به گزارش ایرنا، زمانی که بارش باران و برف برای مدت چند ماه در فصل پائیز، زمستان و بهار به تاخیر بیفتد و نازل نشود مردم بخشی از روستاهای دهستان سبزدشت اعتقاد دارند که باید تالو گردانی کنند و با استفاده از حبوبات و آرد جمع آوری شده،چند دیگ آش باران برای رضایت پروردگار طبخ کنند.
تالو بسیار شبیه انسان است که از سازه های چوبی و بعضا فلزی سبک ساخته می شود و بر آن لباس و شال و کلاه و حتی گیوه می پوشانند تا تقریبا به شکل مترسک مزارع در آید.
در این آیین دیرینه که ریشه در تاریخ کهن منطقه دارد، یک نفر که صورت خود را کمی سیاه کرده تالو را به دست می گیرد و جلوتر از همه به راه می افتد و بقیه اهالی پشت سر او به حرکت در می آیند و با سر دادن اشعاری از قبیل 'تالوی ما هو هو داره دنیا را زیر اَو (آب) داره' این رسم دیرنه را آغاز میکنند.
نحوه جمع آوری مواد پخت آش باران
جمعیت تالوگردان با خلوص نیت ضمن تکرار اشعار یاد شده و گفتن تالو متالو وقت گل شفتالو با یاد آوری شکوفه‌های تشنه درختان و برخی گیاهان زراعی و مرتعی و اینکه اگر باران نبارد خشکسالی پیش رو است به در خانه اهالی و محل کسب و کار افراد می روند و حبوبات و سبزی و رشته و سایر مواد مورد نیاز پخت آش باران را جمع آوری می کنند.
در بین اهالی چند جوان با کیسه گونی (همیان) در حرکت هستند تا کمک های غیر نقدی مردم را در آن بریزند و اگر وزن حبوبات جمع آوری شده زیاد باشد از گاری دستی استفاده می شود.
فردی که خود را سیاه کرده و تالو را به دست دارد نشان دهنده این است که مردم نزد پروردگار خود رو سیاه هستند و از درگاهش می خواهند که اگر مورد غَضب قرار گرفته اند آنها را ببخشد و باران رحمتش را بر صحرا و بیابان ببارد تا محصولات کشاورزی از لحاظ کمیت و کیفیت بهتر شود و احشام و چهار پایان در شرایط مطلوب چرا کنند و بزغاله و بره های کوچک که از شیر مادر تغذیه می کنند تلف نشوند.
تالو گردان و جمعیت پست سر او باید با خواندن اشعار بالا به در خانه همه مردم روستا مراجعه کنند و اگر چنین نباشد صاحب خانه این باور را دارد که مشمول مهر و عطوفت خدای منان قرار ندارد و برخی زنان از این بابت ساعت‌ها گریه و شیون میکنند که چرا از معنویت دعای باران بی بهره مانده.
پخت آش باران
از لحظه ای که فریاد تالوگردانی در روستا طنن انداز می شود خانواده ها آنچه که نیت کردند برای طبخ آش باران بدهند آماده می کنند تا گروه تالو گردان معطل نشود.
پس از اینکه کار تالو گردانی تمام شد اهالی در محلی گرد هم می آیند و آنچه جمع آوری شده تمیز برای پختن آش باران آماده می‌سازند.
زنان روستا دیگ ها و ظرف های مورد مصرف را کنار چشمه و قنات شستشو می دهند و حوالی همانجا برای هر دیگ سه سنگ بزرگ می‌گذارند و در اصطلاح محلی 'کُوته' درست می کنند که دیگ‌ها به طور جداگانه روی یک کوته قرار می گیرد.
سپس با استفاده از شاخه‌های خشک درختان هیزم تهیه و زیر هر دیگ آش، کنده و هیزم روشن میکنند تا پخته شود.
پس از بار گذاشتن دیگ‌های آش چند نفر مراقب هستند تا هیزم خاموش نشود و از طرفی به اصطلاح ته نگیرد و نسوزد و بقیه اهالی به دعای باران مشغول می شوند.
