبت سفارش‌ها بدون موانع و محدودیت ادامه دارد و ذخایر داخلی به حد کافی وجود دارد. 

 

اظهارات این مقام وزارت جهاد کشاورزی درشرایطی مطرح شد که از همان ابتدا مشخص بود که خروج ناگهانی یک بازیگر بزرگ مانند صافولا از بازار روغن ایران به طور بالقوه می‌تواند حجم عرضه کلی روغن را کاهش دهد و حتی اگر وزارت جهاد کشاورزی مدعی تامین از منابع دیگر باشد، اما جایگزینی یکباره ظرفیت تولید و توزیع یک شرکت بزرگ هم زمان بر است و هم ممکن است درکوتاه مدت شکاف عرضه ایجاد کند. 

 

 باوجود تکذیبیه‌های مسئولان مختلف از جمله انجمن صنفی صنایع روغن نباتی مبنی بر عدم افزایش قیمت روغن، اما قیمت انواع روغن تا ۲۱ درصد در بازار گران شدکه مهم‌ترین دلیل آن طولانی شدن تخصیص ارز به کارخانه‌های روغن نباتی، کاهش ۳۲ درصدی واردات روغن خام و خروج صافولا از ایران به عنوان مهم‌ترین تولیدکننده روغن در ایران است. 

بنابراین روشن است که بین اظهارات وزارت جهاد کشاورزی و واقعیت موجود در فروشگاه‌ها تناقض اساسی وجود دارد و عدم دسترسی دارندگان کالابرگ الکترونیک به روغن در فروشگاه‌ها به ویژه در مرحله‌ای که این کالا جزء اقلام هدف طرح بوده است نشان دهنده این است که یک اختلال جدی در تامین یا توزیع این کالای اساسی وجود دارد. 

ازسویی دیگر، اجرای طرح کالابرگ الکترونیک به طور موقت می‌تواند سیستم توزیع را با چالش‌هایی روبه رو کند که ممکن است برخی فروشگاه‌ها هنوز به طور کامل با این سیستم سازگار نشده یا در تخصیص سهمیه روغن یارانه‌ای مشکلاتی برای دارندگان کالابرگ وجود داشته باشد. همچنین احتمال دارد که میزان روغن تخصیص یافته دراین مرحله کافی نبوده یا فرآیند توزیع به درستی انجام نشده باشد. 

 

تاثیر روانی خرید احتیاطی مردم نیز ممکن است باعث شده که باوجود وعده‌های وزارت جهاد کشاورزی و مسئولان آن مبنی براینکه مشکلی در تأمین روغن داخل وجود ندارد، اما مردم به خرید احتیاطی روی آورده و این تقاضای مضاعف یه ویژه برای کالا‌های اساسی مانند روغن که می‌تواند موجودی فروشگاه‌ها را به سرعت خالی کند و یا به دلیل نااطمینانی‌های موجود در بازار و نوسانات قیمت، احتمال احتکار روغن توسط برخی سودجویان وجود دارد.

ازسویی دیگر، افزایش نرخ ارز هزینه واردات روغن خام و مواد اولیه را افزایش داده و این موضوع می‌تنواند منجر به کاهش انگیزه واردکنندگان برای عرضه یا افزایش قیمت‌ها شود درصورتی که قیمت گذاری کالابرگ الکترونیک با این افزایش نرخ ارز هماهنگ نشده و ممکن است فروشندگان تمایلی به عرضه روغن با قیمت یارانه‌ای نداشته باشند و یا سهمیه کمتری را به این منظور اختصاص دهند. 

 

کمبود روغن در مرحله دوم کالابرگ الکترونیک ترکیبی از کاهش عرضه ناشی از خروج صافولا، مشکلات اجرایی طرح کالابرگ، تقاضای فزاینده ناشی از خرید احتیاطی، تاثیرات گرانی ارز بر عرضه و قیمت گذاری، احتمال احتکار و عدم تحقق وعده‌های مروبط به تامین کافی روغن در داخل کشور است و این عوامل به طور همزمان باعث شده تا دارندگان کالابرگ الکترونیک در دسترسی به این کالای اساسی با مشکل مواجه شوند. 

 

به نظر می‌رسد مهم‌ترین دلیل وجود نوسانات در بازار روغن به دلیل چالش‌های ساختاری در زنجیره تأمین و توزیع این کالای اساسی است که خروج شرکت‌های بزرگ، تغییر در مالکیت و مدیریت بازار، سیاست‌های توزیعی دولت و افزایش تقاضا همگی در ایجاد این وضعیت نقش دارند این درحالی است که باوجود وعده‌های وزارت جهاد کشاورزی شواهد حاکی از آن است که کمبود روغن در سطح خرده فروشی همچنان یک چالش جدی برای مردم است.