پس از پخت آش، ظرف و قاشق‌های یکبار مصرف که از قبل تهیه شده آماده برای توزیع آش نذری «باران» با رعایت شیوه نامه های بهداشتی می‌شود که روی سطح تمام آش های داخل ظرف کلمه «الله» با مواد خوراکی تزیین می شود.
یک مرد ۷۵ ساله اهل یکی از روستاهای سبزدشت بافق با بیان اینکه آئین تالو گردانی ریشه در چندین قرن گذشته دارد به گزارشگر ایرنا گفت: زمانی که زمستان باران و برف از آسمان نازل نمی شود اعتقاد پیشینیان بر این بوده که غضب و خشم خداوند باعث شده که رحمتش شامل انسانها و وحوش و حیوانات نشود و از این رو تالوگردانی به راه می انداختند و با اعتقادی که به رافت الهی داشتند از خدا طلب نزول رحمت و بارش برف و باران می کردند.
اکبر غلامحسنی افزود: آنچنان باورها و اعتقادات مردم به این موضوع معطوف بود که بسیاری از مواقع هنگام پختن آش، باران توی دیگ ها می ریخت و اهالی با صدای بلند می گفتند حاجت روا شدیم و سجده شکر به جای می آوردند.
وی با اشاره به اینکه بارش برف و باران تاثیر زیادی بر افزایش دبی آب قنات ها دارد خاطر نشان کرد: اگر چند سال پی در پی بارش نداشته باشیم آب چشمه قنات بسیار کم و برخی سالها قنات روستای تاشکوئیه تا مرز خشک شدن پیش می رود.
رشیدی خاطر نشان کرد: در گذشته های دور ریش سفیدان ده این تالو را درست و آذین بندی می کردند و در یک شب تاریک زمستان در اطراف خانه ها می گردانند و به هر خانه که می رسیدند با اشعاری که می خوانند از صاحب خانه طلب آرد و نخود و رشته و سایر حبوبات می کردند.
وی اضافه کرد: صاحب خانه با سرور و شادی از گروه تالو گردان استقبال می کرد با احساس شعف، اطمینان خاطر و امید نزول باران، علاوه بر دادن آرد و حبوبات، نقل و نبات را هم در کیسه همراه گروه تالو می‌ریخت.
این مرد سالخورده گفت: اکنون این فرهنگ در عمق وجود جوانان و حتی کودکان هم ریشه دوانده و خودشان هر سال آئین تالو گردانی را با شور و نشاط و بهتر از گذشتگان برگزار می کنند.
تالو گردانی میراث گذشتگان.
یک جوان روستایی هم گفت: تالو گردانی میراث گذشتگان است که امروز این فرهنگ در نسل جوان و نوجوان ترویج شده و هر سال یکی دوبار و برخی سالها بیشتر از این تالو گردانی انجام می شود.
وی ادامه داد: از آنجایی که بارها در پی تالو گردانی ریزش باران را شاهد بودیم این باور درجوانان هم نهادینه شده است و این قشر همیشه با راهنمایی سالخوردگان و ریش سفیدان این آئین را برگزار می کنند.
این جوان افزود: اگر در پائیز و زمستان تا فصل بهار ، باران کافی نبارد مردم اعتقاد دارند چون امسال تالو گردانی نکردیم باران نیامده به همین خاطر به فکر می افتند باید تالو را اطراف خانه ها بگردانیم و خیرات و مبراتی جمع آوری و مراسم را بر پا کنیم تا اینکه رحمت خداوند شامل انسانها و حیوان وحوش شود و باران رحمتش بر زمین نازل کند و اگر در هنگام برگزاری این آئین باران می بارید مردم می گفتند تالوی ما با برکت و پر آب بود.
قرائت دعای باران
در پایان آیین جمع آوری نذورات مردم، یک نفر بشکانی به نام «ملاعلی» دعای زیر را برای استجابت قرائت می‌کند و مردم درحسینیه روستا جمع می‌شوند و بعضا دعا را زمزمه میکنند و برخی هم آمین می‌گویند .
وَ امْنُنْ عَلَی عِبَادِک بِإِینَاعِ الثَّمَرَةِ، وَ أَحْی بِلَادَک بِبُلُوغِ الزَّهَرَةِ، وَ أَشْهِدْ مَلَائِکتَک الْکرَامَ السَّفَرَةَ بِسَقْی مِنْک نَافِعٍ، دَائِمٍ غُزْرُهُ، وَاسِعٍ دِرَرُهُ، وَابِلٍ سَرِیعٍ عَاجِلٍ.
و بر بندگان خود با به بار آمدن میوه منّت گذار، و سرزمین های مرده را با شکفتن شکوفه ها زنده کن، و فرشتگان بزرگوار خود را به بارانی سودمند گواه گیر، بارانی بسیار و انبوه، و پیوسته با برکات گسترده، بارانی تند و سریع و شتابان.
ملا علی هم به ایرنا گفت: خداوند متعال عادل و و رحیم است و نعمتی را از بندگانش دریغ نمی دارد مگر به مصلحتی یا تنبهی برای خطاها و گناهان ،در این عواملی که می تواند تأثیر گذار باشد عامل استغفار و دعا از سوی بندگان است.
وی اضافه کرد اینکه یک نفر به نمایندگی از بقیه خود را سیاه می‌کند یعنی اینکه بار الها ما بندگان روسیاه تو هستیم اگر گناهی مرتکب شدیم و مورد بی مهری درگاهت قرار گرفتیم استغفار می‌کنیم، ما را ببخش و نعمت‌ها و برکت‌های خود را از ما دریغ نکن و صحرا و دشت و دمن را از نزولات رحمت الهی خودت سیراب کن.
ملاعلی خاطرنشان کرد: خشکسالی یکی از موقعیت‌هایی است که انسان کاملا در برابر آن درمانده می‌شود و خواندن دعای باران می‌تواند یکی از بهترین راه‌ها برای نجات از آن باشد.
میزان بارندگی فصل پاییز سال آبی ۱۴۰۰- ۱۳۹۹ شهرستان بافق ۲۵۰ میلیمتر گزارش شد، در حالی که میزان بارندگی در مدت مشابه سال گذشته ۸۰ میلیمتر بود و بیشترین میزان بارندگی فصل پاییز امسال با ۹۵.۳ میلیمتر مربوط به روستای کوهستانی باجگان و کمترین آن با ۳۵.۲ میلیمتر مربوط به شهر بافق است.
از فصل پاییز که باران کم نظیر در تمام شهرستان بافق بارید دیگر مردم شاهد بارش رحمت الهی نبودند و از این بابت بسیار نگرانند و مرتب در حسینه روستاها با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله گذاری فیزیکی ، دست به دعا برمی دارند.
تالو سازه ای از چوب مانند مترسک است که برای آن دست و پا و سر می‌سازند و بر سرش کلاه مشکی می‌گذارند و دست و صورتش را با پارچه سیاه می‌پوشاند که علامت روسیاهی مردم نزد پروردگار عالم است.
روستاهای قطرم، تاشکوئیه، بشکان، گودگینستان، خوسف و دشتخان از جمله روستاهایی هستند که سنت تالو گردانی در آنها بیشتر از سایر روستاهای شهرستان بافق رواج دارد.
تالو گردانی یا دعای باران روستای قطرم شهرستان بافق در سال ۹۷ به شماره ۱۵۰۷ همراه پنج اثر معنوی غیر ملموس در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
مرکز شهرستان ۵۸ هزار نفری بافق در فاصله ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرق شهر یزد قرار دارد.
این شهرستان یک بخش مرکزی، سه دهستان، ۲۸ شورا و ۲۲ دهیاری مصوب و ۱۰۰ روستا و آبادی دارد که ۷۰ روستا دارای سکنه و بقیه از سکونت خالی است.
